Αθηνά Τεστ

Επιμέλεια:
Αγνή Βίκη, Δρ Γενικής και Πειραματικής Ψυχολογίας
Ευστράτιος Παπάνης, Επίκουρος Καθηγητής Τμήματος Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Αιγαίου


Οι κλίμακες αναπτύχθηκαν από τους καθηγητές:

Ι. Ν. Παρασκευόπουλο
Α. Καλαντζή – Αζίζι
Ν. Γιαννίτσα


Ι. Σκοπός του ΑθηνάΤεστ

Τι είναι το ΑθηνάΤεστ

Το ΑθηνάΤεστ Διάγνωσης Δυσκολιών Μάθησης είναι µια δέσµη από επιμέρους διαγνωστικές δοκιμασίες, δεκατέσσερις (14) κύριες και µία (1) συμπληρωματική, οι οποίες αξιολογούν ένα ευρύτατο φάσμα κινητικών, αντιληπτικών, νοητικών και ψυχογλωσσικών διεργασιών. Οι κλίµακες αυτές, όπως έχει δείξει η ψυχοπαιδαγωγική έρευνα και η κλινική πράξη, σχετίζονται µε τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα παιδιά για να ανταποκριθούν στις μαθησιακές απαιτήσεις του σχολείου.
Οι δοκιμασίες του ΑθηνάΤεστ είναι σε µορφή ψυχομετρικών κλιμάκων και αξιολογούν το επίπεδο και το ρυθμό ανάπτυξης του παιδιού σε διάφορους τομείς, όπως είναι: η νοητική ικανότητα, η άμεση µνήµη ακολουθιών, η ολοκλήρωση ελλιπών παραστάσεων, η γράφο-φωνολογική ενημερότητα, καθώς και η νεύρο-ψυχολογική ωριμότητα, όπως είναι ο οπτικό-κινητικός συντονισμός, η πλευρίωση και ο προσανατολισμός του σώματος.
Το ΑθηνάΤεστ είναι ένα πολυθεµατικό τεστ ενδο-ατοµικής αξιολόγησης, το οποίο µας δίνει µια αναλυτική εικόνα της παρούσας κατάστασης του παιδιού σε καίριους τομείς της ανάπτυξης και εντοπίζει ελλειμματικές περιοχές, οι οποίες, ενδεχομένως, να παρεμποδίζουν το παιδί να ανταποκριθεί στις μαθησιακές απαιτήσεις του σχολείου και χρίζουν ιδιαίτερης διδακτικής-διορθωτικής παρέμβασης.

Σε τι χρησιμεύει το ΑθηνάΤεστ

Το ΑθηνάΤεστ προορίζεται να χρησιμοποιείται από τους δασκάλους και τους νηπιαγωγούς, µε τα παιδιά της τάξης τους, για να έχουν, για το καθένα, µια ορθολογικά οργανωμένη και συστηματική περιγραφή του επιπέδου και του ρυθμού ανάπτυξης του παιδιού σε κρίσιμους για τη σχολική μάθηση τομείς ανάπτυξης.
Τα εξεταστικά αποτελέσματα του Αθηνάτεστ δίνουν ένα αναλυτικό-διαγνωστικό προφίλ του παιδιού, το οποίο, προφίλ, δείχνει περιοχές ανάπτυξης που είναι ελλειμματικές και που, ενδεχομένως, μπορούν να ενοχοποιηθούν για τις παρούσες ή μελλοντικές δυσκολίες μάθησης και προσαρμογής του παιδιού στο σχολείο.

Ο απώτερος σκοπός της διαφορικής-αναλυτικής αξιολόγησης του παιδιού µε το ΑθηνάΤεστ είναι ο προγραμματισμός και η εφαρμογή της κατάλληλης διδακτικό-θεραπευτικής παρέμβασης, για να βοηθηθεί το παιδί να ξεπεράσει τις δυσκολίες του αυτές πριν εκδηλωθούν, δηλαδή, για την πρόληψή τους. Ή, εφόσον έχουν ήδη εκδηλωθεί οι δυσκολίες αυτές, να βοηθηθεί το παιδί να τις ξεπεράσει, πριν παγιωθούν, δηλαδή, για την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία τους.
Τα εξεταστικά αποτελέσματα του ΑθηνάΤεστ ο εκπαιδευτικός μπορεί να τα αξιοποιήσει κατά τρεις τρόπους:
α) Ως ψυχοπαιδαγωγικό διαγνωστικό πλαίσιο, επάνω στο οποίο θα στηριχτεί ο ίδιος ο εκπαιδευτικός, είτε µόνος του αυτόνομα είτε σε συνεργασία µε τον σχολικό ψυχολόγο και άλλους ειδικούς, για να προγραμματίσει και να εφαρμόσει, είτε μέσα στην τάξη είτε στα πλαίσια παράλληλης ενισχυτικής διδασκαλίας, την κατάλληλη για τους μαθητές του, εξατομικευμένη, διδακτικό-θεραπευτική παρέμβαση.
β) Ως προκριματικό υλικό, για µια πρώτη ψυχοπαιδαγωγική αξιολόγηση των μαθητών του, η οποία θα τον βοηθήσει να εντοπίσει τα παιδιά που θα πρέπει να παραπεμφθούν στη Σχολική Ψυχολογική Υπηρεσία της περιοχής του ή και σε άλλες ιατροπαιδαγωγικές υπηρεσίες ή και σε άλλους ειδικούς - για περαιτέρω και συστηματικότερη διαγνωστική αξιολόγηση.
γ). Ως μέσο συλλογής ερευνητικών δεδομένων, για τη διενέργεια ψυχοπαιδαγωγικών ερευνητικών εργασιών. Ο εκπαιδευτικός μπορεί, βασιζόμενος στο ψυχοπαιδαγωγικό πρότυπο του ΑθηνάΤεστ, να θέσει και να απαντήσει ερευνητικά ερωτήματα για την ανάπτυξη και τη μάθηση, συγκεντρώνοντας, µε τη χορήγηση του ΑθηνάΤεστ, πλούσιο, κάθε φορά, εμπειρικό υλικό, µε τρόπο άμεσο και αβίαστο.
Πρέπει να τονιστεί ότι το ΑθηνάΤεστ σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε, ειδικώς, για να χρησιμοποιείται από τους εκπαιδευτικούς, δασκάλους και νηπιαγωγούς, µε τα παιδιά της τάξης τους. Όμως, ευνόητο είναι ότι το ΑθηνάΤεστ είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για όλους τους ειδικούς που ασχολούνται µε την ψυχοδιαγνωστική και θεραπευτική των μικρών παιδιών και, ειδικότερα, για τον σχολικό ψυχολόγο, τον κλινικό παιδοψυχολόγο και τον παιδοψυχίατρο. Οι ειδικοί αυτοί, µε τη χορήγηση του ΑθηνάΤεστ, μπορούν να εξασφαλίσουν, µε τρόπο εύκολο και γρήγορο, πληθώρα κρίσιμων διαγνωστικών πληροφοριών.
Ασφαλώς, ο κάθε χρήστης του ΑθηνάΤεστ θα αξιολογήσει τα ψυχομετρικά αποτελέσματα από τη δική του οπτική γωνία και θα τα αξιοποιήσει µε βάση το δικό του επίπεδο διαγνωστικής και θεραπευτικής ερμηνείας.

Ποιες ηλικίες παιδιών καλύπτει το ΑθηνάΤεστ

Το ΑθηνάΤεστ, επειδή αποσκοπεί στην έγκαιρη διάγνωση, έχει κατασκευαστεί για να χρησιμοποιείται µε παιδιά που βρίσκονται στα πρώτα στάδια-χρόνια της φοίτησής τους στο σχολείο. Γι’ αυτό, ως προς το βαθμό δυσκολίας, έχει καταβληθεί ιδιαίτερη φροντίδα, ώστε το ΑθηνάΤεστ να αντιστοιχεί, πρωτίστως, σε αναπτυξιακό επίπεδο παιδιών ηλικίας: από την αρχή του 5ου έτους έως το τέλος του 9ου έτους δηλαδή, παιδιών που φοιτούν στο νηπιαγωγείο, καθώς και στην Α΄, στη Β΄, στην Γ΄ και στην Δ΄ τάξη του δημοτικού σχολείου. Στα παιδιά αυτά, είναι δυνατόν, άνετα, να χορηγηθούν όλες οι επιμέρους κλίμακες του τεστ.
Ασφαλώς, το ΑθηνάΤεστ μπορεί να χρησιμοποιηθεί και µε μεγαλύτερα παιδιά - παιδιά που φοιτούν σε όλες τις τάξεις του δημοτικού, ακόμη και του γυμνασίου - τα οποία παρουσιάζουν σοβαρές μαθησιακές ανεπάρκειες. Επίσης, ορισμένες µεµονωµένες επιμέρους κλίµακες, όπως π.χ. η «Πλευρίωση» και οι άλλες κλίµακες νεύρο-ψυχολογικής ωριμότητας, μπορούν να χρησιμοποιηθούν µε παιδιά όλων των ηλικιών, από της νηπιακής μέχρι και της εφηβικής ηλικίας.

Εξεταστικό υλικό του ΑθηνάΤεστ

Το υλικό που απαιτείται για τη χορήγηση και βαθμολόγηση κλιµάκων του ΑθηνάΤεστ αποτελείται από έντυπα, βιβλία, (όπως είναι ο «Οδηγός Εξεταστή» και το «Φυλλάδιο Εξέτασης»), µε εικόνες κοινών αντικειμένων και µε γεωμετρικά-αφηρημένα σχήματα, καθώς και από κοινά μικροαντικείμενα (όπως είναι µια γόμα, µια ξύστρα, ένας μεγεθυντικός φακός, ένας χάρτινος σωλήνας). Το υλικό αυτό φυλάσσεται και μεταφέρεται σε βαλιτσάκι ειδικώς κατασκευασμένο για το ΑθηνάΤεστ.
Το εξεταστικό υλικό του ΑθηνάΤεστ διατίθεται, τόσο µέσα στο ειδικό βαλιτσάκι, όσο και χωριστά το κάθε µέρος του, σε κάθε ενδιαφερόμενο ειδικό, χωρίς κανέναν ψυχομετρικό περιορισμό.

Θεωρητική βάση του ΑθηνάΤεστ

Ως πρότυπο, τόσο θεωρητικό όσο και λειτουργικό, για την κατασκευή του ΑθηνάΤεστ (το είδος των επιμέρους δοκιμασιών, τη µορφή των ερωτήσεων, τον τρόπο βαθμολόγησης), χρησιμοποιήθηκαν δύο από τα πιο γνωστά διαγνωστικά τεστ: το Astoη Iηdex (αγγλικής προέλευσης) και το Ιλλινόις Τεστ Ψυχογλωσσικών Ικανοτήτων-ΙΤΡΑ (αμερικανικής προέλευσης).
Το ΑθηνάΤεστ, όπως και τα παραπάνω δύο τεστ, είναι: α) Ένα πολυθεµατικό-προκριματικό τεστ και β) ένα διαγνωστικό τεστ ενδο-ατοµικής αξιολόγησης.

Πολυθεµατικό τεστ - Προκριματικό τεστ

Το ΑθηνάΤεστ επιδιώκει να καλύψει όσο το δυνατόν περισσότερες πλευρές της ανάπτυξης, οι οποίες σχετίζονται µε τη σχολική πρόοδο και προσαρμογή του παιδιού: νεύρο-ψυχολογική, νοητική, κινητική, αντιληπτική, ψυχογλωσσική κ.λπ.
Έτσι, έχουν περιληφθεί δοκιμασίες που δίνουν δεδομένα για τη νοητική ικανότητα του παιδιού, την άµεση µνήµη ακολουθιών, την ολοκλήρωση ελλιπών παραστάσεων, τη γράφο-φωνολογική ενημερότητα και τη νεύρο-ψυχολογική ωριμότητα, όπως είναι ο οπτικό-κινητικός συντονισμός, ο προσανατολισμός του σώματος και η πλευρίωση.
Ομοίως, για τις. πλευρές της ανάπτυξης που εξετάζει το AθηνάΤεστ, έχουν περιληφθεί, για την ίδια πλευρά ανάπτυξης, κλίµακες µε διαφορετικό είδος εξεταστικού υλικού που πρέπει να χειριστεί το παιδί (γλωσσικό υλικό, εικονιστικό υλικό, σημασιολογικό υλικό - άσημο υλικό) και µε διαφορετικό είδος εξεταστικού έργου που καλείται το παιδί να εκτελέσει (λεκτική απάντηση, γράφο-κινητική απάντηση, χειρισμός αντικειμένων).
Με την πολυθεµατική αυτή ποικιλία των διαγνωστικών το ΑθηνάΤεστ μάς εξασφαλίζει µια πολυπρισματική εικόνα της παρούσας κατάστασης του παιδιού.
Ασφαλώς, το ΑθηνάΤεστ, λόγω του μεγάλου θεματικού εύρους του δεν μπορεί παρά να έχει διαγνωστικό βάθος περιορισμένο. Γι’ αυτό το ΑθηνάΤεστ µπορεί, κάλλιστα, να χρησιμοποιηθεί και ως τεστ για µια πρώτη-χονδρική αξιολόγηση και για τον εντοπισμό παιδιών που απαιτούν αναλυτικότερη διαγνωστική αντιμετώπιση με τη βοήθεια ειδικότερων ψυχολογικών κλιμάκων.

