Σχεδιασμός για Όλους - Κοινωνική Οικονομία και AMEA.

Γεώργιος Ο. Τσομπάνογλου, Πρόεδρος, Διεθνής Κοινωνιολογική Ένωση, Επιτροπή Έρευνας Κοινωνιο-τεχνική-Κοινωνιολογική Πρακτική ISA-RC26, Universitad Computense, MADRID, Spain, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Κοινωνιολογίας, Παν/μιο Αιγαίου, Μυτιλήνη.


Στην εποχή μας οι ραγδαίες αλλαγές στην λειτουργία των κοινωνικών οργανισμών έχουν δημιουργήσει προβλήματα στην παλιά αντίληψη η οποία ήθελε διακριτούς χωρισμούς μεταξύ του ιδιωτικού, του δημόσιου και του "τρίτου τομέα". Η κοινωνία της πληροφορίας λειτουργεί σε ανοιχτά και προσπελάσιμα περιβάλλοντα εργασίας όπου οι τοπικοί, περιφερειακοί, εθνικοί και διεθνείς εταίροι συνεργάζονται για την ανάπτυξη νέων σχέσεων αλλά και εννοιών για την κοινωνία, τους οργανισμούς της, τις εταιρείες της και την τοπική διοίκηση των κοινοτήτων της. Η κοινωνία της πληροφορίας λειτουργεί τοπικά βρίσκοντας εφαρμογές σε οργανωτικό επίπεδο, όπου υπηρεσίες ποιότητας λειτουργούν σε περιβάλλον κοινωνικής ευθύνης απέναντι στις ανθρώπινες υπηρεσίες σε ένα δίκτυο υψηλής αξιακής αλυσίδας.

Εδώ θα αναφερθούμε σε οργανωτικά εταιρικά σχήματα τα οποία και συγκροτούν το σύστημα κοινωνικής επανένταξης ατόμων με αναπηρίες.

Ένα βασικό σημείο για τις καινοτόμες δράσεις είναι η ανάγκη συνεργασίας όλων των εταιρειών, των εκπαιδευτικών οργανισμών, των κέντρων επανένταξης και των δημόσιων ιατρο-κοινωνικών οργανισμών. Το θεμέλιο για τέτοιες δράσεις αποτελεί το εταιρικό και τοπικό καταρχήν δίκτυο, όπου επέρχεται ο συγκερασμός των διαφορετικών δεξιοτήτων των εταίρων και όχι μόνο. Κάθε εταίρος παρέχει μια διαφορετική οπτική για την λύση των προβλημάτων επανένταξης, πράγμα που βοηθά στη δυνατότητα εξεύρεσης των κατάλληλων λύσεων για ανεξάρτητη διαβίωση των ευπαθών ομάδων.

Στις εταιρικές ενώσεις των γονέων αναπήρων ατόμων, σε εκπαιδευτικούς οργανισμούς, σε δημόσιες υπηρεσίες υγείας, δηλαδή στο εταιρικό δίκτυο που αντιπροσωπεύει κάθε ειδική γνώση, έχουμε σαν ανοιχτό πεδίο, ανταλλαγής επαγγελματικής γνώσης, αλλά και ελευθέρου χρόνου, πράγμα που έρχεται να συμπληρώσει την εικόνα του κοινωνικού 'όλου'. Παράλληλα οι μορφές δικτύων διασυνδέονται με το ευρύτερο τοπικό, αλλά και περιφερειακό δίκτυο. Εδώ έχουμε ένα συσχετισμό ο οποίος δημιουργεί ευεργετικά αποτελέσματα για τον οργανισμό του κοινωνικού δικτύου, ενώ παράλληλα έχουμε δυνατότητες αποφάσεων για όλους τους συμμετέχοντες. Το πρόβλημα είναι πώς να δομηθεί μια εταιρική μορφή αλληλεγγύης, όπου με βάση τη συντεταγμένη του "σχεδιασμού για όλους" να προωθηθεί το κύριο θέμα της κοινωνικής συνοχής ως βιώσιμο στις σημερινές συνθήκες παγκοσμιοποίησης. Δεν είναι εύκολο θέμα η κοινωνική αναπαραγωγή σε περιόδους κρίσης και ολικών αλλαγών.

