Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΤΩΝ ΔΑΣΚΑΛΩΝ
Βίκυ Σίμου και Ευστράτιος Παπάνης
Οι έρευνες υποδεικνύουν ότι το Κύριο Κλειδί για το χτίσιμο της αυτοεκτίμησης των παιδιών είναι το πώς οι δάσκαλοι αισθάνονται για τον εαυτό τους (Aspy, 1975 / Curtis & Altman, 1977 / Purkey, 1974). Αν οι δάσκαλοι δε μπορούν να κοιτάξουν ρεαλιστικά τον εαυτό τους και να αισθάνονται καλά με ότι βλέπουν, τότε δε μπορούν να είναι αποτελεσματικοί στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης των παιδιών. Δυστυχώς, οι έρευνες υποστηρίζουν ότι σχεδόν το 1/3 των δασκάλων υποφέρει από χαμηλή αυτοεκτίμηση σε τέτοιο βαθμό που επηρεάζει την αποτελεσματικότητά τους με τα παιδιά. Οι Schwab και Iwanicki (1982α) βρήκαν ότι οι δάσκαλοι που είχαν λιγότερη αυτοεκτίμηση δεν ήταν απαραίτητα οι έμπειροι, αλλά εκείνοι που βρίσκονταν στην ηλικιακή κλίμακα των 20-39 ετών. Επίσης, βρήκαν ότι οι άντρες υποφέρουν περισσότερο και πιο συχνά απ’ ότι οι γυναίκες.
Οι έρευνες δείχνουν ότι οι δάσκαλοι με χαμηλή αυτοεκτίμηση τείνουν να είναι πιο τιμωρητικοί απέναντι στα παιδιά, είναι λιγότερο υπομονετικοί, δείχνουν ελάχιστη ενσυναίσθηση στα παιδιά με προβλήματα κι εμφανίζουν ελάχιστα αποδοτική επίλυση προβλη¬μάτων. Τείνουν να προσεγγίζουν τη διδασκαλία από μία θέση αυθεντίας, απαιτούν την προσοχή των παιδιών να επικεντρώνεται πάνω τους και καθηλώνουν τα παιδιά σ’ ένα παθητικό μοντέλο διδασκαλίας, την περισσότερη ώρα. Αντίθετα, οι δάσκαλοι που αισθάνονται καλά με τον εαυτό τους, επιτρέπουν στα παιδιά την ενεργητική μάθηση (Maslach & Pines, 1977 / Pines & Maslach, 1978 / Youngs, 1978).
Οι δάσκαλοι με χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι επικριτικοί απέναντι στους μαθητές τους και τους εφοδιάζουν ελάχιστα με θετική ανατρο¬φοδότηση. Συνήθως, παραπονιούνται ότι έχουν να αντιμε¬τωπίσουν απείθαρχα, μη κινητοποιημένα παιδιά. Χρησιμοποιούν όρους όπως “υπακοή”, “εφαρμογή του νόμου” και “απαιτούμενος σεβασμός”. Φιλοδοξούν ότι οι άλλοι δάσκαλοι και ο διευθυντής τους θα τους υπο¬στηρίξουν στην σταυροφορία τους για αυστηρότερη σχολική πολιτική και αυστηρότερες ποινές για τις παραβάσεις. Οι περισσότεροι από αυτούς τους δασκάλους δυσκολεύονται να έχουν στενές, φιλικές σχέ¬σεις με τα παιδιά, επειδή φοβούνται ότι η εικόνα τους ως “αυθεντίες” θα υποβιβαστεί.
Αυτοί οι δάσκαλοι δημιουργούν σχέσεις με τους μαθητές τους μέσα από συμπεριφορές που “διασώζουν το γόητρό τους”, ενώ είναι απρόθυμοι να επιτρέψουν στα παιδιά να τους δουν σαν ανθρώπινα όντα που μπορεί να κάνουν λάθη. Έτσι κομματιάζουν την αυτοεκτίμηση των μαθητών τους και πνίγουν τη δημιουργικότητα και τον ενθουσιασμό για μάθηση. Αποθαρρύνουν τα παιδιά από το να διακινδυνεύουν κι έτσι τα κάνουν εξαρτημένα στους ενήλικες. Τείνουν να εστιάζονται στις αδυναμίες του παιδιού και να τονίζουν την έλλειψη προσπάθειάς του. Όταν οι γονείς συναντιούνται με αυτούς τους δασκάλους, ακούνε περισσότερα για τις ελλείψεις τους παιδιού τους παρά για τις δυνατότητές του και, σαν αποτέλεσμα, φεύγουν από τη συνεδρία αισθανόμενοι επικριτικοί απέναντι στο παιδί τους. Τα παιδιά τότε φοβούνται και αμύνονται απέναντι στους δασκάλους και τα αρνητικά συναισθήματα που νιώθουν για τον εαυτό τους ριζώνουν βαθιά μέσα τους.
Οι μαθητές που συνεργάζονται μ’ ένα δάσκαλο που έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση, εμπλέκονται σε συμπεριφορές άμυνας πολύ περισσό¬τερο από ότι οι μαθητές, των οποίων οι δάσκαλοι αισθάνονται καλά με τον εαυτό τους. Έτσι οι μαθητές εμφανίζονται να υιοθετούν τα χαρα¬κτηριστικά των δασκάλων τους με χαμηλή αυτοεκτίμηση και χρησιμο¬ποιούν τη συμπεριφορά τους ως μοντέλο για τη δική τους. Αντί να ενισχύουν την ανεξαρτησία, αυτοί οι δάσκαλοι καλλιεργούν την υποτακτικότητα και την παθητικότητα.
Ευτυχώς, οι δάσκαλοι με χαμηλή αυτοεκτίμηση αποτελούν τη μειοψηφία και οι περισσότεροι δάσκαλοι αισθάνονται καλά με τον εαυτό τους άσχετα αν κάποιες στιγμές η ενεργητικότητά τους μειώ¬νε¬ται κι αισθάνονται καταβεβλημένοι. Οι δάσκαλοι που τα πάνε καλά με τον εαυτό τους, δίνουν τη δυνατότητα στους μαθητές τους να ανα¬πτυ¬χθούν με πολλούς τρόπους: τους ενθαρρύνουν να δοκιμάσουν τις δυνά¬μεις τους, να εξερευνήσουν καινούργιες περιοχές, να βάλουν τους δικούς τους στόχους και να γίνουν περισσότερο ανεξάρτητοι. Οι δά¬σκα¬λοι με υψηλή αυτοεκτίμηση γενικά αποδέχονται τους μαθητές τους, ακόμα κι αν αυτοί αποτυγχάνουν να εκπληρώσουν τις προ¬σδο¬κίες των δασκάλων τους. Αυτοί οι δάσκαλοι πιστεύουν στους μαθητές τους και είναι θετικοί στα σχόλιά τους, όταν συναντούν τους γονείς τους.