Ενδο-ατοµικής αξιολόγησης τεστ

Το ΑθηνάΤεστ, όπως και το ΙΤΡΑ και το Astoη Iηdex, είναι ένα τεστ «ενδο-ατοµικής αξιολόγησης».
Η ψυχολογία των ατομικών διαφορών διδάσκει ότι υπάρχουν δύο είδη ατομικών διαφορών: οι δι-ατοµικές διαφορές και οι ενδο-ατομικές διαφορές.
α) Οι δι-ατοµικές διαφορές αναφέρονται στις διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των διαφόρων ατόµων ως προς µία (την ίδια ικανότητα). Πρόκειται για σύγκριση του παιδιού µε τους συνομήλικους του προς µία ικανότητα κάθε φορά.
β) Οι ενδο-ατοµικές διαφορές αναφέρονται στις διαφορές μεταξύ των διαφόρων ικανοτήτων µέσα στο ίδιο άτομο. Πρόκειται για σύγκριση µεταξύ των διαφόρων συναφών ικανοτήτων στο ίδιο άτομο.
Στα τεστ, λοιπόν, της ενδοατομικής αξιολόγησης, ζητούμενο δεν είναι µόνον να καθοριστεί κατά πόσον το επίπεδο ανάπτυξης του παιδιού είναι σύστοιχο µε τη χρονολογική του ηλικία συγκρίνοντας την επίδοση του παιδιού µε τα παιδιά της ηλικίας του (δι-ατοµικές διαφορές), αλλά, και κυρίως, να καθοριστεί κατά πόσον υπάρχουν διαφορές στις διάφορες επιμέρους ικανότητες και επιδόσεις µεταξύ τους, µέσα στο υπό αξιολόγηση παιδί (ενδο-ατοµικές διαφορές).
Για να είναι δυνατή αυτή η ενδοατομική αξιολόγηση, οι επιμέρους κλίμακες του ΑθηνάΤεστ έχουν σταθμιστεί κατά τρόπο που να επιτρέπουν τη µεταξύ τους σύγκριση.
Οι ενδο-ατοµικές διαφορές απεικονίζονται, γραφικώς, στο διαγνωστικό διάγραµµα του ΑθηνάΤεστ.
Ασφαλώς, οι ενδο-ατοµικές συγκρίσεις που μπορούν να γίνουν µε τα δεδομένα του ΑθηνάΤεστ είναι πολλές γιατί, πολλοί είναι οι συνδυασμοί µεταξύ των επιμέρους κλιμάκων.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι ενδο-ατοµικές συγκρίσεις µεταξύ διαφόρων «όψεων» της ίδιας ικανότητας. Όπως ελέχθη και προηγουμένως, για την ίδια ικανότητα, έχουν περιληφθεί, για σύγκριση µέσα στο ίδιο το παιδί, κλίµακες µε διαφορετικό εξεταστικό υλικό, όπως κλίµακες µε υλικό ακουστικό και κλίµακες µε υλικό οπτικό για σύγκριση διόδων επικοινωνίας κλίµακες µε υλικό σημασιολογικό (όπως, εικόνες αντικειμένων, πραγματικές λέξεις) και κλίμακες µε υλικό σχηματικό (όπως, «φτιαχτές» λέξεις, εικόνες άσημων πρωτόγνωρων συμβόλων) για σύγκριση επιπέδων επεξεργασίας των πληροφοριών, όπως είναι το επίπεδο της εσωτερικής συνειδητής λογικής επεξεργασίας των πληροφοριών (το αναλυτικό-συνθετικό νοητικό επίπεδο) και το επίπεδο της μηχανικής-ολιστικής εκτέλεσης διανοητικών πράξεων.


Περιγραφή των κλιμάκων του ΑθηνάΤεστ

Το ΑθηνάΤεστ αποτελείται, όπως ελέχθη, από επιμέρους δοκιμασίες, δεκατέσσερις (14) κύριες και µία (1) συμπληρωματική, σε µορφή αναπτυξιακών ψυχομετρικών κλιµάκων. Οι κλίµακες αυτές αξιολογούν πλευρές της ανάπτυξης του παιδιού που θεωρούνται κρίσιμες για τη σχολική μάθηση και προσαρμογή.
Αμέσως παρακάτω γίνεται σύντομη περιγραφή των αναπτυξιακών κλιμάκων του ΑθηνάΤεστ. Στην περιγραφή αυτή, οι κλίµακες έχουν ταξινομηθεί και παρουσιάζονται µε βάση τον ειδικότερο τοµέα ανάπτυξης που αξιολογεί η κάθε κλίμακα: 1) νοητική ικανότητα, 2) άµεση μνήμη ακολουθιών, 3) ολοκλήρωση ελλιπών παραστάσεων, 4) γράφο-φωνολογική ενημερότητα και 5) νεύρο-ψυχολογική ωριμότητα.
Οι κλίµακες του ΑθηνάΤεστ, µε τη σειρά που χορηγούνται στο παιδί, κατά τομείς ανάπτυξης.

Ι. Νοητική ικανότητα
1. Γλωσσικές αναλογίες
2. Αντιγραφή σχημάτων
3. Λεξιλόγιο

ΙΙ. Μνήμη ακολουθιών
4. Μνήμη αριθμών
- Κοινές ακολουθίες (Συμπληρωματική)
5. Μνήμη εικόνων
6. Μνήμη σχημάτων
ΙΙΙ. Ολοκλήρωση παραστάσεων
7. Ολοκλήρωση προτάσεων
8. Ολοκλήρωση λέξεων

IV.. Γράφο-φωνολογική ενημερότητα
9. Διάκριση γραφημάτων
10. Διάκριση Φθόγγων
11. Σύνθεση Φθόγγων

V. Νεύρο-ψυχολογική ωριμότητα
12. Οπτικό-κινητικός συντονισμός
13. Αντίληψη «δεξιού-αριστερού»
14. Πλευρίωση


Ι. Νοητική ικανότητα

Έχουν περιληφθεί τρεις από τις πιο συχνά χρησιμοποιούμενες τεχνικές αξιολόγησης της νοητικής ικανότητας. Οι δύο είναι γλωσσικές, η κλίµακα «Λεξιλόγιο» και η κλίµακα «Γλωσσικές αναλογίες», και η τρίτη είναι πρακτικής, οπτικό-κινητικής μορφής, η κλίµακα «Αντιγραφή σχημάτων».
α) Η κλίµακα «Λεξιλόγιο» αξιολογεί το βαθµό της οργάνωσης των εννοιών εκ µέρους του παιδιού, τόσο της οριζόντιας (τον εννοιολογικό πλούτο) όσο και της κάθετης-ιεραρχικής (το βαθµό αφαίρεσης-γενίκευσης) των εννοιών.
Αποτελείται από 20 λέξεις-έννοιες, ποικίλου περιεχομένου (αντικείμενα, καταστάσεις, δράσεις), όπως π.χ. «Σφυρί», «Δειλός», «Θλίψη», «Παραμελώ» κ.λπ. Το παιδί καλείται να δώσει το εννοιολογικό περιεχόμενο των λέξεων αυτών, λέγοντας ό,τι γνωρίζει για τις λέξεις-έννοιες αυτές.
β) Η κλίµακα «Γλωσσικές αναλογίες» αξιολογεί την ικανότητα του παιδιού να αναλύει και να συσχετίζει έννοιες κατά τρόπο λογικό. Αποτελείται από 32 ελλιπείς γλωσσικές αναλογίες, όπως π.χ. «Οι εκκλησίες έχουν παπάδες, τα σχολεία έχουν ... », «Τα τραπέζια έχουν συρτάρια, τα παντελόνια έχουν ... ».
Η κάθε αναλογία αποτελείται από δύο προτάσεις 1) Μία πλήρη πρόταση, η οποία ορίζει µια σχέση ανάμεσα σε πρόσωπα, σε αντικείμενα ή σε καταστάσεις (σχέση αιτίου-αποτελέσματος, λειτουργικής ομοιότητας, αντιθέτου, όλου-µέρους, προτέρου-υστέρου κ.λπ.). 2) Μία ελλιπή πρόταση, η οποία ορίζει µια σχέση παρόμοια µε την πρώτη, αλλά που λείπει ο δεύτερος όρος της. Στο παραπάνω παράδειγμα µε τα «τραπέζια» και τα «συρτάρια», η δηλούμενη σχέση είναι της λειτουργικής ομοιότητας «αποθηκευτικός χώρος». Το παιδί καλείται να αναλύσει την πρώτη πρόταση, να βρει τη σχέση µε την οποία συνδέονται οι όροι της και, στη συνέχεια, να συμπληρώσει την ελλιπή πρόταση, βρίσκοντας τον όρο που σχετίζεται µε τον πρώτο όρο της, όπως σχετίζονται τα στοιχεία της πλήρους πρότασης. Στο παραπάνω παράδειγμα, ο όρος αυτός είναι «τσέπες».
γ) Η κλίµακα «Αντιγραφή σχημάτων» αποτελείται από έξι (6) γεωμετρικά σχήματα: τρίγωνο, ανοικτό τετράγωνο και κύκλος, δύο τεμνόμενα τετράγωνα, τρεις τεμνόμενες ευθείες, οριζόντιος ρόμβος, τρίγωνο µε κύκλους. Τα σχήματα αυτά, για να αντιγραφούν σωστά, απαιτούν, το κάθε επόμενο, μεγαλύτερη οπτικό-αντιληπτική ωριμότητα.
Το παιδί, έχοντας μπροστά του τα σχήματα, καλείται να τα αντιγράψει. Οι απαντήσεις του παιδιού βαθμολογούνται µε βάση τρία μορφολογικά χαρακτηριστικά του σχήματος: όπως είναι π.χ. η γενική ομοιότητα µε το πρότυπο ως γεωμετρική µορφή (π.χ., για το τρίγωνο, να υπάρχουν τρεις σαφώς διακριτές ευθείες γραµµές που καταλήγουν σε τρεις κορυφές), ο προσανατολισμός του σχήματος (π.χ. για το τρίγωνο, η µία γωνία να είναι πιο πάνω από τις άλλες και η βάση του τριγώνου να είναι οριζόντια), η ισότητα των διαφόρων µερών (π.χ. για το τρίγωνο, οι πλευρές να είναι ίσες) κ.ο.κ. Η αξιολόγηση αυτή δίνει το επίπεδο οπτικό-αντιληπτικής ωριμότητας του παιδιού.
Επίσης, οι απαντήσεις του παιδιού αξιολογούνται και µε βάση τη σταθερότητα της γραµµής. Η αξιολόγηση αυτή δείχνει το βαθµό ανάπτυξης του οπτικό-κινητικού συντονισμού του παιδιού. Αξιολόγηση της επίδοσης του παιδιού (της αναπτυξιακής ηλικίας και του αναπτυξιακού πηλίκου) στις τρεις παραπάνω κλίµακες δείχνει κατά πόσον η νοητική ανάπτυξη του παιδιού είναι ικανοποιητική ή όχι. Επίσης, σύγκριση ανάµεσα στην επίδοση του παιδιού στις δύο γλωσσικές κλίμακες (στην κλίµακα «Λεξιλόγιο» και στην κλίµακα «Γλωσσικές αναλογίες») αφενός, και στην πρακτική κλίµακα (στην κλίµακα «Αντιγραφή σχημάτων») αφετέρου, δείχνει κατά πόσον υπάρχει ενδοατοµική διαφορά µεταξύ γλωσσικής και πρακτικής νοητικής ικανότητας του παιδιού.

