Ελληνική Κοινωνική Έρευνα -Greek Social Research

ΔΩΡΕΑΝ ΒΙΒΛΙΟ: Ο Θαμπωμένος Καθρέφτης του Εαυτού Σε τελική ανάλυση, αυτογνωσία είναι η ικανότητα να βλέπουμε ξεκάθαρα τον προορισμό, αφού απεκδύσουμε την προσωπικότητα από τις ιδιότητες και τους κοινωνικούς ρόλους με τους οποίους την περιτυλίξαμε ασφυκτικά όλα αυτά τα χρόνια. Κι έτσι συνυπάρχουν δύο είδη αυτοεκτίμησης: η συγχρονική, που τις ρίζες της έχει στο πρόσκαιρο, στο εφήμερο, στο επιφανειακό, σε όλες εκείνες τις νοηματοδοτήσεις που προκρίνουμε και ενστερνιζόμαστε ως ενήλικες, μέσω των συσχετίσεών μας με πρόσωπα, με ομάδες και με την κοινωνία εν γένει. Και εκείνη η στέρεα, η διαχρονική, η επώδυνη, που καθορίζει την ιστορικότητά μας, ξεχωρίζει το ουσιώδες από το περιστασιακό, αναδεικνύει το μόνιμο και αποτελεί τον απολογισμό μιας ζωής και την καταμέτρηση μιας πορείας. Αν λοιπόν σταθείτε μπροστά σε τούτο τον αδέκαστο καθρέφτη της ψυχής, αρχικά, χνωτισμένο θα τον βρείτε και σκυθρωπό από τις ασθμαίνουσες ανάσες της καθημερινότητας, από τα πλαστά δεδομένα με τα οποία μας ε...

Μην προσπαθείτε να με πείσετε. Κανείς δεν μπορεί να ιστορήσει παρά τη δική του αυθαίρετη αλήθεια. Και να διηγηθεί, αν μπορεί, πώς αυτή ενηλικιώθηκε ή διαψεύστηκε μέσα από τις αλήθειες των άλλων. Νάζια οι αποδείξεις σας και σοφιστείες τα επιχειρήματά σας. Η γλώσσα με λέξεις μεταμφιέζει την πραγματικότητα, μέχρι το ψέμα  να γίνει αλήθεια ανεστραμμένη. Μπορείτε, όμως, να μου περιγράψετε την ομορφιά τής πλάσης, που σας περικυκλώνει. Για το κάλλος ό,τι και να πείτε αναγκαστικά θα ομορφύνει  σα να ναι αλήθεια. Κι αν θέλετε ερωτευθείτε. Γιατί η αγάπη είναι η αλήθεια που αδιαφορεί αν θα την πιστέψει κανείς..Στράτος Παπάνης

Δυο στιγμές. Ταπεινές, και δεν ένιωσα την πνοή του Θεού, που τις ζύμωσε. Τόσο συνηθισμένες - δε μάντεψα το κεντρί, που ανεξάληπτα θα με στιγμάτιζε. Τόσο απαλές. Δεν προαισθάνθηκα το πένθος του θανάτου τους. Ούτε πως, φαντάσματα, θα εγείρονταν να με καταδιώξουν. Σα νά μουν ένοχος που τις έζησα, σα νά μουν οφειλέτης για μια ανάσα αγάπης. Τόσο κοινές, και δε βάρυναν στο νου να τις κρατήσει ως τρόπαια, πριν να γινούν απώλεια. Επώδυνες, σαν τη βόλτα μας το φθινόπωρο στα μαγαζιά με τις βιτρίνες, που δεν αντανακλούσαν το τέλος μας. Ανίατες, σαν τη λατρεία μου για σένα που παρασέρνει η πρώτη βροχή. Τώρα φοβάμαι να κοιμηθώ. Όχι μη γίνεις εφιάλτης. Αλλά για εκείνες τις δυο στιγμές μας, που σαν ξυπνώ πέφτουν από το ταβάνι και καταριούνται την κάθε νέα μέρα μου. Στράτος Παπάνης..