«Σχεδιασμός για Όλους»

Ο κοινωνικο-τεχνικός σχεδιασμός για όλους αναφέρεται στα προϊόντα, τις υπηρεσίες και την προσφορά εργασίας σε ανθρώπους όλων των ηλικιών και δυνατοτήτων. Τέτοιοι σχεδιασμοί έχουν πλέον γίνει κεντρικό θέμα της Ευρωπαϊκής πολιτικής, λόγω δημογραφικών αλλαγών στον πληθυσμό (γήρανση), αλλαγή της παραδοσιακής πυρηνικής οικογένειας και αλλαγή στη σύνθεση της 'αγοράς', όπου στην κεφαλαιακή αγορά κυριαρχούν τα συνταξιοδοτικά ταμεία, πράγμα που δημιουργεί πρόσθετες πιέσεις για περισσότερες επενδύσεις με γνώμονα την ηθική και κοινωνική ευθύνη στην λειτουργία των επιχειρήσεων και των οργανισμών γενικού συμφέροντος. Γενικότερα παρατηρείται μια τάση για αλλαγή του παραδοσιακού οικονομικού ήθους, όπου παρ' όλη την ιδιωτικοποίηση βλέπουμε να αποκτά ισχυρά ερείσματα η τάση αλληλεπίδρασης μεταξύ οικονομίας και κοινωνίας, η οποία και συν-διαχειρίζεται πλέον βασικούς τομείς της παραδοσιακής κρατικής οικονομίας. Το δημόσιο συμφέρον και οι γενικές υπηρεσίες αυτού αποτελούν ένα κύριο δημοσιονομικό θέμα στην Ε.Ε. Η διαχείριση των υπηρεσιών γενικού ενδιαφέροντος, όπως οι μεταφορές, η ενέργεια, το περιβάλλον, η υγεία, η παιδεία, ο πολιτισμός, αποτελούν αντικείμενο διακυβέρνησης και απαιτούν τον «σχεδιασμό για όλους» σε ένα πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ των περιφερειών και των κρατών μελών στην Ε.Ε. Στο πλαίσιο αυτό η παραπαιδεία, η παρά-υγεία, η άτυπη απασχόληση και ο κοινωνικός αποκλεισμός μεγάλων ομάδων του πληθυσμού από την εργασία και την απασχολησιμότητα, αποτελούν σημεία μη χρηστής διακυβέρνησης και δίνουν την βάση για τη διαφθορά, τη μαύρη αγορά εργασίας και την φτώχεια ευπαθών ομάδων πληθυσμού. Η κοινωνία της πληροφορίας επιβάλλει την ανάγκη για σχεδιασμό με κοινωνικές αλλαγές μέσω μορφών εταιρικής διακυβέρνησης και πολιτικής ενσωμάτωσης. Ένα ευρύτερα διευρυνόμενο κοινωνικό χάσμα είναι πλέον μια πραγματικότητα το οποίο πρέπει να αντιμετωπισθεί. Η παγκοσμιοποίηση δεν είναι μόνο η διεθνοποίηση στα μέσα ενημέρωσης, στις επικοινωνίες, αλλά και σε φαινόμενα όπου η ανεργειογόνος ανάπτυξη των συστημάτων της πληροφορικής επιφέρει μεγάλες επαγγελματικές "μετακινήσεις" του πληθυσμού, δοκιμάζοντας έτσι τα όρια της κοινωνικής συνοχής. Οι μετακινήσεις αυτές μπορούν να αντιμετωπισθούν με την ανάπτυξη της επαγγελματικής κατάρτισης η οποία και μπορεί, εν δυνάμει, να μεταφράσει σε δεξιότητες την επίπτωση των νέων τεχνολογιών στην αγορά εργασίας. Το ίδιο φυσικά μπορεί να γίνει και στην περίπτωση των ΑΜΕΑ. Εδώ μπορούμε να πούμε για μιά διπλή ανάπτυξη. Πρώτα οι νέες καινοτομίες των κοινωνικών συνεταιρισμών μπορούν να επιφέρουν σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης την τοπική σύμπραξη η οποια δομεί το κοινωνικό κεφάλαιο και τον κοινωνικό συνυπολογισμό, απαραίτητη προυπόθεση για την ευρύα κοινωνική "άμυνα" στην ανεξέλεγκτη παγκοσμιοποίηση (OECD, 2001), και δεύτερον σε τεχνικό επίπεδο, ο οποίο πάλι στηρίζεται στις οργανωσιακές δομές των συνεργιών που προαναφέραμε, οι νέες τεχνολογίες μπορούν να συνδράμουν στην κοινωνική ενσωμάτωση των ΑΜΕΑ με κινητικές και άλλες δυσκολίες.



Μια ανοιχτή χωρίς εμπόδια κοινωνία της πληροφορίας είναι ο πολιτικός στόχος της Ε.Ε. Παράλληλα ζητούμενο είναι η συμμετοχή των γυναικών, των νέων, των ΑΜΕΑ στην απασχόληση καθώς και η δημιουργία συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης, τα οποία θα είναι διαρκή και ανοιχτά για όλους και όλες τις ηλικίες.

Για τους αναπήρους, το ζητούμενο είναι η δημιουργία ενός περιβάλλοντος ανεξάρτητης διαβίωσης πράγμα που αποτελεί ένα συνδυασμό φυσικής, ψυχικής και κοινωνικό-διοικητικής ικανότητας σε ένα περιβάλλον με υπηρεσίες και τεχνολογία που να καλύπτει όλο τον κύκλο της ζωής τους. Το ζητούμενο είναι η ζωή σε ένα οικιακό περιβάλλον με ελεγχόμενες ελλείψεις που περιορίζουν τη συμμετοχή αλλά και με τη δυνατότητα να γίνεται χρήση των υπηρεσιών σε ισότιμη βάση από τα άτομα με αναπηρίες.