Οι δάσκαλοι με υψηλή αυτοεκτίμηση βοηθάνε τα παιδιά να αναπτύξουν στρατηγικές για την επίλυση προβλημάτων. Ενισχύουν ένα αίσθημα εμπιστοσύνης και στηρίζουν τις τεχνικές τους για τον έλεγχο της τάξης, στην κατανόηση, τη συνεργασία, τη διεργασία των προβλημάτων και τον αμοιβαίο σεβασμό. Αυτή η θετική σχέση δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές να μάθουν και να ενισχύσουν την πεποίθησή τους και την ικανότητά τους να λειτουργούν ανεξάρτητα.
Η συμπεριφορά ενός ενήλικα, μπορεί να αποτελεί την αντανάκλαση των προσωπικών του συναισθημάτων. Οι δάσκαλοι πιθανόν να βοηθήσουν στην καλλιέργεια στοιχείων στους μαθητές τους, που είναι παρόμοια με τα δικά τους. Οι δάσκαλοι με χαμηλή αυτοεκτίμηση, ενισχύουν την εξάρτηση και τα μοντέλα αμυντικής συμπεριφοράς. Οι δάσκαλοι πρέπει να μάθουν ότι τα συναισθήματα που τρέφουν για τον εαυτό τους επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν τη ζωή και τον τρόπο με τον οποίο δημιουργούν τις σχέσεις τους με τα παιδιά.
ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΧΑΜΗΛΗ ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΔΑΣΚΑΛΩΝ
Οι δάσκαλοι, όπως και άλλοι επαγγελματίες των κοινωνικών επαγγελμάτων, εργάζονται με συνθήκες που συμβάλλουν στην ύπαρξη απογοήτευσης, έντασης και χαμηλής αυτοεκτίμησης. Πολυάριθμοι παράγοντες συντελούν στη μείωση της αυτοεκτίμησης. Όμως οι δάσκαλοι μπορούν να κάνουν πάρα πολλά για να προσδιορίσουν αυτούς τους παράγοντες και να βελτιώσουν την αυτοεκτίμησή τους.
ΕΛΛΕΙΨΗ ΚΑΘΑΡΟΤΗΤΑΣ ΣΤΙΣ ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ
Η διδασκαλία προτεραιοτήτων δεν είναι πάντα κάτι ξεκάθαρο για τους δασκάλους. Κάθε γονιός έχει ένα συγκεκριμένο πλαίσιο προσδοκιών. Οι αρχές έχουν προτεραιότητες. Το γραφείο της περι¬φέρειας έχει συχνά άλλες προσδοκίες. Η πολιτεία ή οι διευθυντές άλλων προγραμμάτων έχουν επιπρόσθετες προτεραιότητες. Οι περι¬φερειακές προτεραιότητες για έναν συγκεκριμένο χρόνο, ίσως να είναι η εφαρμογή μιας νέας προσέγγισης στη φιλολογία και γλωσσολογία της τέχνης, ενώ τον επόμενο χρόνο η έμφαση πιθανόν να δοθεί στα μαθηματικά ή τις κοινωνικές επιστήμες.
Κάθε άτομο βασίζει τα αισθήματα επάρκειάς του στις προ¬τεραιό¬τητες που έχουν καθοριστεί γι’ αυτό. Όταν όμως οι προ¬τεραιότητες είναι ασαφείς ή όταν αλλάζουν κάθε χρόνο, είναι δύσκολο να καλλιερ¬γηθούν συναισθήματα αυτοεκτίμησης, αφού υπάρχει απόσταση μεταξύ των προσδοκιών και του επιπέδου πραγμάτωσης. Οι δάσκαλοι πάντοτε γνωρίζουν περισσότερα από αυτά που είναι ικανοί να εφαρμόσουν. Ένας τρόπος προσδιορισμού αυτού του ζητήματος είναι να θέτονται γενικές προσδοκίες που δεν αλλάζουν κάθε χρόνο. Μιά τέτοια προ¬τεραιότητα μπορεί να είναι η καλλιέργεια επικοινωνίας με τους μα¬θητές και η ενίσχυση της αυτοεκτίμησής τους. Η εφαρμογή νέων στρατηγικών ή προγραμμάτων μπορούν να θεωρηθούν υπο-στόχοι, αλλά όχι η πρωταρχική προσδοκία.
ΕΛΛΕΙΨΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ
Πολλοί δάσκαλοι υποφέρουν από έλλειψη ασφάλειας κι ανη¬συ¬χούν για το μέλλον τους, πώς θα αξιολογηθούν, τι διαδικασίες θα έπρε¬πε να ακολουθήσουν, τι σκέπτονται οι άλλοι γι’ αυτούς και τι απο¬φάσεις μπορεί να παρθούν που θα επηρεάσουν το μέλλον τους. Αυτό ισχύει περισσότερο για τους νεοδιόριστους δασκάλους. Η καλύτερη λύση για ανασφαλείς δασκάλους είναι να ενισχυθούν να ξεκαθαρίσουν εκείνους τους τομείς που συμβάλλουν στα συναισθή¬ματα της ανασφά¬λειάς τους. Πρέπει να ακολουθούν διαδικασίες, ώστε να συμμετέχουν σε κρίσιμες αποφάσεις, πριν αυτές έχουν οριστικοποιηθεί.
ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΑΠΟΜΟΝΩΣΗΣ
Η αρχιτεκτονική πολλών σχολικών κτιρίων συντελεί στην ανάπτυξη συναισθημάτων απομόνωσης. Από τη στιγμή που οι δάσκαλοι θα κλείσουν την πόρτα της σχολικής τάξης, σπάνια κάποιος άλλος ενήλικας γνωρίζει τι συμβαίνει μέσα. Αυτό μπορεί να θεωρηθεί σαν πλεονέκτημα, αλλά επίσης σημαίνει ότι δεν υπάρχει κανένας διαθέ¬σιμος για να παρατηρήσει τη σχολική αίθουσα, να μοιραστεί απογοη¬τεύσεις, να κάνει προτάσεις ή να παρέχει ανατροφοδότηση στο δά¬σκαλο. Η χρησιμότητα των εποπτών, που μπορούν να παρατηρήσουν βοηθάει ώστε να μειωθεί η απομόνωση. Βοηθάει επίσης όταν η αίθουσα του προσωπικού είναι ένα μέρος, όπου είναι κοινωνικά αποδεκτό για τους δασκάλους να θέσουν ερωτήσεις, να μοιραστούν επιτυχίες, ενώ τα άλλα μέλη του προσωπικού μπορούν με άνεση να προσφέρουν τη βοήθειά τους.
ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΑΝΕΠΑΡΚΟΥΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ
Ένας πρωταρχικός λόγος για τη χαμηλή αυτοεκτίμηση των δασκάλων είναι η έλλειψη υποστήριξης, όπως την αντιλαμβάνονται από την πλευρά των γονέων, των άλλων μελών του προσωπικού, των διευθυντών του σχολείου και του γραφείου περιφέρειας, του σχολικού συμβούλου και του κοινού. Πολλοί δάσκαλοι αποθαρρύνονται όταν αισθάνονται ανεπαρκή την υποστήριξη των άλλων για πράγματα που θεωρούν σημαντικά. Το χαμηλό επίπεδο υποστήριξης μπορεί να προέρχεται από την έλλειψη οικονομικών πόρων, την ελλιπή υποστή¬ριξη από ομότιμους ή τη διεύθυνση ή τους γονείς. Η φιλοσοφία μερικών σχολείων είναι ανταγωνιστική καθώς τα μέλη του προσωπικού κρατάνε τις ιδέες τους ή τα σχέδιά τους και είναι απρόθυμοι να τα μοιραστούν με άλλους, αφού μόνο έτσι μπορούν να κερδίσουν αναγνώριση. Για να διευθετήσουν το ζήτημα της υποστήριξης, τα σχολεία πρέπει να καλλιεργήσουν την προοπτική του συνόλου - όχι ως άτομα, αλλά ολόκληρο το προσωπικό. Πρέπει να αντιμετωπίζουν τα προβλήματα σαν προσωπικό, έτσι ώστε να μην αισθάνονται απομο¬νωμένοι και παραμελημένοι σαν άτομα. Οι ιδέες πρέπει να μοιράζονται και τα σχέδια να προσεγγίζονται από κοινού, ώστε ο καθένας να νιώθει την υποστήριξη γύρω του.
Οικονομικοί πόροι πρέπει να είναι διαθέσιμοι για τους δασκάλους που έχουν ιδιαίτερα προγράμματα ή ανάγκες, ώστε επιπλέον υλικά να μπορούν ν’ αγοραστούν. Επιχορηγήσεις από ιδιωτικές επιχειρήσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν για συμμετοχή σε συνέδρια ή για την ανάληψη συγκεκριμένων προγραμμάτων. Οι σύλλογοι γονέων μπορούν σημαντικά να συνεισφέρουν μέσα από την στρατολόγηση εθελοντών για την υποστήριξη των σχολικών δραστηριοτήτων.
ΕΛΛΕΙΨΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ
Ένας σημαντικός παράγοντας που συμβάλλει στη χαμηλή αυτο¬εκτίμηση των δασκάλων είναι το συναίσθημα ότι δεν αναγνωρίζονται. Στην Κίνα και στην Ιαπωνία, η διδασκαλία θεωρείται ένα από τα πιο αξιοσέβαστα επαγγέλματα κι είναι μεγάλη η τιμή για κάποιον το να είναι δάσκαλος. Οι δάσκαλοι επίσης πληρώνονται σε ένα επίπεδο ανάλογο μ’ αυτό το σεβασμό. Δυστυχώς, αυτό δεν συμβαίνει στις δυτικές κοινωνίες. Όμως, υπάρχουν ακόμα τρόποι για να κερδηθεί αυτή η αναγνώριση. Πολλά σχολεία ενισχύουν συναισθήματα αναγνώρισης με το να ζητάνε από τους γονείς να σημειώσουν στο τέλος του χρόνου τι έκανε ο δάσκαλος, το οποίο εκτίμησαν περισσότερο ή τι κέρδισε το παιδί τους κατά τον σχολικό χρόνο.
Οι επιχειρήσεις μπορούν να ενισχύσουν το θεσμό “Ο Δάσκαλος του μήνα”, προσφέροντας ένα δείπνο, μία ταινία στον κινηματογράφο, ένα γεύμα ή ένα πιστοποιητικό δώρου. Οι διευθύνοντες των σχολείων θα πρέπει ν’ αναλάβουν την πρωτοβουλία, ώστε οι δάσκαλοι να αισθά¬νονται ότι τους αναγνωρίζουν και τους εκτιμούν.
ΠΕΙΘΑΡΧΙΑ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ
Αυτός ο τομέας είναι από τις κυριότερες πηγές άγχους και απογοήτευσης για τους περισσότερους δασκάλους, ειδικά τους νέους. Επειδή η φύση των μαθητών είναι τόσο διαφορετική σήμερα, απ’ ότι τις προηγούμενες εποχές, πολλοί δάσκαλοι νιώθουν ανεπαρκείς στο ν’ αντιμετωπίσουν τα πολλά προβλήματα που οι μαθητές εμφανίζουν. Μία ουσιώδη αλλαγή που πρέπει να κάνουν τα σχολεία είναι να προ¬σεγγίσουν την πειθαρχία μέσα από μία προοπτική ανάπτυξης της υπευθυνότητας στους μαθητές, παρά μία τιμωρητική προσέγγιση. Πολύ λίγοι μαθητές συμπεριφέρονται άσχημα από πρόθεση, χωρίς να έχουν κάποιο λόγο γι’ αυτή τη συμπεριφορά. Όταν όμως προσδιο¬ρίζεται η αιτία μιας τέτοιας συμπεριφοράς και οι μαθητές ενισχύονται να βρουν περισσότερο αποδεκτούς τρόπους αντιμετώπισης τέτοιων συναι¬σθημάτων, τότε τα προβλήματα πειθαρχίας αρχίζουν να μειώνονται.
Οι μαθητές πρέπει να συμμετέχουν στην εδραίωση των βασικών κανόνων συμπεριφοράς. Οι ανάγκες στις οποίες πρέπει να επι¬κεντρωθούμε, είναι να τους βοηθήσουμε να λειτουργούν περισσότερο υπεύθυνα, παρά να ψάχνουμε για αποτελεσματικότερες τιμωρίες. Τα παιδιά κινητοποιούνται περισσότερο από αμοιβές παρά από τιμωρίες, γι’ αυτό είναι σημαντικό να βρούμε τρόπους να αναγνωρίσουμε και να αμείβουμε τα 90% των μαθητών που ενεργούν υπεύθυνα. Όταν αυτό είναι το επίκεντρο και ο καθένας από το προσωπικό μοιράζεται αυτή την άποψη, τότε είναι δυνατό να μειωθεί σημαντικά το άγχος των δασκάλων.