ΙΙ. Άμεση µνήµη ακολουθιών

Οι δοκιμασίες άμεσης µνήµης ακολουθιών μετρούν την ικανότητα του παιδιού να αναπαράγει, από µνήµης σειρές συμβόλων-παραστάσεων, χωρίς λογική συνάφεια μεταξύ τους.
Έχουν περιληφθεί τρεις κλίµακες, παρόμοιες-παράλληλες, οι οποίες διαφέρουν ως προς το υλικό που το παιδί καλείται να αναπαράγει από µνήµης. Η µία κλίµακα, η «Μνήμη αριθμών», χρησιμοποιεί ακουστικές παραστάσεις (εκφώνηση αριθμητικών ψηφίων), ενώ οι άλλες δύο χρησιμοποιούν οπτικές παραστάσεις. Η κλίμακα «Μνήμη εικόνων» χρησιμοποιεί εικόνες κοινών αντικειμένων (υλικό µε σημασία) και η άλλη, η «Μνήμη σχημάτων», χρησιμοποιεί σχήματα αφηρημένα (υλικό χωρίς σημασία).
Η κλίμακα «Μνήμη αριθμών» μετράει την ικανότητα του παιδιού να επαναλαμβάνει, από µνήµης, σειρές ψηφίων (όπως π.χ. η σειρά «3, 1, 7, 2» η σειρά «7, 4, 8, 3, 5, 1»), οι οποίες γίνονται βαθμιαία μακρύτερες. Αποτελείται από 16 σειρές, των 3 έως 7 ψηφίων. Τα ψηφία σε κάθε σειρά έχουν επιλεγεί, µε τυχαία διαδικασία, µεταξύ των ψηφίων 1 έως 9.
Οι σειρές αυτές των αριθμητικών ψηφίων παρουσιάζονται στο παιδί, µία κάθε φορά, κατά τρόπο ομοιόμορφο (ο ρυθμός εκφώνησης είναι ένα ψηφίο ανά δευτερόλεπτο). Το παιδί επαναλαμβάνει τη σειρά, αμέσως μετά την εκφώνησή της.
Οι κλίµακες «Μνήμη εικόνων» και «Μνήμη σχημάτων» είναι πανομοιότυπες, µε τη διαφορά ότι χρησιμοποιούνται στη µία, όπως είπαμε, εικόνες κοινών αντικειμένων (υλικό µε σημασία) και στην άλλη αφηρημένα σχήματα (υλικό χωρίς σημασία).
Η «Μνήμη εικόνων» αποτελείται από 16 σειρές εικόνων κοινών αντικειμένων (όπως ποδήλατο, δένδρο, ρολόι, σπίτι κ.λπ.) και η «Μνήμη σχημάτων» από άλλες 16 σειρές σχημάτων, οι οποίες γίνονται βαθμιαία μακρύτερες (από 3 έως 6 εικόνες - σχήματα). Οι σειρές αυτές απεικονίζονται σε ισάριθμες καρτέλες. Επίσης, οι εικόνες των αντικειμένων και των σχημάτων είναι, το καθένα χωριστά, και σε μικρά πλαστικοποιημένα χαρτονάκια.
Τα αντικείμενα στις εικόνες επελέγησαν, ώστε αφενός να είναι κοινά, για να μην δυσκολεύεται το παιδί στην αναγνώρισή τους, αλλά συγχρόνως και άσχετα µεταξύ τους, για να μην διευκολύνεται ο σχηματισμός μορφολογικών συναθροισµάτων. Τα σχήματα επελέγησαν, ώστε να είναι µεν διακριτά, για να διευκολύνεται η διαφοροποίησή τους, αλλά συγχρόνως και πρωτόγνωρα για το παιδί, ώστε να μην διευκολύνεται η σημασιολογική κωδικοποίησή τους (όπως π.χ. να τους δίνει όνομα).
Οι εικόνες και τα σχήματα κάθε σειράς έχουν επιλεγεί µεταξύ επτά εικόνων και επτά σχημάτων, αντίστοιχα, µε τυχαία διαδικασία (όπως και στην περίπτωση των ψηφίων της κλίμακας «Μνήμη αριθμών»).
Ο εξεταστής παρουσιάζει στο παιδί κάθε σειρά για πέντε δευτερόλεπτα. Το παιδί καλείται να θυμηθεί και να φτιάξει την εικονιζόμενη σειρά, τοποθετώντας τα αντίστοιχα χαρτονάκια µε τα εικονίδια, το ένα δίπλα στο άλλο, µε τη σειρά που είναι στην καρτέλα.
Οι παραπάνω κλίµακες δίνουν αναπτυξιακές ηλικίες και αναπτυξιακά πηλίκα για διάφορες πλευρές της άμεσης µνήµης: α) Άμεσης µνήµης ακουστικών παραστάσεων. β) Άμεσης µνήµης οπτικών παραστάσεων για υλικό µε σημασία (εικόνες αντικειμένων). γ) Άμεσης μνήμης οπτικών παραστάσεων για άσημο υλικό (πρωτόγνωρα σχήματα). Αξιολόγηση των δεικτών αυτών δείχνει κατά πόσον το επίπεδο ανάπτυξης του παιδιού στις τρεις αυτές πλευρές της άμεσης µνήµης είναι ικανοποιητικό ή όχι.
Επίσης, οι παραπάνω αυτοί δείκτες επιτρέπουν ενδιαφέρουσες ενδο-ατοµικές συγκρίσεις, όπως είναι η σύγκριση ανάµεσα στους δείκτες για την κλίµακα «Μνήμη αριθμών» και για τις άλλες δύο κλίµακες (τη «Μνήμη εικόνων» και τη «Μνήμη σχημάτων») δείχνει κατά πόσον υπάρχει ενδο-ατοµική διαφορά στη δίοδο επικοινωνίας ακουστική -οπτική).
Κλινικό ενδιαφέρον έχει επίσης η σύγκριση ανάμεσα στους δείκτες για τις εικόνες κοινών αντικειμένων (υλικό µε σημασία) και για τα αφηρημένα σχήματα (υλικό χωρίς σημασία). Αναμένεται ότι όσο πιο χαμηλή και, συγχρόνως, πιο ισόβαθμη είναι η επίδοση του παιδιού στις δύο αυτές κλίµακες τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα το παιδί να παρουσιάζει δυσκολίες μάθησης.
Επιπλέον των τριών παραπάνω κλιµάκων, έχει περιληφθεί, συµπληρωµατικώς, και η δοκιμασία «Κοινές ακολουθίες», όπου το παιδί καλείται να κατονομάσει τα μέρη σειρών που συναντάμε στην καθημερινή ζωή, όπως είναι οι ημέρες της εβδομάδας και οι μήνες του έτους. Επίσης, του ζητείται «να ανέβη» και «να κατέβη» την αριθμητική κλίµακα: ανά 2, ανά 3, ανά 4, ανά 5 και ανά 6 έως το 12, το 18, το 24, το 35 και το 30, αντίστοιχα. Η κλίμακα αυτή χορηγείται μόνον στα παιδιά που φοιτούν στο δημοτικό σχολείο (δεν χορηγείται στα παιδιά του νηπιαγωγείου).

ΙΙΙ. Ολοκλήρωση ελλιπών παραστάσεων

Η ολοκλήρωση ελλιπών παραστάσεων αναφέρεται στην ικανότητα του παιδιού να αξιοποιεί τη γλωσσική εμπειρία του και τους πλεονασμούς της γλώσσας για να συμπληρώνει κενά σε γλωσσικό υλικό. Η συμπλήρωση αυτή είναι µια αυτόματη διεργασία, η οποία συμβαίνει πολύ συχνά στην ανθρώπινη επικοινωνία, όπως στις περιπτώσεις ελαττωματικής άρθρωσης, ασαφούς τηλεφωνικής συνδιάλεξης, κατανόησης ξενικής προφοράς κ.λπ.
Έχουν περιληφθεί δύο κλίµακες, η µια για ολοκλήρωση ελλιπών γλωσσικών στοιχείων στο επίπεδο της λέξης, η κλίµακα «Ολοκλήρωση λέξεων» και η άλλη για ολοκλήρωση στο επίπεδο της πρότασης, η κλίµακα «Ολοκλήρωση προτάσεων».
α) Η κλίμακα «Ολοκλήρωση λέξεων» αποτελείται από 32 λέξεις, από τις οποίες λείπει ένας φθόγγος, όπως π.χ. «πο-ιλατο», «-ραπέζι». Ο εξεταστής προφέρει, σε φυσικό τόνο, τη λέξη, όπως είναι «ακρωτηριασμένη», και το παιδί καλείται να μαντέψει και να πει την πλήρη λέξη.
β) Η κλίµακα «Ολοκλήρωση προτάσεων» αποτελείται από 32 απλές προτάσεις, από τις οποίες λείπει µία ολόκληρη λέξη ή φράση, όπως π.χ. «Όταν λείπει ο γάτος, χορεύουν τα ... », «Νευρίασε πολύ, βγήκε εκτός….», «Οι κυψέλες είναι το σπίτι των ... » κ.λπ. Ο εξεταστής εκφωνεί τις προτάσεις, µία κάθε φορά, διακόπτοντας απότομα και αφήνοντας να φανεί ότι η πρόταση είναι ελλιπής. Το παιδί καλείται να συμπληρώσει την πρόταση µε τον κατάλληλο όρο.

ΙV. Γράφο-φωνολογική ενημερότητα

Η γράφο-φωνολογική ενημερότητα αναφέρεται στο βαθµό συνειδητοποίησης εκ µέρους του παιδιού ότι ο λόγος - γραπτός και προφορικός - συντίθεται από βασικές επιμέρους ακουστικές και οπτικές μονάδες τα φωνήματα-φθόγγους, τα γραφήματα-γράµµατα.
Έχουν περιληφθεί τρεις κλίµακες η κλίµακα «Σύνθεση Φθόγγων» για την αξιολόγηση της ικανότητας του παιδιού να συνενώνει φθόγγους και να σχηματίζει λέξεις και δύο κλίµακες για την αξιολόγηση της ικανότητας του παιδιού να διακρίνει τους διάφορους φθόγγους-φωνήματα της ελληνικής γλώσσας µεταξύ τους, η κλίµακα «Διάκριση Φθόγγων», καθώς και τα διάφορα γράµµατα-γραφήματα µεταξύ τους, η κλίµακα «Διάκριση γραφημάτων». Η αντιληπτική αυτή διάκριση γίνεται µε βάση «φυσιογνωμικά»-εξωτερικά χαρακτηριστικά (όχι εννοιολογικά) των ακουστικών και των οπτικών ερεθισμάτων, αντίστοιχα.
α) Η κλίµακα «Σύνθεση Φθόγγων» αποτελείται από 32 λέξεις που έχουν επιλεγεί, ώστε να περιέχουν τα διάφορα φωνήματα-φθόγγους της ελληνικής γλώσσας στους διάφορους συνδυασμούς τους.
Σε κάθε λέξη-ερώτηση, ο εξεταστής προφέρει, διαδοχικά, τους φθόγγους της λέξης (όπως π.χ. «ψ•ά•ρ•ι», «α•σ•τ•έ•ρ•ι»), µε τρόπο φυσικό και µε ρυθμό δύο (2) φθόγγους ανά δευτερόλεπτο. Το παιδί καλείται, συνθέτοντας τους φθόγγους αυτούς, να βρει και να προφέρει τη λέξη.
β} Η κλίµακα «Διάκριση Φθόγγων» αποτελείται από 32 ζεύγη «ψευδολέξεων» (λέξεις φτιαχτές που επινοήθηκαν, ειδικώς, για τις ανάγκες της κλίμακας αυτής). Σε ορισμένα ζεύγη, οι δύο ψευδολέξεις είναι καθόλα όμοιες, όπως «γάζαµος - γάζαµος», και σε άλλα διαφέρουν. Στα ζεύγη που διαφέρουν, άλλοτε ένα γράµµα είναι διαφορετικό (αντικατάσταση), όπως «τιφάρι-τιφάλι» άλλοτε δύο γειτονικά γράµµατα έχουν ανταλλάξει θέση (αντιμετάθεση), όπως «κρέδα-κέρδα» άλλοτε ένας φθόγγος έχει παραλειφτεί, όπως «βαρτράζω-βατράζω» κ.λπ.
Κατά την κατασκευή των λέξεων, καταβλήθηκε προσπάθεια, ώστε να περιληφθούν, για σύγκριση, όσο το δυνατόν περισσότεροι συνδυασμοί φωνημάτων και, ιδιαίτερα, των ακουστικώς συγγενέστερων, όπως τα οδοντικά τ, δ, θ µεταξύ τους, τα ουρανικά κ, γ, χ µεταξύ τους κ.λπ.
Ο εξεταστής διαβάζει, σε φυσικό τόνο, κάθε ζεύγος ψευδολέξεων και το παιδί καλείται να δηλώσει αν οι δύο λέξεις είναι ίδιες ή διαφορετικές. Το παιδί έχει γυρίσει την πλάτη του για να µην βλέπει τα χείλη του εξεταστή (µόνον να τον ακούει, για να αποκλειστεί η δυνατότητα χειλεανάγνωσης).
γ) Η κλίµακα «Διάκριση γραφημάτων» είναι παράλληλη της κλίμακας «Διάκριση Φθόγγων», µε τη διαφορά ότι οι ψευδολέξεις κάθε ζεύγους για σύγκριση, αντί να δίνονται προφορικώς, δίνονται γραπτώς. Αποτελείται από 21 ζεύγη ψευδολέξεων, των οποίων οι λέξεις σε ορισμένα ζεύγη είναι καθόλα ίδιες (όπως «θάλµη-θάλµη»), ενώ σε άλλες διαφέρουν. Άλλοτε, οι λέξεις του ζεύγους διαφέρουν ως προς ένα ή δύο γράµµατα (αντικατάσταση γραµµάτων), όπως «λέδα-λέθα» και «φοστώ-ροσπώ» και, άλλοτε, διαφέρουν ως προς τη θέση δύο γραµµάτων (αντιμετάθεση γραµµάτων), όπως «τάπρο-τάρπο».
Κατά την κατασκευή των ψευδολέξεων, καταβλήθηκε προσπάθεια,. ώστε να περιληφθούν, για σύγκριση, όσο το δυνατόν περισσότεροι συνδυασμοί γραφημάτων της ελληνικής γλώσσας και, ιδιαίτερα, των μορφολογικώς συγγενέστερων.
Ο εξεταστής παρουσιάζει τα ζεύγη ψευδολέξεων, γραµµένα σε µια σελίδα. Το παιδί καλείται να κοιτάξει το κάθε ζεύγος ψευδολέξεων και, στις λέξεις που είναι διαφορετικές, να τσεκάρει, µε ένα μολύβι, ανάλογα, το ένα ή τα δύο γράµµατα που είναι διαφορετικά ή και τα δύο γράµµατα που έχουν ανταλλάξει θέση.
Αξιολόγηση της επίδοσης του παιδιού (της αναπτυξιακής ηλικίας και του αναπτυξιακού πηλίκου) µπορεί να εντοπίσει αισθητηριακές ανωμαλίες, όπως π.χ. συγκαλυμμένη βαρηκοΐα, διαθλαστικές βλάβες στην όραση κ.λπ. Ενδιαφέρον διαγνωστικό έχει επίσης η σύγκριση της επίδοσης µεταξύ των δύο κλιµάκων της αντιληπτικής διάκρισης. Η σύγκριση αυτή δείχνει ενδο-ατοµικές διαφορές στη δίοδο επικοινωνίας: την ακουστική και την οπτική. Επίσης, χαμηλή επίδοση στην κλίµακα «Σύνθεση Φθόγγων» είναι βασικό χαρακτηριστικό των παιδιών µε ειδικές δυσκολίες στη γραφή και στην ανάγνωση.