Εδώ θα πρέπει να αναφερθούμε στην έννοια « Σχέδιο για Όλους - Ολικός Σχεδιασμός » και τι ακριβώς σημαίνει αυτό. Λόγω των γενικών πληθυσμιακών τάσεων που προαναφέραμε η έννοια αυτή έγινε πλέον κύρια συντεταγμένη στη διακυβέρνηση στην Ε.Ε. (βλ. Διακήρυξη της Λισσαβόνας). Ο «Σχεδιασμός για Όλους», σαν έννοια, αποτελεί μακροχρόνια κοινωνική επένδυση, εξοικονομώντας χρόνο και χρήμα, στο σχεδιασμό των κυρίων δημοσίων χώρων προσθέτοντας ποιότητα, αλλά επιτρέποντας ένα μεγάλο μέρος των πολιτών, όπως οι ηλικιωμένοι και αυτοί με αναπηρίες, στη συμμετοχή στην καθημερινή ζωή. Ο «Σχεδιασμός για Όλους» στηρίζεται στην εργονομική αναγνώριση των αναγκών όλων των χρηστών των υπηρεσιών που προσφέρονται από την κοινωνία (παγκόσμια, περιφερειακή ή τοπική).

Από τεχνική άποψη φαίνεται ότι υπάρχει ακόμη στην Ε.Ε. αδυναμία, συγκρότησης μιας γενικής στρατηγικής, παρά τις μεγάλες προσπάθειες, για τη συγκρότηση ενός συστήματος συμμετοχικής διακυβέρνησης. Σε τεχνικό επίπεδο βρίσκουμε καλές πρακτικές στον «Σχεδιασμό για Όλους». Μπορούμε να αναφέρουμε εδώ συγκεκριμένα την ηλεκτρονική πρόσβαση, η οποία δημιουργείται μέσω της διεθνούς πληροφοριακής βιομηχανικής τεχνολογίας. Υπάρχουν, έτσι, νέες λύσεις μέσω υπηρεσιών που στηρίζονται στο διαδίκτυο και παρέχονται σε ένα μεγάλο μέρος χρηστών, ιδιαίτερα σε ηλικιωμένους και άτομα με προβλήματα όρασης (βλ. http;//www-306.IBM.com/able).

Τέτοιες λύσεις για θέματα που αφορούν το δημόσιο συμφέρον μπορούν να ενισχύσουν τη δημοκρατία, η σχετική ιστοσελίδα του Σουηδικού Κοινοβουλίου έχει σχετικές πληροφορίες. (βλ. http://www.riksdagen.se).

Στον χώρο της οικονομίας των επιχειρήσεων, στις Μικρο-Μεσαίες Επιχειρήσεις, έχουμε ένα λαμπρό παράδειγμα από την Φινλανδία, το Lappset Group, μια εταιρεία κατασκευής παιδότοπων, η οποία επέλεξε το «Σχέδιο για Όλους- Ολική Ανάπτυξη», σαν στρατηγική προσέγγισης στα προϊόντα της. Η εταιρία αυτή σε πρόσφατο πρόγραμμα έρευνας και ανάπτυξης εστίασε το ενδιαφέρον της σε ένα σχέδιο τόπων για παιχνίδι όχι μόνο για τα παιδία, αλλά και για τις άλλες γενιές, όπως είναι οι γονείς, αλλά και η τρίτη ηλικία (βλ. http://www.lappset.com).

Το «Σχέδιο για Όλους - Ολικός Σχεδιασμός» από κοινωνική άποψη εκφράζεται και με την κοινωνική εταιρική ευθύνη στην οποία συμμετέχουν οι επιχειρήσεις, οι εκπαιδευτικοί οργανισμοί, τα κέντρα επανένταξης και τα δημόσια ιατρο-κοινωνικά κέντρα. Κάθε εταίρος στο δίκτυο αυτό έχει τη δική του οπτική απέναντι στα πράγματα για την επίλυση των προβλημάτων, όπως π.χ. είναι η ανεξάρτητη διαβίωση των 'εξαρτημένων' ατόμων, των ΑΜΕΑ . Άτομα οργανωμένα σε ενώσεις, όπως αυτές των συνταξιούχων, των αναπήρων, μπορούν να συνεργασθούν με εκπροσώπους από τους τομείς της εκπαίδευσης, της έρευνας, τις δημόσιες υπηρεσίες υγείας, και δημοτικές υπηρεσίες με σκοπό να βρούν συνδιασμένες λύσεις σε ολικό επίπεδο. Όλοι από το δημόσιο, τον ιδιωτικό, αλλά και το τρίτο τομέα μπορούν να διασυνδεθούν κάτω από αυτό το πρίσμα με σκοπό να πραγματοποιήσουν καινοτόμες μορφές διακυβέρνησης των τοπικών προβλημάτων (ΟECD, 2003).