Η Αυτο-οργάνωση σε περιόδους κρίσης Ευστράτιος Παπάνης, Πανεπιστήμιο Αιγαίου Το κράτος στα χωριά της υπαίθρου έχει πάψει να υφίσταται. Στη συνείδηση των πολιτών, που φυτοζωούν εκεί, δεν είναι παρά ο ανίδεος, ανηλεής φεουδάρχης, που τίποτα δεν προσφέρει, αλλά μόνο απαιτεί. Οι δημόσιες υπηρεσίες νέκρωσαν, τα κτίρια εγκαταλείφθηκαν, τα σχολεία έκλεισαν..Οι εκλεγμένοι στους τεράστιους δήμους αποδείχθηκαν κατώτεροι των περιστάσεων και διαιωνιστές των κακώς κειμένων, ακόμα κι αν αναβαπτίστηκαν με τη φενάκη των νέων προσώπων και την ψευδαίσθηση του καινούριου πολιτικού ήθους, αφού δε μεταβλήθηκε η κουλτούρα, η παιδεία και η εμπιστοσύνη στους θεσμούς.. Αν τολμήσει κανείς τους να σας μιλήσει για τοπική ανάπτυξη, ας έλθει στο Πανεπιστήμιο να του πούμε ότι είναι συνυφασμένη πρωτίστως με το ανθρώπινο δυναμικό και κυρίως τους νέους, που δυστυχώς αποδεκατίζονται ηθικά και οικονομικά και σε δεύτερο επίπεδο με έργα υποδομής, που γίνονται για να αναδεικνύονται τα ονόματα των τοπικών αρχόντων, αποσπ...

Ομάδες Ευστράτιος Παπάνης Να φοβάστε τις ομάδες, που για να σας δεχτούν, την προσωπική σας ταυτότητα ζητούν θυσία. Μα περισσότερο να τρέμετε τους ανθρώπους, που χωρίς περιστροφές είναι διατεθειμένοι να το πράξουν. Κι εκείνους να προσέχετε, που το χαρακτήρα τους αρνούνται να λειάνουν, με τα υπόλοιπα μέλη για να ταιριάξουν. Εξίσου τρομεροί με τα φερέφωνα, που παίρνουν τα σχήματα των ομάδων, που τους συμφέρουν. Και όσους δεν ξέρουν πότε από αυτές να αποχωρούν, παρακαταθήκη αφήνοντας τα όσα έχουν προσφέρει. Πάντα να υποψιάζεστε αυτούς, που συμμαχούν με πρόφαση τους στόχους και τις συλλογικές αξίες, αλλά στο νου τους μόνο έχουν την επιρροή και τους μόχθους των άλλων να παραχαράξουν. Και ακόμα πιο επιφυλακτικοί προς τις κοινότητες που τις αλλαγές δεν τις αντέχουν, διαρκώς προσαρμόζοντας τις δυναμικές και αφομοιώνοντας κάθε νέο στοιχείο. Κι αν νιώσετε πως συμμετέχοντας, η εξέλιξή σας τίθεται σε αναστολή ή παύση, μόνιμα ασχολούμενοι με πλαίσια, διαδικασίες και θεωρίες, αμέσως εγκαταλ...

Οι γλάροι το καράβι σου θα κυνηγούν και ξαφνικά βουτώντας τον πόνο σου θα ψιθυρίζουν. Σε σένα που γελάστηκες πως τόσο  μπλε θα έφτανε την απόγνωση να βάψει. Δελφίνια οι καημοί σου θα σε προσπερνούν και πριν προλάβεις τους προορισμούς σου θα μολεύουν.  Γιατί η θάλασσα η εκδικητική τους αποχωρισμούς με λύσσα αναδεύει. Κι αν δάκρυ δεν της τάξεις και λυγμούς τα πρόσωπα του εφιάλτη σου ανασταίνει..Στράτος Παπάνης