V. Νεύρο-ψυχολογική ωριμότητα

Έχουν περιληφθεί τρεις δοκιμασίες: Ο «οπτικό-κινητικός συντονισμός», η οποία αξιολογεί την ικανότητα του παιδιού να εκτελεί λεπτές κινήσεις των μυών (του χεριού), συμμορφούμενο στα εκάστοτε αισθητηριακά δεδομένα (της όρασης) η «Πλευρίωση», η οποία εξετάζει την «πλευρά» του σώματος (δεξιά ή αριστερά) που προτιμά να χρησιμοποιεί το παιδί και η «Διάκριση δεξιού-αριστερού», η οποία εξετάζει κατά πόσον το παιδί γνωρίζει και διακρίνει, µεταξύ τους, τη δεξιά και την αριστερή «πλευρά» του σώματος, του δικού του (ευθεία αντίληψη) και του απέναντί του (καθρεπτική αντίληψη).
α) Η κλίµακα «Οπτικό-κινητικός συντονισμός» αποτελείται από ένα σχεδίασμα, σαν λαβύρινθο, που δείχνει το οδόστρωμα ενός «περιμετρικού» δρόμου σε πάρκο, µε πολλές στροφές-γωνίες και πολλά στενέματα. Το παιδί καλείται να σύρει, µε το μολύβι, µία γραµµή «στο µέσον» του δρόμου, χωρίς η γραµµή να ακουμπήσει τα πλάγια του δρόμου.
Το παιδί ξεκινάει να σύρει τη γραµµή, κρατώντας το μολύβι µε το χέρι της προτίμησής του. Στην πορεία όµως καλείται να αλλάζει χέρι. Επίσης, επειδή ο δρόμος είναι «ανώµαλος» και «κυκλικός», η διαδρομή κινείται προς όλες τις κατευθύνσεις: «οριζόντια», «από πάνω προς τα κάτω», «από δεξιά προς τα αριστερά» και αντίστροφα. Με τον τρόπο αυτόν, έχουμε δεδομένα για ενδο-ατοµικές διαφορές που µας δίνουν όχι µόνον µια πληρέστερη εκτίμηση του βαθµού οπτικό-κινητικού συντονισμού του παιδιού, αλλά και στοιχεία, τα οποία, συνδυαζόμενα µε την κλίµακα «Πλευρίωση», αποκαλύπτουν και τυχόν λανθάνουσα αµφιχειρία ή πιεσμένη δεξιοχειρία.
Δεδομένα για τον οπτικό-κινητικό συντονισμό δίνει και η κλίµακα «Αντιγραφή σχημάτων». Όπως τονίστηκε και προηγουμένως, οι απαντήσεις στην κλίµακα αυτή, αξιολογούμενες ως προς τη σταθερότητα της γραµµής, µπορεί να χρησιμεύσουν ως δείκτης για το βαθµό ανάπτυξης του οπτικό-κινητικού ελέγχου του παιδιού.
β) Η κλίµακα «Πλευρίωση» αποτελείται από 14 εντολές, τις οποίες το παιδί καλείται να τις εκτελέσει, χρησιμοποιώντας µέλη του σώµατός του (χέρι, πόδι, µάτι, αυτί) και μικροαντικείμενα (μολύβι, ξυλοµπογιά, ξύστρα, μεγεθυντικός φακός, σωλήνας κυλινδρικός, ρολόι). Οι εντολές αυτές δείχνουν τη διαφορική προτίμηση του παιδιού να χρησιμοποιεί το δεξιό ή το αριστερό «ήµισυ» του σώµατός του (τη δεξιά η την αριστερή πλευρά του σώµατός του όπως π.χ.: «πάρε την ξύστρα και ξύσε το μολύβι», «Σκύψε και κοίταξε µε το μεγεθυντικό φακό τη µύτη του μολυβιού», «κάνε κουτσό μέχρι την πόρτα και γύρισε», «πάρε το ρολόι, µε τα δύο σου χέρια, και βάλε το στο αυτί σου. Προσπάθησε να ακούσεις τους κτύπους τικ-τακ. Πες µου όταν ακούγονται οι χτύποι» κ.λπ. Κάθε «δεύτερη» εντολή είναι επανάληψη της προηγούμενης, µε μικρές παραλλαγές, για να διαπιστωθεί τυχόν ασυνέπεια στην προτίμηση, όπως π.χ. οι διαδοχικές εντολές «πάρε την ξύστρα και ξύσε το μολύβι» και «τώρα, πάρε την ξύστρα και ξύσε την ξυλοµπογιά» κ.λπ.
Τα εξεταστικά αποτελέσματα της κλίμακας «Πλευρίωση» δείχνουν:
• Κατά πόσον το παιδί έχει αναπτύξει σαφή και σταθερή προτίμηση για τη µία πλευρά του σώματος, τη δεξιά ή την αριστερή, όσον αφορά το ΠΟΔΙ, το ΧΕΡΙ, το ΜΑΤΙ και τα ΑΥΤΙ. Κατά πόσον, δηλαδή, έχει αναπτύξει, για καθένα από τα τέσσερα αυτά µέλη του σώματος, τη λεγόμενη δεξιόπλευρη ή αριστερόπλευρη πλευρίωση.
- Δεξιόπλευρη ή αριστερόπλευρη πλευρίωση έχουμε όταν το παιδί στις εντολές κάθε συγκεκριμένου µέλους, προτιμά να χρησιμοποιεί, στις περισσότερες, την ίδια πλευρά, τη δεξιά ή την αριστερή, αντίστοιχα.
• Ή, κατά πόσον το παιδί δεν έχει αναπτύξει σαφή και σταθερή προτίμηση, αναφορικά µε καθένα από τα παραπάνω µέλη του σώματος. Κατά πόσον, δηλαδή, παρουσιάζει τη λεγόμενη αδιαμόρφωτη πλευρίωση.
- Αδιαμόρφωτη πλευρίωση έχουμε όταν το παιδί, στις εντολές του συγκεκριμένου µέλους, δεν χρησιμοποιεί σταθερά την ίδια πλευρά: κατανέμει την προτίµησή του, ισάκις, στις δύο πλευρές (δεξιά και αριστερή).
γ) Στην κλίµακα «Αντίληψη δεξιού - αριστερού», το παιδί καλείται να εκτελέσει, χρησιμοποιώντας µέλη του σώµατός του, 12 εντολές, όπως π.χ. «Ποιο είναι το αριστερό σου χέρι», «Δείξε, µε το δεξί σου χέρι, το δεξί σου µάτι», «Ποιο είναι το δικό µου δεξί αυτί» κ.λπ.
Τα αποτελέσματα της κλίμακας δείχνουν κατά πόσον το παιδί µπορεί να κάνει διάκριση ανάµεσα στο αριστερό και στο δεξιό µέρος τόσο του δικού του σώματος (ευθεία αντίληψη) όσο και του σώματός του απέναντί του (καθρεπτική αντίληψη) και να προσανατολίζεται αναλόγως.

Γενικές οδηγίες και προϋποθέσεις για τη χορήγηση και τη βαθμολόγηση του ΑθηνάΤεστ

Το ΑθηνάΤεστ, όπως και κάθε άλλo σταθµισµένο τεστ, είναι σαν ένα μικρό και καλοσχεδιασμένο ψυχολογικό πείραμα. Η διαδικασία χορήγησης και βαθμολόγησής του έχουν καθοριστεί λεπτoµερώς από πριν και πρέπει να τηρούνται πιστά, κάθε φορά που επαναλαμβάνεται. Σε αντίθετη περίπτωση, τα απoτελέσµατα δεν θα είναι συγκρίσιμα και, επομένως, µη ερµηνεύσιµα.
Ο επίδοξος λοιπόν χρήστης του ΑθηνάΤεστ θα πρέπει, πριν αρχίσει να χρησιμοποιεί το τεστ ως διαγνωστικό μέσο, να διαβάσει προσεκτικά και να µάθει τη διαδικασία αυτής της χορήγησης και της βαθµoλόγησης σε όλες τις λεπτομέρειές της και να την εφαρμόζει χωρίς την παραμικρή παρέκκλιση.
Η προκαθορισμένη αυτή διαδικασία χορήγησης και βαθµoλόγησης του ΑθηνάΤεστ περιλαμβάνει γενικές οδηγίες που αφορούν και διέπουν τη διαδικασία ολόκληρου του τεστ και ειδικές οδηγίες που αφορούν και διέπουν τη διαδικασία καθεμιάς επιμέρους κλίμακας χωριστά.
Οι οδηγίες αυτές αναφέρονται στο χώρο και χρόνο της εξέτασης, στην ψυχολογική προετοιμασία του παιδιού, στην «ατμόσφαιρα» της εξέτασης, στα απαιτούμενα υλικά για τη χορήγηση και τη βαθμολόγηση του τεστ, στην απαιτούμενη ψυχομετρική κατάρτιση του εξεταστή κ.λπ.

Το «σκηνικό» της εξέτασης

Το ΑθηνάΤεστ χορηγείται ατοµικώς. Ο εξεταστής και το παιδί κάθονται σε ένα τραπεζάκι, ο ένας απέναντι στον άλλον, µέσα σε ένα δωμάτιο, οι δυο τους. Ο εξεταστής έχει επάνω στο τραπέζι το εκάστοτε απαιτούμενο εξεταστικό υλικό και θέτει στο παιδί ερωτήσεις, τη µία µετά την άλλη, και το παιδί απαντά.
Το έργο που καλείται το παιδί να εκτελέσει ποικίλλει από κλίµακα σε κλίµακα. Οι ερωτήσεις άλλοτε είναι εντολές που το παιδί εκτελεί χρησιμοποιώντας µέλη του σώµατός του και µικροαντικείµενα, όπως π.χ. να δείξει το δεξί του χέρι, να βάλει σε µια ορισμένη ακoλoυθία εικόνες κοινών αντικειμένων, να κοιτάξει µε έναν μεγεθυντικό φακό τη µύτη του μολυβιού κ.λπ. Άλλοτε είναι ερωτήσεις που απαιτούν από το παιδί να δώσει µια σύντομη προφορική απάντηση, όπως π.χ. να επαναλάβει από µνήµης µια σειρά από ψηφία, να πει τι ξέρει για κάποιες λέξεις-έννοιες κ.λπ. Άλλοτε είναι ερωτήσεις που απαιτούν από το παιδί να γράψει κάτι µε ένα κοινό µολύβι, όπως π.χ.. να αντιγράψει ένα γεωμετρικό σχήμα, να σημειώσει τη διαδρομή σε έναν «λαβύρινθο» κ.λπ. Άλλοτε είναι ερωτήσεις που απαιτούν µια μονολεκτική απάντηση, όπως π.χ. να δηλώσει αν σε ζεύγη λέξεων οι δύο λέξεις είναι ίδιες ή διαφορετικές κ.λπ.
Ο εξεταστής σημειώνει τις απαντήσεις του παιδιού σε ειδικό 16σέλιδο έντυπο, το Φυλλάδιο Εξέτασης. Αυτά που σημειώνει ο εξεταστής άλλοτε είναι, απλώς, ένα τσεκάρισμα σε ένα τετραγωνάκι σε µια στήλη µε την ένδειξη «Σωστό» - «Λάθος», άλλοτε κυκλώνει µια λέξη/φράση, άλλοτε καταγράφει αυτολεξεί, την απάντηση του παιδιού κ.λπ.
Ο χώρος που γίνεται η εξέταση φροντίζουμε να είναι ένα ήσυχο, φωτεινό, ευχάριστο και άνετο δωμάτιο.
Το τραπεζάκι και τα καθίσματα που κάθονται το παιδί και ο εξεταστής πρέπει να είναι στα «μέτρα» του παιδιού, ώστε να του επιτρέπουν να βλέπει και να χειρίζεται το εξεταστικό υλικό, που του παρουσιάζει ο εξεταστής, µε άνεση.
Το βαλιτσάκι µε το εξεταστικό υλικό το τοποθετεί ο εξεταστής στα αριστερά του και προς το µέρος του, επάνω στο τραπέζι ή σε µια καρέκλα δίπλα του. Ο εξεταστής βγάζει από το βαλιτσάκι µόνο το υλικό που κάθε φορά χρησιμοποιεί, το οποίο πρέπει να επανατοποθετεί στο βαλιτσάκι, αμέσως µόλις παύσει να το χρειάζεται.
Κατά τη διάρκεια της εξέτασης, πρέπει να αποφεύγεται η παρουσία άλλων προσώπων, ακόμη και πραγμάτων, που θα μπορούσαν να αποσπάσουν την προσοχή του παιδιού. Προς αποφυγή απρόσκλητων επισκεπτών, ο εξεταστής µπορεί να αναρτήσει, στην είσοδο του δωματίου εξέτασης, μικρή ταμπέλα µε την επιγραφή «Γίνεται εξέταση» ή, «Μην εισέρχεστε» ή, «Μην ενοχλείτε».

Η «ατμόσφαιρα» της εξέτασης

Το παιδί, προσερχόμενο για να εξεταστεί, είναι φυσικό να διακατέχεται από συναισθήματα και σκέψεις που µπορεί να µην του επιτρέψουν να αποδώσει όσο είναι οι πραγματικές του ικανότητες. Μπορεί να νιώθει το λεγόμενο «άγχος των εξετάσεων». Να νιώθει αμηχανία για το «άγνωστο έργο» που θα κληθεί να κάνει. Επίσης, µπορεί να έχει την εσφαλμένη αντίληψη ότι η επίδοσή του στο τεστ θα έχει επιπτώσεις στους βαθμούς που θα πάρει στα σχολικά µαθήµατα. Επίσης, µπορεί, μπροστά στον εξεταστή - ακόμη και αν αυτός είναι ο δάσκαλός του που τον βλέπει και συνεργάζεται καθημερινά - να νιώθει συστολή κ.λπ.
Θα πρέπει ο εξεταστής, πριν αρχίσει την εξέταση, να φροντίσει να μειώσει την αρνητική αυτή φόρτιση του παιδιού και να δημιουργήσει ένα κλίμα άνετης συνεργασίας. Ειδικότερα, ο εξεταστής επίσης, θα πρέπει να διαβεβαιώσει το παιδί πώς, οτιδήποτε γίνει κατά τη διάρκεια της εξέτασης, δεν θα έχει καµία εντελώς επίπτωση στους σχολικούς βαθµούς του. Ακόμη, να εξηγήσει στο παιδί ότι η εξέταση αυτή γίνεται σε όλα τα παιδιά και ότι ο σκοπός της είναι να δούµε πώς σκέπτεται το κάθε παιδί και να το γνωρίσουμε καλύτερα κ.λπ. Αυτό το άνετο κλίµα πρέπει να φροντίσει ο εξεταστής να υπάρχει καθόλη τη διάρκεια της εξέτασης.
Επιπλέον, ο εξεταστής θα πρέπει να φροντίσει, ώστε το παιδί, από την αρχή έως το τέλος της εξέτασης, να διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον του και την προσοχή του στα δρώμενα. Θα πρέπει, ο εξεταστής, να επιστρατεύσει τις ψυχοπαιδαγωγικές του γνώσεις για να δημιουργήσει τις συνθήκες που ταιριάζουν στο κάθε παιδί για να κρατιέται σε εγρήγορση: στο δειλό παιδί να δίνει ενθάρρυνση, στο υπερκινητικό, σταθερό χειρισμό.
Προσοχή! Επαινούμε το παιδί για την προσπάθειά του και όχι για το αποτέλεσμα όχι, γιατί απαντά σωστά, αλλά επειδή επιχειρεί και επιμένει να βρει τη λύση. Το επαινούμε π.χ. λέγοντας «Πολύ καλή η προσπάθειά σου» ή «Με προθυμία το έκανες αυτό» ή, «Ωραία!» κ.λπ.
Ο εξεταστής πρέπει, καθώς προχωρεί η εξέταση, να δείχνει ενθουσιασμό και ενδιαφέρον σε ό,τι κάνει το παιδί, ενθαρρύνοντας το να κάνει κάθε φορά το καλύτερο που µπορεί.
Αν ο εξεταστής διαπιστώσει ότι το παιδί, για oπoιoδήπoτε λόγο, δεν συµµετέχει ενεργά και δεν προσπαθεί, όπως π.χ. γιατί έχει νιώσει κόπωση, σταματάει την εξέταση και την συνεχίζει, μετά από κάποιο διάλειµµα ή, ακόμη, κάποια άλλη ημέρα.
Ο γενικός κανόνας είναι ότι πρέπει να εξασφαλιστούν οι αναγκαίες συνθήκες, ώστε το παιδί να αποδώσει το μέγιστο των ικανοτήτων του.