Κοινωνική Οικονομία- Μερικές Δράσεις

Συνεταιρισμοί, ενώσεις, οργανώσεις κοινωνικής αλληλεγγύης, ιδρύματα είναι οι κοινωνικοοικονομικοί οργανισμοί που αναφέρονται στην 'κοινωνική οικονομία' (τρίτος τομέας) και έχουν ως κοινή αφετηρία κάποιες αρχές όπως π.χ. ο μη κερδοσκοπικός χαρακτήρας τους και η ανεξαρτησία τους από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα.

Ο τομέας αυτός βρίσκεται στον ευρύτερο χώρο του γενικού ενδιαφέροντος (general interest) και περιλαμβάνει το τομέα της διευρυμένης κοινωνικής αναπαραγωγής (όπως υγεία, παιδεία, πολιτισμός, περιβάλλον), δίνοντας έμφαση στην τοπική διάσταση αυτών των δράσεων. Όπως είναι γνωστό τέτοιες δράσεις απευθύνονται σε αφανείς εργασιακές δραστηριότητες, που συνήθως δεν καταγράφονται σε λογιστικά βιβλία. Αφορούν δε κατά κύριο λόγο εργασία μεταναστών, γυναικών και νέων, η οποία συνήθως δεν ασφαλίζεται, είναι άτυπη, αλλά καλύπτει γενικές ανάγκες αναπαραγωγής της καθημερινής ζωής αλλά και σημαντικούς τομείς οικονομικής δραστηριότητας, όπως είναι η οικοδομική δραστηριότητα, ο τουρισμός, οικιακή εργασία και η αγροτική οικονομία. Έαν υπολογίσουμε στην χώρα μας ότι ο πληθυσμός γηράσκει ραγδαία και ότι η χώρα μας έχει ένα ποσοστό φτώχειας 22 % για το οποίο διαθέται το 26 % του Α.Ε.Π., χωρίς σημαντική μειωσή του, μόνο 1% (στην Ε.Ε.-27 το ποσοστό είναι το 27.3 % του Α.Ε.Π. με 9.500.000 θέσεις εργασίας στον τομέα προστασίας - η το 6,5% του συνόλου της γενικής απασχόλησης - η το 7,8 % της συνολικής έμμισθης απασχόλησης) τότε μπορούμε να δούμε τις αδυναμίες του δημοσίου αλλά και του ιδιωτικού-κερδοσκοπικού τομέα στον τομέα αυτό.

Οι μεγάλες κοινωνικές αλλαγές και οι ανάγκες πολιτών και τοπικών κοινωνιών που δεν καλύπτονται νόμιμα από άλλες δομές, καθώς και η αντιστάθμιση των συνεπειών της ανεργίας και του κοινωνικού αποκλεισμού είχαν σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία νέων οργανισμών κοινωνικής οικονομίας.

Η αύξηση απασχόλησης σε αυτό τον τομέα οφείλεται στα εξής:

1. παραγωγή κοινωφελών αγαθών και υπηρεσιών
2. ενσωμάτωση ανέργων - ΑμεΑ, αποκλεισμένων.

Στην Ευρώπη υπάρχουν αυτή τη στιγμή περισσότερα από 300.000 συνεταριστικές επιχειρήσεις απασχολώντας περίπου 5 εκατομμύρια άτομα (Μutuality owning the solution, 1999). Kατά τον Henrik Litske από το Ευρωπαικό Ίδρυμα για την Βελτίωση των Συνθηκών Εργασιακής Ζωής στο Δουβλίνο ο τρίτος τομέας απασχολεί περί τα 9 εκατ. εργαζόμενους (Henrik Litske, 2003). Υπάρχει όμως μια μικρή λεπτομέρεια η οποία δικαιολογεί την αδύνατη μέχρι τώρα νομική βάση των Μ.Κ.Ο. στην Ενωμένη Ευρώπη. Οι Μ.Κ.Ο. δεν έχουν εκλεγμένες αρχές και γι' αυτό μέχρι στιγμής δεν έχουν ξεκάθαρη νομική βάση, όπως οι κοινωνικοί εταίροι: εργοδότες και εργαζόμενοι. (Sudbery, 2003).

Μερικές περιοχές είναι περισσότερο αναπτυγμένες στον τομέα αυτό. Η Ιταλική συνεταιριστική οικονομία είναι αναπτυγμένη αρκετά με περισσότερα από 77.000 ενεργές επιχειρήσεις. Η περιοχή της Emilia Romagna βρίσκεται στην πρωτοπορία αυτής της οικονομίας. Υπάρχουν περί τις 4.000 συνεταιριστικές επιχειρήσεις με παραγόμενα προϊόντα αξίας στα περίπου 25 δις. Ευρώ. Η αιτία της ανάπτυξης τους οφείλεται σε μια σειρά από «οδηγούς» που απουσιάζουν σε άλλες χώρες όπως είναι η Αγγλία, αλλά και η Ελλάδα μεταξύ άλλων.