ΕΛΛΕΙΨΗ ΑΝΑΤΡΟΦΟΔΟΤΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΟΟΔΟΥ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ
΄Ένας σημαντικός παράγοντας που οδηγεί στη χαμηλή αυτο¬εκτίμηση είναι η έλλειψη ανατροφοδότησης ιδιαίτερα θετικής, σχετικά με την πρόοδο των μαθητών. Αυτό το πρόβλημα μπορεί να διευθετηθεί αν στοιχεία και τρόποι εποπτείας της προόδου χρησι¬μοποιηθούν για τη χορήγηση ανατροφοδότησης. Η αυτοεκτίμηση του προσωπικού μπορεί να ενισχυθεί όταν η ανάπτυξη και τα επιτεύγματα των μαθητών ανα¬γνωρίζονται.
ΕΛΛΕΙΨΗ ΣΗΜΑΝΤΙΚΩΝ ΣΤΟΧΩΝ
Μια κύρια πηγή ικανοποίησης και υψηλής αυτοεκτίμησης απο¬τελεί η πραγμάτωση σημαντικών στόχων. Δυστυχώς, πολλοί δάσκαλοι δεν έχουν στόχους που να σημαίνουν κάτι ιδιαίτερο γι’ αυτούς. Τείνουν να βάζουν στόχους που έχουν ήδη σχεδιάσει να πραγματο¬ποιήσουν ή στόχους που γνωρίζουν ότι πολύ εύκολα μπορούν να πετύχουν. Σαν αποτέλεσμα ικανοποιούνται ελάχιστα όταν πραγμα¬τώνουν το σκοπό τους, αν καταφέρουν να θυμηθούν ποιος είναι μέχρι το τέλος του χρόνου. Η ύπαρξη στόχων που παρέχουν το αίσθημα της εκπλήρωσης και της ανάπτυξης είναι ένα σημαντικό μέσο για την ενίσχυση της προσωπικής αυτοεκτίμησης.
ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΩΝ
Υπάρχουν μερικά πράγματα που οι δάσκαλοι απλά δεν μπορούν να ελέγξουν ή να αλλάξουν. Για παράδειγμα, θα υπάρχουν πάντα περιορισμοί στον οικονομικό προϋπολογισμό, μαθητές από δυσλει¬τουρ¬γικές οικογένειες και ακόμα περισσότερο, καταστάσεις που ένα άτομο μόνο δεν μπορεί να πραγματοποιήσει. Κάθε φορά που οι δάσκαλοι συναντούν έναν αποδοτικό ομιλητή ή συμμετέχουν σε ένα νέο εργα¬στήριο, η πρώτη τους αντίδραση είναι να εκφράσουν την επιθυμία τους για μια καλύτερη δουλειά. Κάθε νέο περιοδικό, εφοδιάζει τους δα¬σκάλους με κάποια καινούρια ιδέα, που αξίζει να δοκιμάσουν. Σαν αποτέλεσμα, οι προσωπικές φιλοδοξίες αυξάνονται σε τέτοιο βαθμό που ξεπερνούν τις ικανότητες για την εφαρμογή των καινούριων ιδεών.
Μερικοί δάσκαλοι αισθάνονται την ανάγκη να είναι ο δάσκαλος-μοντέλο για την ανάγνωση ή πιστεύουν ότι θα μπορούσαν να διδάσκουν μαθηματικά, όπως ο καλύτερος μαθηματικός του σχο¬λείου ή ότι θα μπορούσαν να κάνουν έργα τέχνης όπως ο καλύτερος δάσκαλος καλλιτεχνικών που υπάρχει στο προσωπικό κ.τ.λ. Οι δάσκαλοι συχνά θέλουν να αποτελούν τη σύνθεση όλων των καλών δασκάλων, που έχουν δει. Θέλουν να είναι “ο Σούπερ-δάσκαλος”. Έτσι η αντίληψη του ιδεατού εαυτού επεκτείνεται, ενώ ο αντιληπτός εαυτός, παραμένει χωρίς αλλαγές ή βελτιώνεται με πολύ αργούς ρυθμούς. Αυτή η απόσταση συντελεί στην παρουσία της χαμηλής αυτοεκτίμησης, εκτός κι αν οι δάσκαλοι συνειδητά πλέον θέσουν όρια και κατανοήσουν τους δικούς τους περιορισμούς. Είναι σημαντικό γι’ αυτούς, να είναι ρεα¬λιστές. Οι δάσκαλοι πρέπει να γνωρίζουν τα πολλά πράγματα που χρειάζεται να πραγματώσουν, αλλά θα πρέπει να είναι επιλεκτικοί στο τι τελικά αναλαμβάνουν να πραγματοποιήσουν.
ΕΛΛΕΙΨΗ ΕΝΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΠΟΙΗΣΗΣ
΄Ένας από τους λόγους που οι δάσκαλοι ζητούν να μεταφερθούν σε άλλο σχολείο ή να εγκαταλείψουν αυτό το επάγγελμα είναι η έλλειψη ενός περιποιητικού περιβάλλοντος στο σχολείο. Σε πολλά σχολεία το περιβάλλον ενισχύει την απομόνωση ή την ανάπτυξη κοινωνικών ομάδων. Σε άλλα είναι ανταγωνιστικό ή το επίκεντρο είναι η κριτική εναντίον των δασκάλων για το τι κάνουν ή δεν κάνουν με τους μαθητές τους. Αυτό είναι ένα ζήτημα που το προσωπικό θα έπρεπε να διευθετήσει, αποφασίζοντας για το τι μπορεί να γίνει ώστε να δημιουργηθεί ένα περισσότερο θετικό περιβάλλον, όπου οι δάσκαλοι να ενδιαφέρονται για το πως θα εργαστούν σαν μια συνεκτική ομάδα, ενώ θα υποστηρίζουν και θα φροντίζουν ο ένας τον άλλο.
Αν και δεν είναι δυνατόν να διορθωθούν όλες οι συνθήκες που ευνοούν την ανάπτυξη της χαμηλής αυτοεκτίμησης, μπορούμε όμως να επικεντρωθούμε σε εκείνους τους παράγοντες που συμβάλλουν στην υψηλή αυτοεκτίμηση. Ένα από τα πιο σημαντικά βήματα στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης του προσωπικού, είναι να εστιαστούμε και να χρησιμοποιήσουμε εκείνους τους παράγοντες που προκαλούν ένα αίσθημα ικανοποίησης και πραγμάτωσης. Οι πιο κάτω τομείς συμβάλλουν στην ανάπτυξη συναισθημάτων ικανοποίησης:
Το να εργάζεσαι με νέους ανθρώπους και να έχεις στενές σχέσεις με τους μαθητές της τάξης.
Να παρατηρείς πότε “ανάβει το λαμπάκι” και ξαφνικά ένας μα¬θητής καταλαβαίνει κάτι.