Προετοιμασία του εξεταστή για τη χορήγηση και τη βαθµολόγηση του τεστ

Η σωστή χορήγηση και βαθµολόγηση του ΑθηνάΤεστ απαιτεί, εκ µέρους του εξεταστή, προηγούµενη επισταµένη µελέτη του Οδηγού Eξεταστή, καθώς και πρακτική εξάσκηση. Η χορήγηση και η βαθμολόγηση ενός πολυθεµατικού τεστ, όπως είναι το ΑθηνάΤεστ, δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Ασφαλώς, φροντίστηκε, ώστε όλες οι «τεχνικές» να είναι από τις συνηθέστερα χρησιµοποιούµενες στην ψυχομετρική πράξη και, επομένως, οι πιο γνωστές στους ψυχοδιαγνωστικούς. Επίσης, φροντίστηκε, ώστε όλες οι οδηγίες να είναι απλές και λεπτομερείς. Παρά ταύτα, για να µην διακυβευθεί η αξιοπιστία και η εγκυρότητα των αποτελεσμάτων, ο εξεταστής πρέπει να µάθει προηγουμένως πολύ καλά το τεστ.
Ο εκπαιδευτικός που δεν διαθέτει προηγουμένη ψυχομετρική εμπειρία, εκτός από τη μελέτη και εκμάθηση των οδηγιών, θα χρειαστεί να δώσει το τεστ, σε 5 έως 10 παιδιά, δοκιμαστικά, για πρακτική άσκηση, υπό την εποπτεία έμπειρου εξεταστή.
Πρέπει να σημειωθεί ότι η δυσκολία χορήγησης και βαθμολόγησης ποικίλλει από κλίµακα σε κλίµακα. Για ορισμένες επιμέρους κλίμακες (όπως π.χ. η «Πλευρίωση», η «Αντίληψη δεξιού-αριστερού» η διαδικασία είναι πολύ απλή και δεν απαιτεί ιδιαίτερη άσκηση. Για άλλες όµως κλίµακες, η διαδικασία είναι περισσότερο απαιτητική, άλλοτε µόνον για τη χορήγηση (όπως π.χ. η «Ολοκλήρωση λέξεων», η «Σύνθεση Φθόγγων» και οι τρεις κλίµακες άµεσης µνήµης) και άλλοτε µόνον για τη βαθμολόγηση (όπως π.χ. το «Λεξιλόγιο» και η «Αντιγραφή σχημάτων»).
• Οι δάσκαλοι έχουν την τάση, κατά την εξέταση, προφανώς άθελά τους, να βοηθούν το παιδί να επιτύχει καλύτερη επίδοση, συνηθισμένοι από την καθημερινή τους δουλειά µέσα στην τάξη. Άλλο όµως διδασκαλία και άλλο ψυχομετρική εξέταση. Για να είναι τα αποτελέσματα της εξέτασης συγκρίσιμα - και, επομένως, ερµηνεύσιµα, θα πρέπει όλα τα παιδιά που εξετάζονται µε το ΑθηνάΤεστ να έχουν ίση μεταχείριση. Αυτό θα επιτευχθεί, όταν ο εξεταστής -εκπαιδευτικός ξεχάσει τη «δασκαλική» του ιδιότητα και εφαρμόζει πιστά τις οδηγίες που προβλέπονται στον Οδηγό Εξεταστή.

Τα ατομικά στοιχεία του παιδιού

Στην πρώτη σελίδα του Φυλλαδίου Εξέτασης έχει προβλεφθεί χώρος να καταχωρηθούν τα ατομικά στοιχεία του παιδιού. Τα στοιχεία αυτά αναφέρονται σε δημογραφικές πληροφορίες για την «ταυτότητα» του παιδιού, σε στοιχεία από το εξελικτικό ιστορικό του παιδιού, καθώς και σε σχόλια-παρατηρήσεις του εξεταστή για τη γενικότερη συμπεριφορά-αντιδράσεις του παιδιού κατά την εξέταση. Ο εξεταστής θα πρέπει να συμπληρώσει όλα τα ζητούμενα αυτά στοιχεία.
Η συμπλήρωση των στοιχείων του παιδιού καλό είναι να γίνεται µετά το πέρας της εξέτασης και όχι στην αρχή της εξέτασης. Ζητώντας από το παιδί, στην αρχή-αρχή της επικοινωνίας µας, να µας δώσει τα «ατομικά στοιχεία» του, θέτοντάς του ερωτήσεις, όπως «Πώς σε λένε;», «Πότε γεννήθηκες;», «Σε ποια τάξη πηγαίνεις;» υπάρχει κίνδυνος να του διεγείρουμε διάφορα αμυντικά «αντανακλαστικά» και, έτσι, να δυσκολέψουμε τη συνεργασία µας μαζί του.
Συνήθως τα δημογραφικά στοιχεία του παιδιού ο εξεταστής τα παίρνει από το ίδιο το παιδί. Προσοχή όµως στην ηµεροµηνία γέννησης. Επειδή το στοιχείο αυτό (η χρονολογική ηλικία είναι η βάση για την αξιολόγηση της επίδοσης του παιδιού στο τεστ, θα πρέπει ο εξεταστής να διασταυρώσει την πληροφορία αυτή και από άλλη αξιόπιστη πηγή (από το αρχείο του σχολείου, από τους γονείς, κ.λπ.).

Παραδείγματα για άσκηση

Σε όλες σχεδόν τις κλίµακες υπάρχουν µία-δύο ερωτήσεις που δίνονται στο παιδί πριν αρχίσει η κυρίως εξέταση, για να δείξουν στο παιδί τι του ζητείται να κάνει για να απαντήσει σωστά στις ερωτήσεις της κλίμακας.
Στις ερωτήσεις αυτές, τα παραδείγματα για άσκηση, ο εξεταστής µπορεί να δώσει oπoιαδήποτε διευκρίνιση και βοήθεια στο παιδί, εωσότου το παιδί καταλάβει τον τρόπο που πρέπει να εργαστεί. Ο εξεταστής µπορεί να τροποποιεί τις ερωτήσεις αυτές, καθώς και να σχολιάζει τις απαντήσεις του παιδιού, όπως αυτός κρίνει αναγκαίο. Αντίθετα από ό,τι µπορεί να συμβεί στα παραδείγματα για άσκηση, στις ερωτήσεις της κυρίως εξέτασης δεν επιτρέπεται καμιά παρέκκλιση από την ακολουθητέα διαδικασία.
Οι απαντήσεις στα παραδείγματα για άσκηση δεν συνεκτιµώνται στη βαθμολόγηση. Εξαίρεση στον κανόνα αυτόν αποτελεί η κλίµακα «Διάκριση γραφημάτων», όπου επτά (7) ερωτήσεις χρησιμοποιούνται ως παραδείγματα, αλλά, συγχρόνως, συµπεριλαµβάνονται στη βαθμολογία.
Ανώτερο όριο χορηγούμενων ερωτήσεων

Σε τέσσερις κλίµακες του ΑθηνάΤεστ - «Αντιγραφή σχημάτων», «Οπτικό-κινητικός συντονισµός», «Αντίληψη δεξιού-αριστερού» και «Πλευρίωση», καθώς και στη συµπληρωµατική κλίµακα «Κοινές Ακολουθίες», δίνονται όλες οι ερωτήσεις από την αρχή έως το τέλος. Στις κλίµακες αυτές, οι ερωτήσεις είναι λίγες ή είναι όλες απαραίτητες για την αξιολόγηση του παιδιού, γιατί η καθεμιά εξετάζει κάτι το διαφορετικό.
Στις υπόλοιπες δέκα κλίµακες δεν δίνονται, σε όλα τα παιδιά, όλες οι ερωτήσεις µέχρι τέλους. Στις κλίµακες αυτές, οι ερωτήσεις είναι διαρρυθµισµένες σε σειρά δυσκολίας και, αν το παιδί αποτυγχάνει συστηματικά, είναι άσκοπη ταλαιπωρία να συνεχίζεται η εξέταση µε δυσκολότερες ερωτήσεις. Γι’ αυτό, στις κλίµακες αυτές, η εξέταση τερματίζεται αν το παιδί αποτυγχάνει σε έναν ορισμένο αριθμό συνεχόμενων ερωτήσεων.
Για τις έξι κλίµακες «Γλωσσικές αναλογίες», «Λεξιλόγιο», «Ολοκλήρωση προτάσεων», «Ολοκλήρωση λέξεων», «Διάκριση Φθόγγων» και «Σύνθεση Φθόγγων», ο αριθμός των λανθασμένων απαντήσεων που απαιτείται για να τερματιστεί η εξέταση, έχει οριστεί σε 4 συνεχόμενες ερωτήσεις. Για τις τρεις κλίµακες µνήµης ακολουθιών («Μνήμη αριθμών», «Μνήμη εικόνων» και «Μνήμη σχημάτων»), ο αριθμός αυτός έχει οριστεί σε 2 συνεχόμενες ερωτήσεις και στις 2 προσπάθειες. Για την κλίµακα «Διάκριση γραφημάτων», η εξέταση τερματίζεται αν το παιδί αποτύχει σε συγκεκριμένες επιλεγμένες ερωτήσεις της κλίμακας.

Καταγραφή και βαθμολόγηση των απαντήσεων

Οι απαντήσεις του παιδιού στις ερωτήσεις κάθε κλίμακας καταχωρούνται, στο Φυλλάδιο Εξέτασης, σε χώρο που έχει ειδικώς προβλεφθεί. Οι απαντήσεις αυτές, είτε πρόκειται για µία λέξη, φράση ή πρόταση είτε πρόκειται για ένα τσεκάρισμα ή για έναν αριθμητικό δείκτη, πρέπει να καταγράφονται καθαρά, ώστε να είναι καθόλα ευδιάκριτες-ευανάγνωστες. Επίσης, ο εξεταστής θα πρέπει, όταν ολοκληρώσει τη χορήγηση του τεστ, να ελέγξει προσεκτικά, µία-µία, τις απαντήσεις του παιδιού και να βεβαιωθεί, πριν φύγει το παιδί, ότι όλες έχουν καταγραφεί µε σαφήνεια και πληρότητα.
Η βαθμολόγηση των απαντήσεων γίνεται, κατά κανόνα, µετά την ολοκλήρωση της χορήγησης του τεστ. Όµως, στις κλίµακες που υπάρχει ανώτερο όριο χορηγουμένων ερωτήσεων, η βαθμολόγηση κάθε ερώτησης πρέπει να γίνεται παράλληλα µε τη χορήγηση.
Στις περισσότερες κλίµακες, οι απαντήσεις είναι µονόσηµες και η βαθµολόγησή τους είναι εύκολη και γρήγορη. Σε άλλες κλίµακες - κυρίως στο «Λεξιλόγιο» και, λιγότερο, στις «Γλωσσικές αναλογίες» και στην «Ολοκλήρωση προτάσεων» - οι απαντήσεις µπορεί να είναι ποικίλες, οπότε, για τη βαθµoλόγησή τους, απαιτείται περισσότερη φροντίδα και χρόνος. Στις περιπτώσεις που ο εξεταστής δεν µπορεί, χωρίς καθυστέρηση, να αποφανθεί για την ορθότητα – ή μη µιας απάντησης, και για να µην διακόπτεται η ροή της εξέτασης, η απάντηση αυτή θα πρέπει να θεωρείται ως προσωρινά σωστή, ώστε να µην τερματιστεί «πρόωρα» η εξέταση.
Κατά την τελική όµως βαθμολόγηση, αν η απάντηση αυτή κριθεί λανθασμένη, θα πρέπει να προσαρμοστεί, αναλόγως, το σημείο τερµατισµού της χορήγησης της κλίµακας: ερωτήσεις που είναι πέραν του νέου σημείου διακοπής της εξέτασης, ακόμη και αν είναι σωστές, δεν περιλαμβάνονται στη βαθμολόγηση.
Ο γενικός κανόνας είναι ότι, στις περιπτώσεις που ο εξεταστής, κατά την αξιολόγηση της απάντησης, αμφιταλαντεύεται, η απάντηση βαθμολογείται ως σωστή. Η αμφιβολία είναι υπέρ του εξεταζόμενου.
Πρέπει να τονιστεί ότι η βαθμολόγηση της κάθε ερώτησης πρέπει να γίνεται ανεξάρτητα από τις άλλες να µην επηρεάζεται από τις προηγούμενες. Επίσης, η βαθμολόγηση δεν πρέπει να επηρεάζεται από τυχόν γενικότερη εικόνα που έχει σχηματίσει ο εξεταστής για τις ικανότητες του παιδιού. Θα πρέπει ο εξεταστής να ενεργεί µε ουδετερότητα και αντικειμενικότητα. Έτσι, θα αποφευχθεί ο κίνδυνος, γνωστός στην ψυχοπαιδαγωγική ως «αυτοεκπληρούµενη προφητεία» δηλαδή ο εξεταστής εντελώς ασυνείδητα, να βαθμολογεί τις απαντήσεις ανάλογα µε τη γενική εικόνα – θετική ή αρνητική που τυχόν έχει για το παιδί, επαληθεύοντας, έτσι, και µε τις µετρήσεις του τεστ, την «προφητεία» του.