Οι «οδηγοί» αυτοί είναι οι κάτωθι : Το επίσημο, συνταγματικά καθιερωμένο, νομικό και ρυθμιστικό πλαίσιο πρέπει να αναγνωρίζει την ιδιαίτερη ταυτότητα των συνεταιρισμών στο αστικό δίκαιο.

Πρέπει να υπάρχει ειδικό φορολογικό καθεστώς για τις συνεταιριστικές επιχειρήσεις και νομικό πλαίσιο για την αναδιοργάνωση των προβληματικών επιχειρήσεων σε συνεταιριστικές. Η ειδική φορολογική ρύθμιση που επιτρέπει στους συνεταιρισμούς να μην υπόκεινται σε φορολογία όσο τα κέρδη των μελών τους δεν ξεπερνούν το 60 % της προστιθέμενης αξίας.

Το θεσμικό πλάισιο πρέπει να ενθαρρύνει τον οικονομικό πλουραλισμό με την ανάδυση του τρίτου τομέα, ο οποίος και λειτουργεί συνεκτικά μεταξύ του ιδιωτικού και του δημοσίου.

Ο Νόμος του 1992 στην Ιταλία για τους συνεταιρισμούς απαιτεί από τους συνεταιρισμούς να επενδύουν το 3% του λειτουργικού τους κέρδους σε αμοιβαία ταμεία για την προώθηση των νέων συνεταιριστικών επιχειρήσεων.

Μια σημαντική προώθηση στον τομέα γίνεται με τις κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις, οι οποίες στην Ιταλία προωθούν και τις ιατρο-κοινωνικές υπηρεσίες σε περιοχές με περιορισμένη δικτύωση (Μutuality owning the solution, 1999).

Στην Ιταλία το 1994 υπήρχαν 2.300 κοινωνικοί. συνεταιρισμοί με 38.000 θέσεις εργασίας, ενώ το 1998 αυτοί αυξήθηκαν σε 4.800 συνεταιρισμούς με 108.000 εργαζόμενους (περίθαλψη ηλικιωμένων, φροντίδα παιδιών, βοήθεια ΑΜΕΑ). Η Γαλλία εκφράζοντας αυτήν την τάση η οποία θέλει το Κράτος αρωγό της κοινωνίας των πολιτών και μαχόμενο για τον έλεγχο της φτώχιας και του αποκλεισμού, δημοσίευσε πρόσφατα τον Νομό της 13 Φεβρουαρίου 2006 ο οποίος θεσμοθετεί τις διατάξεις της Γαλλικής Διυπουργικής Αποστολής για την Καινοτομία, τον Κοινωνικό Πειραματισμό και την Κοινωνική Οικονομία (Interministerial Delegation for Innovation, Social Experimentation and the Social Economy- DIIESES).

Το Κράτος θέλησε να θεσμοθετήσει ένα μηχανισμό υποστήριξης για τους φορείς που δραστηριοποιούνται στον κοινωνικό τομέα δράσης κατά της φτώχιας και του αποκλεισμού. Η διοίκηση της κοινωνικής βοήθειας απαιτεί τη δημιουργία κοινών προδιαγραφών στην εργασιακή διαδικασία με σκοπό την ενσωματώση των διαφορετικών συνθήκων εργασίας, αλλά και πληθυσμιακών ομάδων, ευπαθών πληθυσμών, νέων, γυναίκων, αλλά και άτομων με αναπηρίες, για καλύτερα αποτελέσματα. Η Πολιτεία πρέπει να δώσει την βοήθεια της σε πρωτοβουλίες, οι οποίες προσπαθούν να ρυθμίσουν τις αποτυχίες της αγοράς, τα προβλήματα της άτυπης κοινωνίας του περιθωρίου, της αποβιομηχανοποίησης και του περιφερειακού ανταγωνισμού.

Το παράδοξο των δημόσιων πολιτικών είναι ότι υπάρχει αντίθεση μεταξύ οικονομικής πολιτικής για την ανταγωνιστικότητα και των κοινωνικών αναγκών της κοινωνίας των πολιτών. Γι' αυτό οι νέες μορφές διακυβέρνησης έχουν μια ολιστική προσέγγιση, η οποία απαιτεί τη συμφιλίωση μεταξύ κοινωνίας και οικονομίας, που εδράζει στο πεδίο της κοινωνικής οικονομίας. Οι δημόσιες πολιτικές, λοιπόν, θα πρέπει να συνδυασθούν με δράσεις στους τομείς του εθελοντικού, του συν-εργατικού, αλλά και του τομέα των αμοιβαίων εταιρικών μορφών.