Να βιώνεις την επιτυχία και τα επιτεύγματα των μαθητών.
Να αλληλοεπιδράς με τους συναδέλφους σου και να λαμβάνεις την υποστήριξή τους.
Να συμβάλλεις στην ανάπτυξη και διαμόρφωση του χαρακτήρα των μαθητών.
Παρ’ όλα αυτά οι δάσκαλοι πρέπει να έχουν ευκαιρίες για να εδραιώσουν στενές σχέσεις με τους μαθητές τους και να βιώνουν την επιτυχία τους. Επειδή όμως το μέγεθος της τάξεως είναι μεγάλο, οι δάσκαλοι δεν βρίσκουν το χρόνο για να θεμελιώσουν στενή επικοινωνία, να γνωρίσουν καλύτερα τα παιδιά και να συζητήσουν άλλα θέματα εκτός από τις σχολικές εργασίες. Μπορούν όμως να γίνουν προσπάθειες ώστε να διευκολυνθεί η αλληλεπίδραση με τους συναδέλφους και να συζητείται το τι γίνεται στην κάθε τάξη ή οι δάσκαλοι να επισκέπτονται τις άλλες τάξεις.
Οι δάσκαλοι που ενδιαφέρονται για την αυτοεκτίμηση των μαθητών τους, βιώνουν τη συγκίνηση του να βλέπουν αυτά τα παιδιά να ανθίζουν και να αποκτούν την αυτοεκτίμηση που τους έλειπε.
Υπάρχει επίσης ένα πλήθος βημάτων που μπορούν να ακολουθήσουν οι διευθυντές του σχολείου για να ενδυναμώσουν την αυτοεκτίμηση του προσωπικού και να μειώσουν το άγχος τους. Παρ’ όλα αυτά, οι δάσκαλοι δεν θα πρέπει να βασίζονται στον διευθυντή του σχολείου ή σε οποιοδήποτε άλλο άτομο για τη δική τους αυτοεκτίμηση, αφού υπάρχουν τόσα πολλά που μπορούν να κάνουν οι ίδιοι για τον εαυτό τους. Οι δάσκαλοι πρέπει να εργαστούν πάνω στη δική τους αυτοεκτίμηση και να προκαλούν καταστάσεις που ενισχύουν το επίπεδο της ικανοποίησής τους, ενώ μειώνουν την απογοήτευση και το άγχος. Ο καθένας πρέπει να ενδιαφέρεται για την ψυχική του υγεία. Κι αυτό δεν είναι αποκλειστική ευθύνη του διευθυντή του. Τα σχολεία πρέπει να προστατέψουν την υγεία και τη λειτουργία των οργανισμών τους. Ενώ αυτό παραδοσιακά θεωρείται ως ευθύνη του διευθυντή, πολλά σχολεία θεωρούν σημαντική την ίδρυση σχολικής επιτροπής που ασχολείται με τους τρόπους που μπορεί να βελτιώσουν το σχολικό κλίμα προς όφελος του προσωπικού και των μαθητών. Μια τέτοια επιτροπή μπορεί να οργανώσει ειδικά γεγονότα, συγκεντρώσεις, μορφές αναγνώρισης αλλά και άλλες δραστηριότητες, με στόχο την ενίσχυση του περιβάλλοντος. Οι πιο κάτω προτάσεις δεν είναι παρά λίγα βήματα που μπορεί να ακολουθήσει μια τέτοια επιτροπή:
Η επαναδιακόσμηση της αίθουσας του προσωπικού.
Η χρήση μία φωτογραφικής μηχανής Polaroid για την καταγραφή εικόνων από συγκεκριμένες δραστηριότητες.
Η οργάνωση συγκεντρώσεων για να τιμηθούν μαθητές, προσωπικό ή μέλη της κοινότητας, για κάποια συνεισφορά τους.
Η συλλογή φιλόδοξων ιδεών, που θα μπορούν όλοι οι μαθητές να δουν και να κινητοποιηθούν θετικά..
Η έναρξη ενός προγράμματος φροντιστηριακής μελέτης για όλες τις ηλικίες.
Ο διορισμός μεγαλύτερων παιδιών ως υπεύθυνους για τα μικρότερα παιδιά, ώστε να μοιράζονται το τι κάνουν και να τα βοηθούν να διευθετούν τα προβλήματά τους.
Η οργάνωση ειδικών ημερών γιορτής για το σχολείο, ανεξαρτήτως των καθορισμένων εορτασμών.
Η αναζήτηση επιχειρήσεων, που θα τιμήσουν ατομικά τα μέλη του προσωπικού.
Η καλλιέργεια φυτών ή οτιδήποτε άλλο που να βελτιώσει την εμφάνιση του σχολείου.
Να επιλυθούν κάποια από τα ζητήματα που μειώνουν την αυτο¬εκτίμηση του προσωπικού.
Να γίνουν συστάσεις σχετικά με την αγορά υλικών ή προ¬γραμμάτων, που ενισχύουν την αυτοεκτίμηση.
Ανάμειξη της κοινότητας και των γονέων στην έκφραση ανα¬γνώρισης προς το προσωπικό.
Εποπτεία του επιπέδου άγχους και αναζήτηση τρόπων για να αποφευχθούν καταστάσεις που ενισχύουν την ένταση του προσωπικού.
Όταν το προσωπικό του σχολείου εξετάζει τις υπάρχουσες συνθήκες και αναλαμβάνει πρωτοβουλία για να τις βελτιώσει, τότε η αυτοεκτίμηση μεγαλώνει. Νιώθουν να ενδυναμώνονται, να ελέγχουν τη ζωή τους. Μόνο όταν το σχολείο μάθει να είναι ευαίσθητο στις ανάγκες των ενηλίκων, θα γίνει δυνατό το να είναι ευαίσθητο στις ανάγκες των μαθητών και στο πως αυτές θα καλυφθούν.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΔΡΑΙΩΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ
1. Πριν αρχίσει η σχολική χρονιά, επισκεφτείτε στο σπίτι εκείνους τους μαθητές, για τους οποίους θα θέλατε να ξέρετε περισσότερα.
Συναντήστε τους γονείς τους και κερδίστε την υποστήριξή τους.
2. Καθορίστε το πλαίσιο, ύστερα από διερεύνηση μαζί με τους μαθητές σας. Αναζητήστε από κοινού το είδος της σχολικής αίθουσας που θα θέλατε να έχετε. Ρωτήστε τους τι είναι σημαντικό γι’ αυτούς και ποιές συμπεριφορές θα επιθυμούσαν να δουν στη τάξη τους. Δημιουργήστε μία λίστα με χαρακτηριστικά που θα ήθελαν οι περισσότεροι μαθητές να υπάρχουν στην σχολική τους τάξη.