Το τεστ µπορεί να χορηγείται τµηµατικά

Ασφαλώς, η χορήγηση όλων -και των δεκατεσσάρων- κλιµάκων του τεστ απαιτεί, ιδιαίτερα µε τα μικρότερα παιδιά, 4 ή και 5 δεκαπεντάλεπτες ή εικοσάλεπτες συναντήσεις. Οι συναντήσεις αυτές µπορεί να γίνουν την ίδια ημέρα, διαδοχικά, µε 5λεπτα ενδιάµεσα διαλείµµατα. Σε άλλες περιπτώσεις, οι συναντήσεις αυτές µπορεί να γίνουν σε διαφορετικές ημέρες.
Η τακτική που ακολουθείται σε κάθε περίπτωση πρέπει να είναι «στα μέτρα» του παιδιού. Υπάρχουν μεγάλες ατομικές διαφορές µεταξύ των παιδιών ως προς την εξεταστική τους συμπεριφορά: άλλα «παίρνουν εμπρός», όπως λέμε, αμέσως, ενώ άλλα βραδέως, άλλα έχουν περισσότερη αντοχή, ενώ άλλα κουράζονται ευκολότερα κ.λπ. Πρέπει, κάθε φορά, να ακολουθούμε την τακτική που θα εξασφαλίσει το παιδί τις συνθήκες, ώστε να αποδώσει στον μέγιστο δυνατό βαθµό.

Σειρά χορήγησης των κλιµάκων

Η σειρά χορήγησης των επιμέρους κλιμάκων του ΑθηvάΤεστ έχει επιλεγεί κατά τρόπο, ώστε να εξασφαλίζεται µια λογική ακολουθία στη θεματική κατηγοριοποίηση των κλιµάκων, µια εναλλαγή στο εξεταστικό υλικό.
Έτσι, έχουν προταχθεί οι τρεις κλίµακες νοητικής ικανότητας, όπου ανάµεσα στις δύο γλωσσικές (στις «Γλωσσικές αναλογίες» και στο «Λεξιλόγιο») παρεµβάλεται µία πρακτικής φύσεως (η «Αντιγραφή σχημάτων»). Έπονται οι τρεις κλίµακες µνήµης ακολουθιών, µε εναλλαγή ακουστικού και εικονιστικού υλικού. Ακολουθούν οι δύο κλίµακες ολοκλήρωσης παραστάσεων, η µία κλίµακα στο επίπεδο των προτάσεων και η άλλη στο επίπεδο των λέξεων. Ακολουθούν οι τρεις κλίµακες Γράφο-φωνολογικής ενημερότητας, µε εναλλαγή οπτικής και ακουστικής διόδου µε εναλλαγή µεταξύ γραφημάτων και φθόγγων. Στο τέλος της ακολουθίας έχουν τοποθετηθεί οι τρεις κλίµακες νευρο-ψυχολογικής ωριμότητας.
Επίσης, η επιλεγείσα σειρά χορήγησης διευκολύνει και τον εξεταστή, γιατί οι κλίµακες µε παρόμοια διαδικασία χορήγησης (όπως π.χ. οι τρεις κλίµακες µνήµης ακολουθιών, οι δύο κλίµακες ολοκλήρωσης ακουστικών παραστάσεων, οι δυο κλίμακες αντιληπτικής διάκρισης) δίνονται η µια ως συνέχεια της άλλης και η µία φαίνεται ως φυσική προέκταση της άλλης.
Πρέπει να τονιστεί ότι η σειρά χορήγησης των κλιµάκων µπορεί να αλλάξει, αν ο εξεταστής το κρίνει σκόπιµο. Π.χ. µπορεί ο εξεταστής να κρίνει ότι, µε ένα «αδιάφορο» παιδί, ένα καλό «ξεκίνημα» της εξέτασης θα ήταν η κλίµακα «Αντιγραφή σχημάτων» ή η κλίµακα «Οπτικό-κινητικός συντονισµός». Ομοίως, στην περίπτωση που ο εξεταστής θέλει να χορηγήσει, επιλεκτικά, ορισμένες µόνον κλίµακες, θα πρέπει ο ίδιος να καθορίσει ποια είναι η προσφορότερη σειρά.
Εξαίρεση στην απόλυτη αυτή ευχέρεια που έχει ο εξεταστής να αλλάζει τη σειρά χορήγησης των κλιµάκων αποτελούν οι δύο κλίµακες «Μνήμη εικόνων» και «Μνήμη σχημάτων».


Το εξεταστικό υλικό να είναι πλήρες και σε καλή κατάσταση

Ο εξεταστής, πριν από κάθε χορήγηση του τεστ, πρέπει να ελέγξει και να βεβαιωθεί ότι δεν λείπει τίποτε από το υλικό που απαιτείται για τη χορήγηση του τεστ και ότι το υλικό αυτό είναι σε καλή κατάσταση.
Το εξεταστικό υλικό του ΑθηνάΤεστ φυλάσσεται και μεταφέρεται σε βαλιτσάκι, ειδικώς κατασκευασμένο για το ΑθηνάΤεστ.
Στο βαλιτσάκι του ΑθηνάΤεστ, πρέπει να υπάρχουν πάντοτε, γιατί χρειάζονται για να χορηγηθεί το τεστ, τα παρακάτω:

α) Υλικό που διατίθεται από τον εκδότη
Έντυπο µε τίτλο «Οδηγός Εξεταστή»: Βιβλίο που περιλαμβάνει οδηγίες για τη διαδικασία, σε όλες τις λεπτομέρειές της, την οποία πρέπει να ακολουθεί ο εξεταστής για να χορηγήσει και να βαθμολογήσει όλες τις κλίµακες του ΑθηνάΤεστ.
Αντίτυπα του εντύπου «Φυλλάδιο Εξέτασης»: Είναι 16σέλιδα έντυπα (βλ. παράρτημα), όπου καταγράφονται οι απαντήσεις του παιδιού στις κλίµακες του τεστ. Τα φυλλάδια αυτά είναι αναλώσιμο υλικό. Για κάθε παιδί-εξέταση αναλίσκεται ένα (1) τέτοιο 16σέλιδο φυλλάδιο.
«Δελτάριο Καρτελών Νο 1» για τη «Μνήμη εικόνων» και για τη «Μνήμη σχημάτων»: Μακρόστενο μπλοκ που περιέχει: 1 καρτέλα, για το παράδειγμα, 16 καρτέλες µε σειρές εικόνων κοινών αντικειμένων, για την κλίµακα «Μνήμη εικόνων» και 16 καρτέλες µε σειρές αφηρηµένων σχημάτων, για την κλίµακα «Μνήμη σχημάτων».
Εννέα (9) χαρτονάκια µε εικόνες κοινών αντικειμένων για την κλίµακα «Μνήμη εικόνων» και άλλα εννέα (9) χαρτονάκια µε σχήματα για την κλίµακα «Μνήμη σχημάτων». Τα χαρτάκια αυτά φυλάσσονται σε ένα μικρό χαρτονένιο κουτί. Το κουτί χωρίζεται, εσωτερικώς, σε δύο χώρους. Στον έναν χώρο, φυλάσσονται τα 9 χαρτονάκια µε τις εικόνες και, στον άλλον χώρο, φυλάσσονται τα 9 χαρτονάκια µε τα σχήματα.
«Δελτάριο Καρτελών Νο 2» για τη «Σύνθεση Φθόγγων»: Μακρόστενο μπλοκ που περιέχει 12 καρτέλες, µε εικόνες τεσσάρων κοινών αντικειμένων η καθεµία, για την κλίµακα «Σύνθεση Φθόγγων».
Τέσσερα (4) µικροαντικείµενα για την κλίµακα «Πλευρίωση»: Τα αντικείμενα αυτά είναι τα εξής: ξύστρα, ξυλοµπογιά, μεγεθυντικός φακός, χάρτινος κυλινδρικός σωλήνας.

β) Υλικό που πρέπει να εξεύρει ο ίδιος ο εξεταστής
Δύο (2) κοινά μολύβια: Το ένα είναι χωρίς σβηστήρα και χρησιμοποιείται από το παιδί για να γράφει, όπου χρειάζεται (στην «Αντιγραφή σχημάτων», στη «Διάκριση γραφημάτων» και στην κλίµακα «Οπτικο-κινητικός συντονισµός») και το άλλο χρησιμοποιείται από τον εξεταστή για να καταγράφει τις απαντήσεις του παιδιού στο Φυλλάδιο Εξέτασης. Επίσης, ένα από τα µολύβια αυτά χρησιμοποιείται στην Ερώτηση 1 της κλίμακας «Πλευρίωση».
Ένα κοινό ρολόι: Χρησιμοποιείται για τη χορήγηση των Ερωτήσεων και της κλίμακας «Πλευρίωση». Ο εξεταστής µπορεί να χρησιμοποιήσει oπoιoδήπoτε κοινό ρολόι (το δικό του ή του παιδιού).

γ) Συµπληρωµατικό-ενηµερωτικό υλικό
Μαζί µε το παραπάνω, αμιγώς εξεταστικό, υλικό, διατίθενται από τον εκδότη, προς ενημέρωση και χρήση εκ µέρους του εξεταστή, τα παρακάτω:
Έντυπο µε τίτλο «Δοµή και χρησιμότητα του ΑθηνάΤεστ». Βιβλίο που περιέχει γενικές πληροφορίες για το ΑθηνάΤεστ. Αποτελεί, θα λέγαμε, το πρώτο, το «εισαγωγικό» µέρος των συνοδευτικών εντύπων του τεστ.
Μία κασέτα µαγνητοφώνου: Περιέχει ηχογράφηση, από έμπειρο εξεταστή, των ερωτήσεων των γλωσσικών κλιµάκων. Προτάσσονται οι απαιτητικότερες κλίμακες «Μνήμη αριθμών», «Ολοκλήρωση λέξεων», «Διάκριση Φθόγγων» και «Σύνθεση Φθόγγων» και ακολουθούν οι άλλες «Γλωσσικές αναλογίες», «Λεξιλόγιο», «Ολοκλήρωση προτάσεων», «Κοινές ακολουθίες». Προορίζεται για να χρησιμοποιηθεί από τον εξεταστή για να ασκηθεί και να µάθει να εκφωνεί σωστά τις ερωτήσεις των παραπάνω κλιµάκων.
Στη µια πλευρά της κασέτας, η εκφώνηση γίνεται από άρρενα εξεταστή, και, στην άλλη πλευρά, από γυναίκα εξεταστή.
Το βαλιτσάκι έχει ενσωµατωµένο, εσωτερικώς, ένα μακρόστενο κουτί µε κάλυµµα. Στο χώρο αυτόν, τοποθετούμε όλα τα διάφορα µικροαντικείµενα για την κλίµακα «Πλευρίωση», την κασέτα µαγνητοφώνου, το κουτί µε τα εικονίδια για τη «Μνήμη εικόνων» και τη «Μνήμη σχημάτων», καθώς και τα δύο µολύβια.
Ο εξεταστής πρέπει, µετά το πέρας της εξέτασης, να τοποθετεί το υλικό του τεστ µέσα στο βαλιτσάκι.
Τα Φυλλάδια Εξέτασης είναι αναλώσιμο υλικό. Για κάθε παιδί-εξέταση αναλίσκεται ένα τέτοιο Φυλλάδιο. Ο εξεταστής, λοιπόν, θα πρέπει να µεριµνά να γίνεται έγκαιρος ανεφοδιασμός πολύ πριν εξαντληθούν.


Πλήρης, βραχεία και επιλεκτική χορήγηση των κλιμάκων

Ο χρήστης του ΑθηνάΤεστ δεν είναι απαραίτητο, όπως συμβαίνει µε άλλα πολυθεµατικά τεστ, να χορηγήσει όλες τις κλίμακες ή κάποιον ελάχιστο αριθμό κλιµάκων για να έχει κάποιο αξιοποιήσιμο αποτέλεσμα. Το ΑθηνάΤεστ είναι ένα ψυχοπαιδαγωγικό διαγνωστικό μέσο αναλυτικής και ενδο-ατοµικής αξιολόγησης, όπου δεν εξάγονται, όπως συμβαίνει µε άλλα πολυθεµατικά τεστ, αθροίσματα και γενικοί δείκτες (πηλίκο γλωσσικής νοημοσύνης, πηλίκο πρακτικής νοημοσύνης, πηλίκο γενικής νοημοσύνης), αλλά η κάθε µετρούµενη ικανότητα έχει µια αυτόνομη λειτουργία στη διαγνωστική διαδικασία.
Επομένως, ο χρήστης του ΑθηνάΤεστ έχει την ελευθερία να αξιοποιήσει τις δυνατότητες του τεστ, χορηγώντας τις κλίμακες σε διάφορους συνδυασμούς, ανάλογα µε τον εκάστοτε επιδιωκόμενο σκοπό.
Οι βασικές τακτικές, όσον αφορά τον αριθμό των κλιµάκων του ΑθηνάΤεστ που πρέπει κάθε φορά να χορηγούνται, είναι η πλήρης χορήγηση, β) η βραχεία χορήγηση και γ) η επιλεκτική χορήγηση.