Οι τάσεις αυτές χαρακτηρίζονται από καινοτόμες δράσεις δεδομένου ότι πρέπει να δημιουργηθεί δράση μεταξύ δύο παραδοσιακά αντιθέτων δομών, όπως αυτό του δημοσίου συμφέροντος και της ιδιωτικής κερδοσκοπικής δράσης.

Η καινοτομία εδώ δεν είναι αναγκαστικά θέμα μόνο νέων τεχνικών εργαλείων και τεχνολογικών υπηρεσιών. Εδώ πρόκειται για ένα οργανωσιακό πεδίο το οποίο έχει τις δικές του μορφές παραγωγής, διανομής και κατανάλωσης μεταξύ των τοπικών εταίρων. Το πεδίο αυτό της κοινωνικής οικονομίας είναι σύνθετο δεδομένου ότι εκφράζει πληθυσμούς με διαφορετικά δημογραφικά χαρακτηριστικά, οι οποίοι και απαιτούν διαφορετικές υπηρεσίες - φροντίδα για τους μετανάστες, τους νέους, στέγη για τους άπορους, δωρεάν νομικές υπηρεσίες για τους οικονομικά αδύνατους, φροντίδα για παιδιά, φροντίδα και ενσωμάτωση για τα ΑΜΕΑ κ.α. Εδώ παρ΄ όλη την διαφορετικότητα στις δημογραφικές ομάδες και στις απαιτούμενες υπηρεσίες έχουμε τα χαρακτηριστικά μιας δομικής σταθεράς, όπου οι φορείς της κοινωνικής οικονομίας συνδεόμενες με τον τοπικό παράγοντα, δημοτικές επιχειρήσεις, κυριαρχούν στον τομέα της κοινωνικής συνοχής.

Οι κύριες μορφές όπου τέτοιες υπηρεσίες θεραπεύουν το γενικό συμφέρον είναι οι κοινωνικές επιχειρήσεις. Στην Γαλλία το Ανώτερο Συμβούλιο για την Κοινωνική Οικονομία (Conseil superieur de l' economie sociale -28/09/2006 Journal official de la Republique Francaise), αποτελεί ένα πεδίο όπου η ενότητα της κοινωνικής οικονομίας καθιερώνεται και ενδυναμώνεται μεταξύ των κοινωνικών εταίρων της κοινωνίας των πολιτών, των περιφερειακών αιρετών δομών και των δημόσιων οργανισμών. Στην Γαλλία η κοινωνική οικονομία έχει περίπου το 11% του Α.Ε.Π.. Η κοινωνική οικονομία στην Γαλλία εκπροσωπείται από το εθνικό δίκτυο των κοινωνικών επιχειρήσεων.

Στην Ισπανία επίσης, το Δεκέμβριο του 2000, υπήρχαν 17.000 ενεργοί συνεταιρισμοί οι οποίοι έδωσαν 228.000 θέσεις εργασίας και 12.000 εταιρίες οι οποίες έδωσαν δουλειά σε 84.878 εργάτες. Τα ιδρύματα και οι ενώσεις που παρέχουν υπηρεσίες αριθμούν περίπου 300.000 και δίνουν περίπου 500.000 θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης. Στην Καταλονία μεταξύ του 1980 και 1999 δημιουργήθηκαν πάνω από 27.500 ενώσεις με κοινωφελή χαρακτήρα. Στην ίδια περιοχή το 15% της απασχόλησης βρίσκεται στις κοινωνικές επιχειρήσεις με τάσεις αυξανόμενες. Οι επιχειρήσεις αυτές (Νόμος 12/2001 της 9ης Ιουλίου) προσπαθούν να ενσωματώσουν μέσω της εργασίας ευπαθείς ομάδες, χαρακτηρίζονται δε μεταβατικές επιχειρήσεις, γιατί καταπολεμούν το κοινωνικό αποκλεισμό μέσω της «προστατευόμενης απασχόλησης».

Στην χώρα μας το χρώμα του κοινωνικού αποκλεισμού δεν έχει διερευνηθεί επαρκώς. (Τσομπάνογλου κ.α. 2005). Βάσει δημοσιογραφικών αναφορών (Ριζοσπάστης, 3/12/2006) κάθε χρόνο 4.000 άνθρωποι στην Ελλάδα καθίστανται παραπληγικοί λόγω ατυχημάτων στην εργασία και στο οδικό δίκτυο. Οι βαριά ανάπηροι είναι περίπου 500.000, αλλά μόνο οι 130.000 παίρνουν επίδομα αναπηρίας. Η ανεργία στους ικανούς προς εργασία αναπήρους είναι στο 80 %. Εκτός εκπαίδευσης βρίσκονται 180.000 παιδιά με αναπηρίες και σοβαρές μαθησιακές δυσκολίες. Μόνο 500 παιδιά με αυτισμό από τα 30.000 πηγαίνουν σε κάποιο ειδικό κέντρο. Υπάρχουν μόλις 200 κρεβάτια σε δημόσια κέντρα αποκατάστασης από τα 2000 που απαιτούνται. Οι ανάπηροι βιώνουν τον αποκλεισμό από την εκπαίδευση, την αδυναμία προσπέλασης στους χώρους, κοινωνικής κατανάλωσης, μεταφοράς και υπηρεσιών. Η κοινωνική οικονομία στο πεδίο αυτό στην χώρα μας έχει πάρη την μορφή των Κοινωνικών Συνεταιρισμών Περιορισμένης Ευθύνης (ΚοίΣΠΕ). Οι μορφές αυτές έχουν εξαπλωθεί αλλά ακόμη δεν έχει αποτίμηση του ρόλου τους αλλά και των διασυνδέσεων τους με τους τοπικούς φορείς, τις ενώσεις τοπικού γενικού ενδιαφέροντος.