3. Ενθαρρύνετε τους γονείς να συμμετέχουν εθελοντικά. Να είστε προετοιμασμένοι για τη μη αναμενόμενη άφιξή τους με το να έχετε οργανώσει πράγματα που θα μπορούσαν να κάνουν για να βοηθήσουν.
4. Οργανώστε συναντήσεις της τάξης, όπου θα συζητιούνται συμπεριφορές γενικές και αποστάσεις μεταξύ των ιδανικών χαρακτηριστικών της σχολικής αίθουσας και του τι παρατηρείται στις πραγματικές τάξεις. Κερδίστε την υποστήριξη των γονέων για βελτιώσεις,
5. Να έρθετε σ’ επαφή με όλους τους γονείς, στην αρχή της σχολικής χρονιάς, για να εξασφαλίσετε στενή επικοινωνία, να κάνετε σαφείς τις φιλοδοξίες σας και να ακούσετε τις ανησυχίες και προτάσεις τους.
6. Αναπτύξτε μία λίστα πραγμάτων που θα προκαλούν ανησυχία στους μαθητές ή τους κάνουν να αισθάνονται άγχος. Συζητήστε με την τάξη εναλλακτικούς τρόπους χειρισμού καθενός προβλήματος ή ανησυχίας.
7. Υιοθετήστε καθημερινές πρακτικές για καταστάσεις, όπως το πώς να εισέρχονται ή να βγαίνουν από την αίθουσα, πώς να επιστρέφουν τις εργασίες, πώς να μαζεύουν ή να μοιράζουν υλικά της διδασκαλίας, έτσι ώστε αυτές ο διαδικασίες να γίνουν πολύ καλά κατανοητές.
8. Συντάξτε ατομικά συμβόλαια συμπεριφοράς, γι’ αυτούς τους μαθητές που έχουν δυσκολία να συμμορφωθούν με τους κανονισμούς της σχολικής τάξης. Συμπεριλάβετε μέσα στο συμβόλαιο τις μορφές της αναμενόμενης συμπεριφοράς, τις δεσμεύσεις του μαθητή σ’ αυτή τη συμφωνία και τις συνέπειες, αν δε μπορέσει να την ακολουθήσει.
9. Συζητήστε με τους μαθητές τις διαφορετικές επιλογές που μπορεί να έχουν σε διαφορετικές συνθήκες και τις συνέπειες αυτών των επιλογών.
10. Στην αρχή της σχολικής χρονιάς, ξοδέψτε κάποιο χρόνο για να δοκιμάζετε και να επαναλαμβάνετε τις συμπεριφορές. Έτσι θα βεβαιωθείτε ότι όλοι κατανοούν τις προσδοκίες σας.
11. Χρησιμοποιήστε διαφορετικά χρωματιστά χαρτιά για να σχεδιάσετε αλλαγές στη συμπεριφορά της τάξης, κατά τη διάρκεια συγκεκριμένων περιόδων - από το “Απαγορεύεται να μιλάμε” σε “Επιτρέπεται να μιλάμε και να τριγυρνάμε”.
12. Επιτρέψτε στους μαθητές ν’ αναγνωρίσουν τους προσωπικούς τους φόβους. Έπειτα, δημιουργήστε μαζί με τη τάξη διαφορετικά σενάρια για να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές ποια άλλα αποτε¬λέσματα μπορούν να προκύψουν, εκτός από αυτά που φοβούνται.
13. Χορηγήστε προνόμια που θα επιτρέπουν σε συγκεκριμένους μαθητές να μπορούν να μετακινούνται από τη θέση τους ή να αφήνουν την τάξη, όταν θα έχουν αποδείξει ότι μπορούν να ενεργούν υπεύθυνα.
14. Κάντε υποθέσεις σχετικά με τους πιθανούς λόγους της κακής συμπεριφοράς τους μαθητή, ώστε να προσδιορίσετε ποιο είναι το όφελος για το μαθητή. Έπειτα, αναζητήστε τρόπους για να βοηθήσετε το μαθητή να καλύψει τις ανάγκες ή επιθυμίες του, μέσα από κοινωνικά αποδεκτούς τρόπους.
15. Εφοδιάστε με αρκουδάκια ή βελούδινα ζωάκια τους μαθητές που αισθάνονται ασφάλεια, όταν κρατάνε τέτοια αντικείμενα ή χρησιμοποιήστε τα για να αμοίβετε μία καλή συμπεριφορά.
16. Οριοθετήστε τη τάξη, για να βεβαιωθείτε ότι κανένας μαθητής δεν θα κακοποιηθεί από άλλους, σωματικά ή συναισθηματικά.
17. Υιοθετήστε ένα μυστικό σήμα που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ατομικά για κάθε μαθητή, που να τους υπενθυμίζει τη δέσμευσή τους, στις απαιτήσεις της τάξης. Εξηγήστε ότι το μυστικό αυτό σήμα, όπως το σήμα της ειρήνης, μεταδίδει την πεποίθησή σας στις ικανότητές τους να συμμορφωθούν με αυτές τις απαιτήσεις.
18. Αναγνωρίστε τους μαθητές που εμφανίζουν ευγενικές προσπάθειες για να βελτιώσουν τη συμπεριφορά τους, μέσα από ένα ειδικό βραβείο, όπως ένα γεύμα με το δάσκαλο ή χρήση ενός ειδικού προγράμματος στο computer.
19. Αναγνωρίστε τους υποδειγματικούς μαθητές με μία ειδική κάρτα που να έχει το όνομά τους. Χρησιμοποιήστε αυτές τις κάρτες, ώστε στο τέλος της εβδομάδας να κερδίσουν ένα ειδικό βραβείο ή αμοιβή.
20. Κάθε μήνα να επανεξετάζετε μαζί με τη τάξη τους κανόνες και να κάνετε τις απαραίτητες επαναλήψεις, παρά να υποθέτετε ότι όλοι οι μαθητές τους γνωρίζουν.
21. Να εργάζεστε με τους μαθητές που έχουν παραβεί τους κανόνες σε μία “ένας - προς- ένα” βάση, ώστε να μη νιώσουν αμηχανία μπροστά στους συμμαθητές τους.
22. Ενθαρρύνετε τους μαθητές να χρησιμοποιήσουν τις γνώσεις τους για να επιλύσουν νέα προβλήματα, να εξερευνήσουν νέες λέξεις ή να καταπιαστούν με άγνωστα προβλήματα μαθηματικών λέγοντας: “Αυτή είναι ώρα για εξερευνήσεις ή ρίσκο!”.