α) Πλήρης χορήγηση
Η πλήρης χορήγηση συνίσταται στη χορήγηση ολόκληρου του τεστ. Εφαρμόζεται σε περιπτώσεις παιδιών που έχουν ήδη παρουσιάσει προβλήματα μάθησης ή που υπάρχουν βάσιμες υποψίες για ελλειµµατική ανάπτυξη.

β) Βραχεία χορήγηση
Η βραχεία χορήγηση συνίσταται στη χορήγηση ορισμένων µόνον κλιµάκων: Εφαρμόζεται σε περιπτώσεις που πρόκειται να γίνει εξέταση πολλών παιδιών για µια πρώτη «διαλογή»-εντοπισμό των παιδιών που παρουσιάζουν ελλειµµατικές περιοχές ανάπτυξης. Πρόκειται για µια «συντµηµένη» µορφή του τεστ για προκριματική χρήση.
Ασφαλώς, για όσα παιδιά παρουσιάσουν ελλειµµατική επίδοση στις κλίµακες της βραχείας προκριματικής χορήγησης, θα πρέπει να χορηγούνται και οι υπόλοιπες κλίµακες (πλήρης χορήγηση).
Στον τοµέα της νοητικής ικανότητας, από τις τρεις κλίµακες, έχουν περιληφθεί οι «Γλωσσικές αναλογίες» και το «Λεξιλόγιο».

Στον τοµέα της άµεσης µνήµης ακολουθιών, από τις τρεις κλίµακες, έχουν περιληφθεί η κλίµακα «Mνήµη αριθμών» και η συμπληρωματική της, «Κοινές ακολουθίες».

Στον τοµέα της ολοκλήρωσης παραστάσεων, από τις δύο κλίµακες, έχει περιληφθεί η «Ολοκλήρωση προτάσεων».

Στον τοµέα της γράφο-φωνολογικής ενημερότητας, έχουν περιληφθεί µία κλίµακα οπτικής διόδου, η «Διάκριση γραφημάτων», και µία κλίµακα ακουστικής διόδου, η «Σύνθεση Φθόγγων».

Στον τοµέα της νεύρο-ψυχολογικής ωριμότητας, από τις τρεις κλίµακες, έχει περιληφθεί, εναλλακτικά, για µεν τα μικρότερα παιδιά (παιδιά νηπιαγωγείου και Α΄ τάξης δημοτικού), η κλίμακα «Οπτικό-κινητικός συντονισμός» και για τα μεγαλύτερα παιδιά, η κλίµακα «Διάκριση δεξιού-αριστερού» (παιδιά Β΄, Γ΄ και Δ΄ τάξης δημοτικού).
Ο χρόνος εξέτασης µε τη βραχεία χορήγηση είναι περί τα 40΄.


Οι κλίμακες της βραχείας χορήγησης του ΑθηνάΤεστ

Ι. Νοητική ικανότητα
1. Γλωσσικές αναλογίες
3. Λεξιλόγιο

ΙΙ. Άμεση µνήµη ακολουθιών
4 Μνήμη αριθμών
- Κοινές ακολουθίες (Συµπληρωµατική)

ΙΙΙ. Ολοκλήρωση παραστάσεων
7. Oλoκλήρωση προτάσεων

ΙV. Γράφο-Φωνολογική ενημερότητα
9. Διάκριση γραφημάτων
11. Σύνθεση Φθόγγων

V. Νεύρο-ψυχολογική ωριμότητα
12. Οπτικό-κινητικός συντονισμός
(για παιδιά νηπιαγωγείου και Α΄ τάξης δημοτικού)
13. Αντίληψη «δεξιού-αριστερού»
(για παιδιά Β΄, Γ΄ και Δ΄ τάξης δημοτικού)


γ) Επιλεκτική χορήγηση

Η Επιλεκτική χορήγηση συνίσταται στη χορήγηση, κατ’ επιλογή, κάθε φορά, μερικών µόνον κλιµάκων του τεστ, γιατί ο χρήστης κρίνει ότι, για τον επιδιωκόμενο σκοπό, επαρκούν µόνον αυτές οι κλίµακες.
Π.χ, σε ορισμένες περιπτώσεις, πιθανόν να θελήσουμε να έχουμε µια καλή εικόνα της νοητικής ικανότητας του παιδιού, οπότε θα αρκεστούµε να χορηγήσουμε τις τέσσερις πρώτες κλίµακες «Γλωσσικές αναλογίες», «Αντιγραφή σχημάτων», «Λεξιλόγιο» και «Μνήμη αριθμών».
Ομοίως, σε άλλες περιπτώσεις, µπορεί να ενδιαφερόμαστε µόνον για τη νεύρο-ψυχολογική πλευρά της ανάπτυξης του παιδιού, οπότε χορηγούµε µόνον τις τρεις τελευταίες κλίµακες «Οπτικό-κινητικός συντονισµός», «Αντίληψη δεξιού-αριστερού», «Πλευρίωση», καθώς και την «Αντιγραφή σχημάτων.
Ομοίως, σε άλλες περιπτώσεις, πιθανόν να θέλουμε να µελετήσουµε την άµεση µνήµη του παιδιού, οπότε µπορούµε να χορηγήσουμε τις τρεις κύριες κλίµακες της µνήµης «Μνήμη αριθμών», «Μνήμη Εικόνων» και «Μνήμη σχημάτων».
Ομοίως, σε άλλες περιπτώσεις, πιθανόν να θέλουμε να μελετήσουμε τη γράφο-φωνολογική ενημερότητα του παιδιού, οπότε µπορούµε να αρκεστούµε στη χορήγηση των τριών σχετικών κλιµάκων: τη «Διάκριση γραφημάτων», τη «Διάκριση Φθόγγων» και τη «Σύνθεση Φθόγγων».
Ομοίως, σε άλλες περιπτώσεις, πιθανόν να θέλουμε να ελέγξουμε την αισθητηριακή οξύτητα (όρασης και ακοής) και την αντιληπτική διάκριση του παιδιού, οπότε µπορούµε να χορηγήσουμε µόνον τη «Διάκριση γραφημάτων» και τη «Διάκριση Φθόγγων» κ.λπ.
Ασφαλώς, σε κάθε περίπτωση επιλεκτικής χορήγησης ορισμένων μόνον κλιµάκων, µπορούµε να συµπληρώνουµε την εικόνα της ανάπτυξης του παιδιού, σταδιακά, χορηγώντας και άλλες κλίµακες.
Η επιλεκτική χορήγηση είναι αναγκαία, όταν χρησιµοποιούµε το τεστ για τη διάγνωση των μαθησιακών δυσκολιών σε παιδιά µε αισθητηριακές και κινητικές δυσκολίες.
Το ΑθηνάΤεστ µπορεί, κάλλιστα, να χρησιμοποιηθεί για την αξιολόγηση των μαθησιακών δυσκολιών µε παιδιά που έχουν αισθητηριακές αναπηρίες (τυφλά, βαρήκοα, κωφά και µε παιδιά που έχουν κινητικές δυσκολίες). Όµως, όχι µε τον γενικό, προκαθορισμένο τρόπο. Θα πρέπει να γίνονται οι αναγκαίες παρεκκλίσεις και τροποποιήσεις, ώστε να εξασφαλίζονται, και γι’ αυτά τα παιδιά, οι συνθήκες να αποδώσουν το μέγιστο των δυνατοτήτων τους.
Οι παρεκκλίσεις και οι τροποποιήσεις θα πρέπει να ποικίλλουν ανάλογα µε τη φύση της αναπηρίας και το είδος της κλίμακας και να αναφέρονται τόσο στη χορήγηση των κλιµάκων όσο και στην αξιολόγηση των εξεταστικών αποτελεσμάτων.
Ως προς τη χορήγηση των κλιµάκων του τεστ, πρέπει να επισημανθεί ότι ορισμένες κλίµακες, για ορισμένο είδος αναπηρίας, δεν είναι δυνατόν, αλλά ούτε και ψυχοπαιδαγωγικά διαγνωστικά σκόπιµο, να χορηγούνται, όπως π.χ. η κλίµακα «Οπτικό-κινητικός συντονισµός», η «Μνήμη εικόνων», η «Μνήμη σχημάτων» και η «Αντιγραφή σχημάτων» για τα τυφλά και για τα παιδιά µε κινητικά πρoβλήµατα, η κλίµακα «Διάκριση Φθόγγων» και η κλίµακα «Σύνθεση Φθόγγων» για τα κωφά και τα βαρήκοα παιδιά.
Άλλες όµως κλίµακες -οι περισσότερες- μπορούν να χορηγηθούν, µε τον γενικό προκαθορισμένο τρόπο, χωρίς καµία ουσιαστική αλλαγή, π.χ. στα τυφλά παιδιά, είναι δυνατόν να χορηγηθούν, ως έχουν, όλες οι επτά (7) γλωσσικές κλίµακες, η κλίµακα «Αντίληψη δεξιού-αριστερού» και η κλίµακα «Πλευρίωση» (πλην των Ερωτήσεων 3, 4, 13 και 14 της κλίµακας «Πλευρίωση» που αναφέρονται στο «μάτι»).
Οµοίως, στα κωφά και βαρήκοα παιδιά, είναι δυνατόν να χορηγηθούν, ως έχουν, η κλίµακα «Γλωσσικές αναλογίες», η κλίμακα «Λεξιλόγιο», η κλίµακα «Μνήµη αριθμών» (και η συµηληρωµατική της), καθώς και όλες οι επτά (7) κλίµακες της οπτικό-κινητικής διόδου (πλην των Ερωτήσεων 5 και 6 της κλίµακας «Πλευρίωση» που αναφέρονται στο «αυτί»), αρκεί ο εξεταστής να χρησιμοποιήσει, στη συνδιαλλαγή του µε το παιδί, τον επικοινωνιακό κώδικα που γνωρίζει καλά και προτιμά το παιδί (χειλεανάγνωση ή νοηματική γλώσσα).
Ομοίως, στα παιδιά µε κινητικές αναπηρίες, μπορούν να χορηγηθούν, ως έχουν, όλες οι επτά (7) γλωσσικές κλίµακες και η κλίμακα «Αντίληψη δεξιού-αριστερού», αρκεί να δίνεται στο παιδί ο χρόνος που εκείνο χρειάζεται για «να διατυπώνει» την απάντησή του.
Πάντως, η εξέταση µε το ΑθηνάΤεστ παιδιών ειδικών οµάδων, όσο οριακή και αν συμβεί να είναι, µπορεί να µας εξασφαλίσει πλούσιο ψυχοπαιδαγωγικό διαγνωστικό υλικό, το οποίο, ακόμη και μόνον κλινικό αξιολογούμενο, µπορεί να αποτελέσει τη βάση για µια διαφορική διάγνωση των δυσκολιών μάθησης των παιδιών αυτών και για τον προγραµµατισµό της κατάλληλης διδακτικό-θεραπευτικής παρέμβασης τόσο μέσα στα πλαίσια των μονάδων ειδικής αγωγής όσο και στα πλαίσια της ισότιμης συνδιδασκαλίας των παιδιών αυτών µέσα στο «ένα σχολείο για όλους».


Ψυχοπαιδαγωγική αξιοποίηση των αποτελεσμάτων του ΑθηνάΤεστ
Το ΑθηνάΤεστ δίνει, µια αντικειμενική αξιολόγηση διαφόρων κινητικών, αντιληπτικών, νοητικών και ψυχογλωσσικών ικανοτήτων του παιδιού, οι οποίες σχετίζονται µε τις δυσκολίες μάθησης. Η αξιολόγηση αυτή αποσκοπεί να καθοριστεί, για καθεµία από τις ικανότητες αυτές, ποιος είναι ο βαθµός ανάπτυξης του παιδιού και, έτσι, να εντοπιστούν περιοχές που ο βαθµός ανάπτυξής τους είναι ελλειμματικός και περιοχές που ο βαθµός ανάπτυξης είναι µέσος-κανονικός ή ανώτερος.
Όσες περιοχές είναι ελλειμματικές θα πρέπει να τύχουν ειδικής διδακτικό-θεραπευτικής φροντίδας, ενώ όσες έχουν µέσο-κανονικό και ανώτερο βαθµό ανάπτυξης θα αποτελέσουν τα «σηµεία στήριξης» στην προσπάθειά µας για τη βελτίωση των ελλειμματικών περιοχών.
Στις πρώτες 11 κύριες κλίµακες, ο βαθµός ανάπτυξης του παιδιού εκφράζεται µε δύο αριθμητικούς δείκτες το αναπτυξιακό πηλίκο και την αναπτυξιακή ηλικία.
Στις τελευταίες τρεις (3) κλίµακες (στις κλίµακες «Οπτικό-κινητικός συντονισµός», «Αντίληψη δεξιού - αριστερού» και «Πλευρίωση»), καθώς και στη συμπληρωματική κλίµακα «Κοινές ακολουθίες», ο βαθµός ανάπτυξης εκφράζεται µε ποιοτικούς χαρακτηρισμούς, όπως: «Επαρκής»-«Ελλιπής» ή, µε κατηγορικούς χαρακτηρισμούς, όπως «Δεξιόπλευρη πλευρίωση», «Αριστερόπλευρη πλευρίωση», «Αδιαμόρφωτη πλευρίωση».
Τα αναπτυξιακά πηλίκα και οι αναπτυξιακές ηλικίες είναι σαν τα τυπικά πηλίκα-νοητικά πηλίκα και τις νοητικές ηλικίες στα παραδοσιακά τεστ νοημοσύνης (όπως π.χ. στο Ελληνικό WISC-III) και ερμηνεύονται κατά τον ίδιο τρόπο.