Οι άνθρωποι, αγαπημένοι μου συγγραφείς ή εραστές της γραφής, καλλιτέχνες και δημιουργοί, αρέσκονται στα μετα δεδομένα κι όχι στα δεδομένα αυτά καθ´ αυτά. Δηλαδή, περισσότερο τους κεντρίζει σε αρχικό στάδιο η γνώμη των ειδικών και μη για ένα βιβλίο, η άποψη του φίλου, που έτυχε να το διαβάσει, η δημοσίευση σε ένα περιοδικό, η κριτική, κυρίως η αρνητική, τα σχόλια σε μια ανάρτηση στο Ίντερνετ,  ο κύκλος των δικών τους, παρά το ίδιο το περιεχόμενο. Ο αναγνώστης, ο ακροατής, ο καταναλωτής  των πνευματικών σας τέκνων πρέπει να απορροφήσει ένα ελάχιστο πληροφοριών περί του δημιουργήματός σας και, αφού το εσωτερικεύσει, να σχηματίσει τη δική του γνώμη, που θα την πει βίωμα, μέθεξη, απόρριψη. Αν ανήκει και στους γιαλαντζί κουλτουριάρηδες, θα δημιουργήσει άθελά του νέα μετα δεδομένα για χάρη σας.. Γι αυτό οι επαγγελματίες συγγραφείς δίνουν μεγάλη σημασία στην έξωθεν καλή μαρτυρία, επειδή οι άνθρωποι δεν αντέχουν τα ακατέργαστα, αλλά αγελαία οι πιο πολλοί ακολουθούν τους διαμορφωτές γν...

Υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που γίνονται σημαντικοί μόλις αντιληφθείς την απουσία τους. Κρυμμένοι στον κουρνιαχτό των μεγάλων σχεδίων μας και  στις σκιές των προεξοφλημένων ρίσκων παρατηρητές, καρτερούν τα δεινά να αποτρέψουν. Και είναι περίεργο, γιατί, ενώ πάντα στην άκρη του μυαλού μας περιδιάβαιναν, αθόρυβοι, απάνεμοι και αφανείς, εφαλτήρια και στυλοβάτες να γίνουν δεν αρνήθηκαν, ακόμα και τότε που χρειάστηκε να φύγουν, για να συνεχίσουμε εμείς. Πανηγυρίζοντας τις ιαχές της νίκης με τη δική τους δανεική φωνή και το σιγανό τους σθένος σπαταλώντας...Στράτος Παπάνης

Ανεκπλήρωτη Αγάπη Ευστράτιος Παπάνης Η ανεκπλήρωτη αγάπη, επιστρέφει αγνώριστη στον τόπο που γεννήθηκε και γίνεται πληγή. Στο γυρισμό βρίσκει την πίκρα, τη ματαίωση, την απελπισία, την ενοχή κι όλες μαζί ενώνονται, την καρδιά που τις ενσάρκωσε να εκδικηθούνε. Καταλαμβάνουν τη σκέψη και το νου, το σώμα μαραζώνουν, γίνονται θρήνος, οργή, ενέργεια, ντροπή και εγκατάλειψη και ήττα και οδύνη. Την ελπίδα ψάχνουν για να μοιάσουν με θεριά, παιδεύουν και ζητούν σε κολυμβήθρες του χρόνου το μένος να εξαγνίσουν, βρίσκουν προσχήματα, διεξόδους αδιάφορες, ερμηνείες παρανοϊκές, αγάπη λένε πως ποτέ δεν ήταν. Κι όταν η ζωή τολμά με το λιγόστεμα να τις απαρνηθεί, στα όνειρα τρυπώνουν και μεταστάσεις στην ψυχή ανοίγουν. Η ανεκπλήρωτη αγάπη περιπλανιέται έκπτωτος επαίτης στα μέρη που είδε το Θεό κι αν Αυτός τη λυπηθεί νέα πνοή φυσά και πανανθρώπινη την κάνει.