Όπως είπαμε προηγουμένως η κοινωνική οικονομία είναι ο τρίτος τομέας μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα και γιαυτό το τοπικό κράτος πρέπει να συνεργάζεται με τον τομέα της κοινωνικής οικονομίας δυναμικά για την επιτυχημένη πολιτική κοινωνικής συνοχής για όλους.


Συμπεράσματα

Ο «Σχεδιασμός για Όλους» για να γίνει υλοποιήσιμος πρέπει να αναδυθεί η κοινωνική οικονομία, της οποίας η εστία είναι τοπική, δηλαδή βρίσκεται στην κοινότητα. Στις κοινότητες ο διαχωρισμός μεταξύ του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα είναι γενικά αρνητικός και δυσδιάκριτος. Η έμφαση στην κοινωνική οικονομία και τις εταιρικές συμπράξεις στο κοινωνικό κεφάλαιο συγκροτεί την κοινωνική συνοχή δημιουργώντας συνθήκες απασχολησιμότητας σε ευπαθείς ομάδες πληθυσμού, αλλά και συνθήκες κοινωνικής αειφορίας επιτρέποντας την κοινωνική αναπαραγωγή να λειτουργεί βιώσιμα και συνεπώς ανταγωνιστικά.(βλ. Βάσκοι, Ιταλοί, Σκανδιναβοί κτλ.). Ο σχεδιασμός αποτελεί την γενική κατεύθυνση της Διακήρυξη της Λισσαβόνας, όπου η διαδικασία της κοινωνικής ενσωμάτωσης λειτουργεί μέσω της κοινωνίας της πληροφορίας. Η πολιτική για το «Σχεδιασμός για Όλους» σημασιοδοτεί την ολική ενσωμάτωση ως πολιτική βιώσιμης ανάπτυξης.


Βιβλιογραφία

A. Portes, (1998) "Social Capital : Its Origins and Applications in Modern Sociology, "Annual Review of Sociology, Vol. 24

CEDEFOP. (2001). Panorama. Agora XI. The Learning Region. Thessaloniki 15 & 16 March 2001

Christopherson Jon (ed) (2002). Universal Design. 17 Ways of Thinking and Teaching. Husbanken. Oslo.

European Commission. Final Report of the expert group on enterprise clusters and networks. Enterprise Directorate - General.

European Forum on Local Development and Employment. Rhodes 16 - 17 May

Granovetter, M., (1973) "The strength of weak ties," American Journal of Sociology, Vol. 78, pp.1360-1380

J.S. Coleman, (1988) "Social Capital in the creation of human capital," American Journal of Sociology, Vol. 94 (supplement) S95-S120

J.S. Coleman, (1988) "Social Capital in the creation of human capital," American Journal of Sociology, Vol. 94 (supplement) S95-S120

John Field. (2003). Social Capital, Routledge, London.

Γ. Κορρές . & Τσομπάνογλου Γ. (2005). Τεχνολογική , κοινωνική πολιτική και ανάπτυξη. Καινοτομικές δραστηριότητες και απασχόληση στην Ευρώπη. τυπωθήτω - Δαρδανός.

M. Woolcock, (2000) Using Social Capital : Getting the Social Relations Right in the Theory and Practice of Economic Development, Princeton NJ: Princeton University Press.

Maenpaa Marjo, Milekic, Slavko, Haapalainen, Riikka (2004). Collaborative Teaching and Learning Between Continents: a Case Study. Museum and The Web- Washington DC 2004 http://www.archimuse.com/iTiw2004/papers/maenpaa/maenpaa.html

Maenpaa Marjo, Toikka Tarja (2004). Vuorovaikutteisen museoinstallaation suunnittelu suomalais-amerikkalaisena verkko-oppimishankkeena. 1TK tutkijatapaaminen. 21.4. 2004

Milekic Slavko (2003). AE 530: Interactive Media / Media for Museum Communication. Syllabus http://www.uarts.edu/faculty/smilekic

OECD (1996). Social Capital: An International Comparison, (Paris: Organization for Economic Cooperation and Development)

OECD, (1996) Local Partnerships and Social Innovation: Ireland, Organization for Economic Cooperation and Development, Paris.