Αναπτυξιακά πηλίκα: Οι πέντε διαγνωστικές κατηγορίες
Το αναπτυξιακό πηλίκο εκφράζεται µε έναν ακέραιο (μονοψήφιο ή διψήφιο) αριθμό, ο οποίος κυµαίνεται µεταξύ του 1 και του 19.
Ο βαθµός ανάπτυξης του παιδιού καθορίζεται από το μέγεθος του αναπτυξιακού πηλίκου σε σύγκριση µε τον αριθµό 10.
Αναπτυξιακό πηλίκο ίσο µε το 10 δείχνει ότι ο βαθµός ανάπτυξης του παιδιού είναι μέσος - κανονικός.
Άνω και κάτω της µέσης τιµής 10 έχουν οριστεί ζώνες αναπτυξιακών πηλίκων που η καθεµία αντιστοιχεί και σε µια διαγνωστική κατηγορία. Οι ζώνες αυτές και οι αντιστοιχούσες διαγνωστικές κατηγορίες δίνονται, στα δύο άκρα, του ψυχοδιαγνωστικού διαγράµµατος του ΑθηνάΤεστ.

Κατώτερη-ελλειμματική επίδοση
•• Στο διάστηµα µε αναπτυξιακό πηλίκο 8 και κάτω, είναι τα παιδιά µε κατώτερο-ελλειμματικό βαθµό ανάπτυξης.
- Το διάστηµα µε κατώτερη - ελλειμματική ανάπτυξη περιλαμβάνει το κατώτερο 25% των παιδιών δηλαδή, σε µια τυπική τάξη 25 παιδιών, αναµένεται 6-7 παιδιά να έχουν Kατώτερη-ελλειμματική επίδοση.
- Τα παιδιά µε Κατώτερη-ελλειμματική ανάπτυξη χωρίζονται σε δύο διαγνωστικές κατηγορίες
Στη ζώνη µε αναπτυξιακό πηλίκο 8 και 7, είναι τα παιδιά µε οριακώς Χαμηλή επίδοση .
Στη ζώνη µε αναπτυξιακό πηλίκο 6 και κάτω, είναι τα παιδιά µε Ανεπαρκή επίδοση .
Το παιδί µε «οριακώς χαµηλή επίδοση» βρίσκεται ανάµεσα στο κατώτερο 25% και στο κατώτερο 10% των συνομηλίκων του.
Το παιδί µε «ανεπαρκή επίδοση» βρίσκεται στο κατώτερο 10% των συνομηλίκων του.
Σε µια τυπική τάξη 25 παιδιών, αναµένεται να υπάρχουν: 4 παιδιά µε «οριακώς χαμηλή επίδοση» και 2-3 παιδιά µε «ανεπαρκή επίδοση».

Μέση-κανονική επίδοση
Στο διάστημα µε αναπτυξιακό πηλίκο 9, 10
Στο διάστημα με αναπτυξιακό πηλίκο 9, 10, 11 είναι τα παιδιά µε µέσο-κανονικό βαθμό ανάπτυξης.
Το διάστημα αυτό περιλαμβάνει το 50% των παιδιών (είναι τα µέσα-κανονικά παιδιά).
Τα παιδιά µε µέση-κανονική επίδοση χωρίζονται σε τρεις επιµέρους βαθµίδες:
• Στο αναπτυξιακό πηλίκο 10, είναι τα παιδιά µε µέση-µέση επίδοση.
• Στο αναπτυξιακό πηλίκο 11, είναι τα παιδιά µε µέση-ανώτερη επίδοση.
• Στο αναπτυξιακό πηλίκο 9 είναι τα παιδιά µε µέση-κατώτερη επίδοση.
••. Σε µια τυπική τάξη 25 παιδιών, αναµένεται να υπάρχουν 6 παιδιά µε µέση-µέση» επίδοση, 3 παιδιά µε µέση-ανώτερη» και 3 παιδιά µε µέση-κατώτερη».
Ανώτερη επίδοση
Στο διάστηµα µε αναπτυξιακό πηλίκο 12 και άνω. είναι τα παιδιά µε ανώτερο βαθµό ανάπτυξης.
Το διάστηµα αυτό περιλαμβάνει το ανώτερο 25% των παιδιών.
Τα παιδιά µε ανώτερη επίδοση χωρίζονται σε δύο διαγνωστικές κατηγορίες:
Στη ζώνη µε αναπτυξιακό πηλίκο 12 και 13, είναι τα παιδιά µε «οριακώς υψηλή επίδοση».
Στη ζώνη µε αναπτυξιακό πηλίκο 14 και άνω, είναι τα παιδιά µε «εξαιρετική επίδοση».
Το παιδί µε «οριακώς υψηλή επίδοση» είναι ανάµεσα στο ανώτερο 25% και στο ανώτερο 10% των συνομηλίκων του.
Το παιδί µε «εξαιρετική επίδοση» βρίσκεται στο ανώτερο 10% των συνομηλίκων του.
Σε µια τυπική τάξη 25 παιδιών, αναμένετε να υπάρχουν: 4 παιδιά
µε «οριακώς υψηλή επίδοση» και 2-3 παιδιά µε «εξαιρετική επίδοση».
Με βάση, λοιπόν, το αναπτυξιακό πηλίκο του παιδιού, µπορούµε να καθορίσουµε το βαθµό ανάπτυξης του παιδιού και τη διαγνωστική κατηγορία, στην οποία εµπίπτει η επίδοση του παιδιού στις 11 πρώτες κλίµακες του τεστ.

Παιδιά «σε κίνδυνο» σχολικής αποτυχίας
Το ΑθηνάΤεστ αποσκοπεί να εντοπίσει περιοχές ανάπτυξης του παιδιού που είναι ελλειμματικές και που μπορούν να ενοχοποιηθούν για τις παρούσες ή μελλοντικές δυσκολίες μάθησης του παιδιού στο σχολείο. Τα στοιχεία αυτά ο εκπαιδευτικός µπορεί να τα χρησιμοποιήσει είτε ως προκριματικό υλικό για να αποφασίσει την παραπομπή του παιδιού σε άλλη ενδο-σχολική ή έξω-σχολική υπηρεσία για περαιτέρω και συστηματικότερη διαγνωστική αξιολόγηση είτε ως ψυχοπαιδαγωγικό πλαίσιο για να προγραμματίσει και να εφαρμόσει εξατομικευμένα προγράµµατα διορθωτικής παρέµβασης.
Στη λήψη της απόφασης για παραπομπή του παιδιού, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα παρακάτω:
Όσα παιδιά τείνουν να εµπίπτουν στην κατώτερη διαγνωστική κατηγορία, στην «ανεπαρκή επίδοση», είναι σαφώς «υποψήφια» για παραπομπή. Τα παιδιά αυτά είναι στο κατώτερο 10% των συνομηλίκων τους.
Η παραπομπή γίνεται περισσότερο σκόπιµη, πρώτον, όταν το αναπτυξιακό πηλίκο του παιδιού είναι 5 (το παιδί βρίσκεται στο κατώτερο 5% των συνομηλίκων του ή ακόµη περισσότερο, όταν το αναπτυξιακό πηλίκο είναι 4 (το παιδί βρίσκεται στο κατώτερο 2% των συνομηλίκων του) ή/και, δεύτερον, όταν συντρέχουν και άλλα επιβαρυντικά στοιχεία από το σχολικό ιστορικό του παιδιού, καθώς και επιβαρυντικά στοιχεία από το εξελικτικό ιστορικό του παιδιού, τα οποία θα µας δώσουν οι γονείς.
Όσα παιδιά τείνουν να εµπίπτουν στη διαγνωστική κατηγορία «οριακώς χαµηλή επίδοση», ασφαλώς, έχουν και αυτά ανάγκη συστηματικότερης διαγνωστικής αξιολόγησης ιδιαίτερα, όταν το παιδί, µετά την εφαρμογή του εξατομικευμένου προγράµµατος διορθωτικής παρέµβασης που υπαγορεύεται από το διαγνωστικό του διάγραµµα, δεν παρουσιάζει την αναμενόμενη βελτίωση- ή και όταν υπάρχουν επιβαρυντικά στοιχεία από το εξελικτικό και σχολικό ιστορικό του παιδιού.
Ας έχουµε υπόψη µας ότι, στην απόφασή µας για παραπομπή, το αν θα περιοριστούμε µόνον στο κατώτερο 10% των παιδιών (διαγνωστική κατηγορία «ανεπαρκής επίδοση») ή αν θα επεκταθούμε στο κατώτερο 25% των παιδιών (να συμπεριληφθεί και η διαγνωστική κατηγορία «οριακώς χαµηλή επίδοση»), είναι, σε τελευταία ανάλυση, θέµα διαθέσιµων υπηρεσιών και µέσων στη σχολική περιφέρεια. Σε σχολικές περιφέρειες, όπου θα λειτουργούν οργανωμένες Σχολικές Ψυχολογικέ ς- Συμβουλευτικές Υπηρεσίες, όλα αυτά τα παιδιά μπορούν να θεωρηθούν ότι είναι «σε κίνδυνο» σχολικής αποτυχίας και να τους παρασχεθεί η ενδεδειγμένη ειδικότερη διαγνωστική αξιολόγηση και διδακτική-διορθωτική βοήθεια.

Αναπτυξιακές ηλικίες: Το επίπεδο ωριμότητας του παιδιού
Η αναπτυξιακή ηλικία εκφράζεται σε έτη και µήνες (π.χ. 5 έτη και 3 µήνες), όπως και η χρονολογική ηλικία.
Η αναπτυξιακή ηλικία µας βοηθάει, πρώτον, να καθορίσουμε, όπως και το αναπτυξιακό πηλίκο, το βαθµό ανάπτυξης και τη διαγνωστική κατηγορία, στην οποία εντάσσεται το παιδί. Δεύτερον, δείχνει το βαθµό δυσκολίας του διδακτικού-διορθωτικού υλικού που µπορεί το παιδί να αφομοιώσει τη δεδομένη χρονική στιγμή. Η διαγνωστική αυτή πληροφορία µας είναι απαραίτητη στην κατάρτιση και εφαρμογή του κατάλληλου προγράµµατος διορθωτικής παρέµβασης.

Αναπτυξιακές ηλικίες και διαγνωστικές κατηγορίες
Ο βαθµός ανάπτυξης και η διαγνωστική κατηγορία του παιδιού καθορίζεται µε τη σύγκριση µεταξύ της αναπτυξιακής και της χρονολογικής ηλικίας, όπως φαίνεται στο παρακάτω πλαίσιο.
Στη σύγκριση µεταξύ της αναπτυξιακής και της χρονολογικής ηλικίας, είναι δυνατόν να έχουµε τις εξής τρεις περιπτώσεις:
• Αν η αναπτυξιακή ηλικία είναι περίπου ίδια µε τη χρονολογική, ο βαθµός ανάπτυξης του παιδιού θεωρείται µέσος-κανονικός.
• Αν η αναπτυξιακή ηλικία είναι μεγαλύτερη της χρονολογικής, ο βαθµός ανάπτυξης του παιδιού θεωρείται ανώτερος του µέσου-κανονικού. Το παιδί αυτό θεωρείται ότι έχει υψηλό βαθµό ανάπτυξης.
• Αν η αναπτυξιακή ηλικία είναι μικρότερη της χρονολογικής, ο βαθµός ανάπτυξης του παιδιού θεωρείται κατώτερος του µέσου-κανονικού. Το παιδί αυτό θεωρείται ότι έχει ελλειμματική ανάπτυξη.
Όσο, μάλιστα, μεγαλύτερη είναι η διαφορά αυτή, µεταξύ αναπτυξιακής και χρονολογικής ηλικίας, τόσο περισσότερο υψηλός ή περισσότερο ελλειμματικός, αντίστοιχα, θεωρείται ο βαθµός ανάπτυξης του παιδιού.
Ο καθορισµός της συγκεκριμένης διαγνωστικής κατηγορίας (π.χ. «οριακώς χαµηλή επίδοση», «ανεπαρκής επίδοση», «μέση επίδοση», «οριακώς υψηλή επίδοση», «εξαιρετική επίδοση»), στην οποία εµπίπτει το παιδί, µε βάση τη διαφορά μεταξύ χρονολογικής και αναπτυξιακής ηλικίας, απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή. Και τούτο, γιατί ίδιες διαφορές µεταξύ των δύο ηλικιών δεν έχουν την ίδια διαγνωστική βαρύτητα σε όλες τις ηλικίες: όσο μεγαλύτερης ηλικίας είναι το παιδί τόσο μικρότερη είναι η διαγνωστική βαρύτητα της διαφοράς µεταξύ των δύο ηλικιών - και, το αντίστροφο: όσο μικρότερης ηλικίας είναι το παιδί τόσο μεγαλύτερη είναι η διαγνωστική βαρύτητα της διαφοράς µεταξύ των δύο ηλικιών.
Έτσι, στις μικρότερες ηλικίες, ακόµη και µια μικρότερη διαφορά µεταξύ των δύο ηλικιών µπορεί να εντάσσει το παιδί σε µία από τις κατώτερες διαγνωστικές κατηγορίες. Αντίθετα, στις μεγαλύτερες ηλικίες για να εµπίπτει το παιδί στην ίδια κατώτερη διαγνωστική κατηγορία, η διαφορά µεταξύ των δύο ηλικιών πρέπει να είναι αρκετά μεγαλύτερη.
Πρέπει να σημειωθεί ότι τα αναπτυξιακά πηλίκα δεν παρουσιάζουν την παραπάνω άνιση διαγνωστική αξία: η διαφορά µεταξύ του αναπτυξιακού πηλίκου και του σταθερού αριθµού 10 έχει την ίδια διαγνωστική βαρύτητα σε όλες τις ηλικίες. Γι’ αυτό, για τον καθορισµό της διαγνωστικής κατηγορίας του παιδιού, προτιµώνται τα αναπτυξιακά πηλίκα.