Οι άνθρωποι που φανατίζονται είναι αδύνατον να αποκρυπτογραφήσουν ρεαλιστικά την πραγματικότητα, αποστασιοποιούνται από τον εαυτό, ταυτιζόμενοι με παράλογες ιδεολογίες και με αξιοθαύμαστη ευκολία διαρρηγνύουν τους δεσμούς με τις κοινωνικές νόρμες, που διατηρούν την ισορροπία στις ανθρώπινες σχέσεις. Περιέρχονται ουσιαστικά σε μια κατάσταση ζώου, όπου η λογική    εξισώνεται με τα πρωτόγονα ένστικτα, αναμασά ψυχαναγκαστικά  ιδεοληψίες και ως εκ τούτου είναι χειραγωγήσιμη μέσω της προπαγάνδας. Κάθε στρεβλή πληροφορία, που ενισχύει τη στάση αυτή, μετατρέπεται σε επιχείρημα για ακρότητες. Μου προξενεί εντύπωση, όμως, πόσο εύκολα τόσες προφάσεις, όπως η  προσήλωση στο έθνος, στη θρησκεία, στον αθλητισμό στην πολιτική, που είναι κοινωνικοποιητικοί κατά τα άλλα παράγοντες, μπορούν να διαλύσουν χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία όλη τη διαδικασία της παιδείας και του πολιτισμού..Στράτος Παπάνης

Αμπελόκηποι Ευστράτιος Παπάνης Στην παλιά γειτονιά στους Αμπελοκήπους η ίδια λαϊκή κάθε Σάββατο με τις φωνές, τις διαπραγματεύσεις και τις κυρίες με τα καροτσάκια. Ίδιοι οι επαίτες και οι φτωχοί μπροστά στην εκκλησία στην Πανόρμου, ίδιο το βλέμμα και οι μετάνοιες στην εικόνα την καρτερική. Τα παιδιά σουτάρουν στην πλατεία και μαινόμενοι οι καταστηματάρχες τα καταδιώκουν. Πλανόδιοι μουσικοί με λιμασμένο ύφος και παράξενες μελωδίες εξαργυρώνουν τις συγχορδίες και χρεώνουν τους αυτοσχεδιασμούς τους. Παππούδες διηγούνται χρόνια περασμένα, που σε λίγο θα είναι τα δικά μας αγαπημένα. Ο λαχειοπώλης κραδαίνει τα εκατομμύρια και δεσποινίδες με σορτσάκια, περαστικές εμπνέουν πάθη ανήκεστα, νταλγκάδες άσβεστους και στερνούς. Συνταξιούχοι εκπαιδευτικοί ρητορεύουν στις καφετέριες, και επιβιώσαντες από αναπάντεχα εγκεφαλικά στοχάζονται το κάθε βήμα, σα βρέφη που πρόωρα σηκώθηκαν από τα τέσσερα. Όλοι αγανακτούν για μια κρίση, που ποτέ δεν τελειώνει και μαγαζάκια ξεπετιούνται να στεγάσουν προσδοκ...

..Γιατί τελικά οι άνθρωποι δεν έλκονται από τις έννοιες, αλλά από τα περιγράμματά τους. Όχι από την αγάπη, την αλληλεγγύη, τον έρωτα, τη φιλία, αλλά από το σχήμα και τη φωτεινή, μα εύθραυστη αντανάκλαση στην ύπαρξη. Ούτε από το μίσος, τα πάθη, τις έριδες. Την αναπαράστασή τους στο νου και το κίνητρο αναμοχλεύουν, για να πειστούν πως ζουν και εξελίσσονται.  Σα μια λίμνη τρικυμισμένη, ποθητή ή γαλήνια, που τη λατρεύεις στην όχθη και μαγεμένες οι αισθήσεις τη θωπεύουν, αλλά λίγοι οι δεινοί κολυμβητές: Μέσα αν ριχτείς, στα βυθισμένα κλαδιά και στις δίνες θα εγκλωβιστείς. Γι αυτό οι περισσότεροι, όσο κι αν επιμείνουν, ποτέ δε θα μάθουν. Ούτε να αγαπούν ούτε να μισούν ούτε να επικοινωνούν.  Στους βούρκους κάτω από την απατηλή αρμονία θα ενδώσουν και με σπασμωδικά τραντάγματα θα αφεθούν στο ρεύμα. Γιατί τα συναισθήματα και οι ιδέες δεν είναι μόνο βίωμα ή γνώση ή ουσία, αλλά κυρίως ζήτημα αισθητικής...Στράτος Παπάνης