23. Χτίστε την εμπιστοσύνη, λέγοντας στους μαθητές τι πιθανόν μπορεί να συμβεί, ώστε να μπορούν να αναμένουν μελλοντικά γεγονότα. Εφοδιάστε τους με εξηγήσεις για γεγονότα που μπορεί να περίμεναν, αλλά τελικά δεν έγιναν.
24. Όταν νέοι μαθητές εγγράφονται στη δική σας τάξη, αφήστε τους άλλους μαθητές να επανεξετάσουν τους κανόνες μαζί με τους νέους μαθητές και να τους εξηγήσουν τους λόγους ύπαρξης αυτών των κανόνων.
25. Όταν συνεργάζεστε με τους γονείς εκείνων των παιδιών που συνήθως δημιουργούν πρόβλημα, να βεβαιωθείτε ότι αναγνωρίζετε τα χαρακτηριστικά του παιδιού ή τα επιτεύγματά του, για τα οποία θα έπρεπε να είναι περήφανοι.
26. Οι εμπλεγμένοι μαθητές που εκπαιδεύονται στις στρατηγικές επίλυσης συγκρούσεων πρέπει να ενισχυθούν, ώστε να λύνουν τις συγκρούσεις που δημιουργούνται στην τάξη ή στους χώρους παιχνιδιού μόνοι τους. Ίσως να θέλετε επίσης να διδάξετε αυτές τις στρατηγικές στους μαθητές που χρειάζονται βοήθεια για να λύσουν τις δικές τους συγκρούσεις. Εφοδιάστε αυτούς που εκπαιδεύονται στην επίλυση των συγκρούσεων με ειδικά κουμπιά ή άλλες μορφές αναγνώρισης, ώστε οι άλλοι μαθητές να γνωρίζουν που να μπορούν να απευθύνονται.
27. Δημιουργήστε ένα συμβόλαιο συμπεριφοράς για να καθοδηγήσετε τους μαθητές στις αναμεταξύ τους σχέσεις.
28. Καθορίστε κάποια χρονική στιγμή 3-4 λεπτών κάθε μέρα, όπου οι μαθητές θα μπορούν να συζητούν, χωρίς διακοπή, μαζί σας. Αυτός ο χρόνος μπορεί να χρησιμοποιηθεί, ώστε οι μαθητές να μοιραστούν τις ανησυχίες τους μαζί σας ή να ζητήσουν βοήθεια για κάποιο συγκεκριμένο πρόβλημα.
Οι έρευνες υποδεικνύουν ότι το Κύριο Κλειδί για το χτίσιμο της αυτοεκτίμησης των παιδιών είναι το πώς οι δάσκαλοι αισθάνονται για τον εαυτό τους (Aspy, 1975 / Curtis & Altman, 1977 / Purkey, 1974). Αν οι δάσκαλοι δε μπορούν να κοιτάξουν ρεαλιστικά τον εαυτό τους και να αισθάνονται καλά με ότι βλέπουν, τότε δε μπορούν να είναι αποτελεσματικοί στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης των παιδιών. Δυστυχώς, οι έρευνες υποστηρίζουν ότι σχεδόν το 1/3 των δασκάλων υποφέρει από χαμηλή αυτοεκτίμηση σε τέτοιο βαθμό που επηρεάζει την αποτελεσματικότητά τους με τα παιδιά. Οι Schwab και Iwanicki (1982α) βρήκαν ότι οι δάσκαλοι που είχαν λιγότερη αυτοεκτίμηση δεν ήταν απαραίτητα οι έμπειροι, αλλά εκείνοι που βρίσκονταν στην ηλικιακή κλίμακα των 20-39 ετών. Επίσης, βρήκαν ότι οι άντρες υποφέρουν περισσότερο και πιο συχνά απ’ ότι οι γυναίκες.
Οι έρευνες δείχνουν ότι οι δάσκαλοι με χαμηλή αυτοεκτίμηση τείνουν να είναι πιο τιμωρητικοί απέναντι στα παιδιά, είναι λιγότερο υπομονετικοί, δείχνουν ελάχιστη ενσυναίσθηση στα παιδιά με προβλήματα κι εμφανίζουν ελάχιστα αποδοτική επίλυση προβλη¬μάτων. Τείνουν να προσεγγίζουν τη διδασκαλία από μία θέση αυθεντίας, απαιτούν την προσοχή των παιδιών να επικεντρώνεται πάνω τους και καθηλώνουν τα παιδιά σ’ ένα παθητικό μοντέλο διδασκαλίας, την περισσότερη ώρα. Αντίθετα, οι δάσκαλοι που αισθάνονται καλά με τον εαυτό τους, επιτρέπουν στα παιδιά την ενεργητική μάθηση (Maslach & Pines, 1977 / Pines & Maslach, 1978 / Youngs, 1978).
Οι δάσκαλοι με χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι επικριτικοί απέναντι στους μαθητές τους και τους εφοδιάζουν ελάχιστα με θετική ανατρο¬φοδότηση. Συνήθως, παραπονιούνται ότι έχουν να αντιμε¬τωπίσουν απείθαρχα, μη κινητοποιημένα παιδιά. Χρησιμοποιούν όρους όπως “υπακοή”, “εφαρμογή του νόμου” και “απαιτούμενος σεβασμός”. Φιλοδοξούν ότι οι άλλοι δάσκαλοι και ο διευθυντής τους θα τους υπο¬στηρίξουν στην σταυροφορία τους για αυστηρότερη σχολική πολιτική και αυστηρότερες ποινές για τις παραβάσεις. Οι περισσότεροι από αυτούς τους δασκάλους δυσκολεύονται να έχουν στενές, φιλικές σχέ¬σεις με τα παιδιά, επειδή φοβούνται ότι η εικόνα τους ως “αυθεντίες” θα υποβιβαστεί.
Αυτοί οι δάσκαλοι δημιουργούν σχέσεις με τους μαθητές τους μέσα από συμπεριφορές που “διασώζουν το γόητρό τους”, ενώ είναι απρόθυμοι να επιτρέψουν στα παιδιά να τους δουν σαν ανθρώπινα όντα που μπορεί να κάνουν λάθη. Έτσι κομματιάζουν την αυτοεκτίμηση των μαθητών τους και πνίγουν τη δημιουργικότητα και τον ενθουσιασμό για μάθηση. Αποθαρρύνουν τα παιδιά από το να διακινδυνεύουν κι έτσι τα κάνουν εξαρτημένα στους ενήλικες. Τείνουν να εστιάζονται στις αδυναμίες του παιδιού και να τονίζουν την έλλειψη προσπάθειάς του. Όταν οι γονείς συναντιούνται με αυτούς τους δασκάλους, ακούνε περισσότερα για τις ελλείψεις τους παιδιού τους παρά για τις δυνατότητές του και, σαν αποτέλεσμα, φεύγουν από τη συνεδρία αισθανόμενοι επικριτικοί απέναντι στο παιδί τους. Τα παιδιά τότε φοβούνται και αμύνονται απέναντι στους δασκάλους και τα αρνητικά συναισθήματα που νιώθουν για τον εαυτό τους ριζώνουν βαθιά μέσα τους.