OECD. (1999). Decentralizing Employment Policy. New trends and challenges. The Venice Conference, Paris.

OECD. (2001). Local Partnerships for Better Governance, Paris.

OECD. (2001). The Well-Βeing of Nations. The role of human and social capital, Paris.

OECD. (2005) Local Governance and the Drivers of Growth, Paris.

Ralph Heintzman, (2001) "A Strong Foundation: Values and Ethics for the public Service of the Future", ISUMA, spring, pp. 143-148

Rejean Landry, Nabil Amara & Moktar Lamari, (2001) Social Capital, Innovation and Public Policy, ISUMA, Spring pp. 73-79

Robert Putnam, (2001) "Social Capital: Measurement and Consequences", ISUMA, Spring, pp. 41-51.

Salamon M. Lester & Helmut K. Anheier. (1994). The emerging sector. An overview. The Johns Hopkins Comparative Nonprofit Sector Project Studies. Baltimore.

Sylvain Cote, (2001) The Contribution of Human and Social Capital, pp. 29-36, ISUMA, Spring

Βorzaga C. and Defourny J. (eds.) 2001, The emergence of the social enterprise, Routledge, Aldershot.

Εθνικό Ινστιτούτο Εργασίας. (2002). Προοπτικές απασχόλησης στον τομέα της κοινωνικής οικονομίας, Σάκκουλας.

Επιτροπή των Περιφερειών. (14-3-2002). Γνωμοδότηση για τη σύμπραξη μεταξύ τοπικών και περιφερειακών αρχών και οργανισμών κοινωνικής οικονομίας : συμβολή στην απασχόληση, την τοπική ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή.

Ευρωπαϊκό Συνέδριο (2003). Τοπική Ανάπτυξη και Απασχόληση στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Κοινή δράση σε τοπικό επίπεδο: Περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας, καλύτερη διακυβέρνηση. Ελληνική Προεδρία, Ρόδος.

Τσομπάνογλου Γ. (2004). Κράτος, Κοινωνία των Πολιτών και Εργαξία: Προσεγγίσεις στην αρχή της Κυβερνητικότητας. Gutenber

Τσομπανογλου, Γ, Κορρές, Γ.& Γιαννοπούλου, Ι. (επιμ.) (2005) Κοινωνικός Αποκλεισμός και Πολιτικές Ενσωμάτωσης, Παπαζήσης, Αθήνα.

Internet Sources

Accesskeys and Reserved Keystroke Combinations, June 2005, http://www.wats.ca/show.php?contentid:=43

Best of Web (2006). Museum & Web -Conference 2006. http://www.archimuse.com/mw2006/best/list.html

Bud Rizer, Janie Cirlot-New, Jill Ethridge, Overview of Assistive Technology, 1999, CSUN 1999 Conference Proceedings.

Culture for All - Disabled and Culture-committee http://www.kulttuuriakaikille.fi [site read 28.8.2006]

http://www.csun.edu/cod/conf/1999/proceedings/session 1017.htm

Huomioi kaikki (2005) http://mlab.uiah.fi/huomioikaikki [site read 28.8.2006]

Jakob Nielsen, Usability 101: Introduction to Usability, AlertBox 25/08/2003 http://www.useit.com/alertbox/20030825.html

Jef Raskin, The Humane Interface: New Directions for Designing Interactive Systems, ACM press, 2000

Jenny Preece & Al., Human-Computer Interaction, Pearson, 1994

Jim Thatcher & Al., Constructing Accessible Web Sites, Glasshaus Edition, Birmingham 2002 /

John M. Slatin & Sharron Rush, Maximum Accessibility, Addison Wesley, 2003

Masataka Okabe & Kei Ito, How to make figures and presentations that are friendly to color blind people, Japanese Drosophila Research Conference2002. URL http://iflv.iam.u- tokvo.ac.ip/html/color blind/index.html

Newman Chuck, Considering the Color-Blind, New Architect 2000. URL: http://www.webtechniques.com/archives/2000/08/newman/

Nigay, L. & Coutaz, J. A design space for multimodal interfaces: concurrent processing and data fusion. InterCHI'93 ACM:New York, 1993, 172-178.

Peter-Paul Koch, JavaScript and accessibility, 2005 http://www.quirksmode.org/is/accessibilitv.html

Trenton Moss, Feature: Improving Usability for Screen Reader Users, UN/Webcredible, 19 December 2005 URL http://www.usabilitynews.com/news/aiticle2577.asp

WebAIM, Creating Accessible JavaScript, 2006 http://www.webaim.org/techniques/javascript/

www.emes.net

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

ΣΤΑΣΕΙΣ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ

Διαγνωστικά Εργαλεία Για Εκπαιδευτικούς

Η χρήση του Facebook στην Ελλάδα