Οι μαθητές που συνεργάζονται μ’ ένα δάσκαλο που έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση, εμπλέκονται σε συμπεριφορές άμυνας πολύ περισσό¬τερο από ότι οι μαθητές, των οποίων οι δάσκαλοι αισθάνονται καλά με τον εαυτό τους. Έτσι οι μαθητές εμφανίζονται να υιοθετούν τα χαρα¬κτηριστικά των δασκάλων τους με χαμηλή αυτοεκτίμηση και χρησιμο¬ποιούν τη συμπεριφορά τους ως μοντέλο για τη δική τους. Αντί να ενισχύουν την ανεξαρτησία, αυτοί οι δάσκαλοι καλλιεργούν την υποτακτικότητα και την παθητικότητα.
Ευτυχώς, οι δάσκαλοι με χαμηλή αυτοεκτίμηση αποτελούν τη μειοψηφία και οι περισσότεροι δάσκαλοι αισθάνονται καλά με τον εαυτό τους άσχετα αν κάποιες στιγμές η ενεργητικότητά τους μειώ¬νε¬ται κι αισθάνονται καταβεβλημένοι. Οι δάσκαλοι που τα πάνε καλά με τον εαυτό τους, δίνουν τη δυνατότητα στους μαθητές τους να ανα¬πτυ¬χθούν με πολλούς τρόπους: τους ενθαρρύνουν να δοκιμάσουν τις δυνά¬μεις τους, να εξερευνήσουν καινούργιες περιοχές, να βάλουν τους δικούς τους στόχους και να γίνουν περισσότερο ανεξάρτητοι. Οι δά¬σκα¬λοι με υψηλή αυτοεκτίμηση γενικά αποδέχονται τους μαθητές τους, ακόμα κι αν αυτοί αποτυγχάνουν να εκπληρώσουν τις προ¬σδο¬κίες των δασκάλων τους. Αυτοί οι δάσκαλοι πιστεύουν στους μαθητές τους και είναι θετικοί στα σχόλιά τους, όταν συναντούν τους γονείς τους.
Οι δάσκαλοι με υψηλή αυτοεκτίμηση βοηθάνε τα παιδιά να αναπτύξουν στρατηγικές για την επίλυση προβλημάτων. Ενισχύουν ένα αίσθημα εμπιστοσύνης και στηρίζουν τις τεχνικές τους για τον έλεγχο της τάξης, στην κατανόηση, τη συνεργασία, τη διεργασία των προβλημάτων και τον αμοιβαίο σεβασμό. Αυτή η θετική σχέση δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές να μάθουν και να ενισχύσουν την πεποίθησή τους και την ικανότητά τους να λειτουργούν ανεξάρτητα.
Η συμπεριφορά ενός ενήλικα, μπορεί να αποτελεί την αντανάκλαση των προσωπικών του συναισθημάτων. Οι δάσκαλοι πιθανόν να βοηθήσουν στην καλλιέργεια στοιχείων στους μαθητές τους, που είναι παρόμοια με τα δικά τους. Οι δάσκαλοι με χαμηλή αυτοεκτίμηση, ενισχύουν την εξάρτηση και τα μοντέλα αμυντικής συμπεριφοράς. Οι δάσκαλοι πρέπει να μάθουν ότι τα συναισθήματα που τρέφουν για τον εαυτό τους επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν τη ζωή και τον τρόπο με τον οποίο δημιουργούν τις σχέσεις τους με τα παιδιά.
ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΧΑΜΗΛΗ ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΔΑΣΚΑΛΩΝ
Οι δάσκαλοι, όπως και άλλοι επαγγελματίες των κοινωνικών επαγγελμάτων, εργάζονται με συνθήκες που συμβάλλουν στην ύπαρξη απογοήτευσης, έντασης και χαμηλής αυτοεκτίμησης. Πολυάριθμοι παράγοντες συντελούν στη μείωση της αυτοεκτίμησης. Όμως οι δάσκαλοι μπορούν να κάνουν πάρα πολλά για να προσδιορίσουν αυτούς τους παράγοντες και να βελτιώσουν την αυτοεκτίμησή τους.
ΕΛΛΕΙΨΗ ΚΑΘΑΡΟΤΗΤΑΣ ΣΤΙΣ ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ
Η διδασκαλία προτεραιοτήτων δεν είναι πάντα κάτι ξεκάθαρο για τους δασκάλους. Κάθε γονιός έχει ένα συγκεκριμένο πλαίσιο προσδοκιών. Οι αρχές έχουν προτεραιότητες. Το γραφείο της περι¬φέρειας έχει συχνά άλλες προσδοκίες. Η πολιτεία ή οι διευθυντές άλλων προγραμμάτων έχουν επιπρόσθετες προτεραιότητες. Οι περι¬φερειακές προτεραιότητες για έναν συγκεκριμένο χρόνο, ίσως να είναι η εφαρμογή μιας νέας προσέγγισης στη φιλολογία και γλωσσολογία της τέχνης, ενώ τον επόμενο χρόνο η έμφαση πιθανόν να δοθεί στα μαθηματικά ή τις κοινωνικές επιστήμες.
Κάθε άτομο βασίζει τα αισθήματα επάρκειάς του στις προ¬τεραιό¬τητες που έχουν καθοριστεί γι’ αυτό. Όταν όμως οι προ¬τεραιότητες είναι ασαφείς ή όταν αλλάζουν κάθε χρόνο, είναι δύσκολο να καλλιερ¬γηθούν συναισθήματα αυτοεκτίμησης, αφού υπάρχει απόσταση μεταξύ των προσδοκιών και του επιπέδου πραγμάτωσης. Οι δάσκαλοι πάντοτε γνωρίζουν περισσότερα από αυτά που είναι ικανοί να εφαρμόσουν. Ένας τρόπος προσδιορισμού αυτού του ζητήματος είναι να θέτονται γενικές προσδοκίες που δεν αλλάζουν κάθε χρόνο. Μιά τέτοια προ¬τεραιότητα μπορεί να είναι η καλλιέργεια επικοινωνίας με τους μα¬θητές και η ενίσχυση της αυτοεκτίμησής τους. Η εφαρμογή νέων στρατηγικών ή προγραμμάτων μπορούν να θεωρηθούν υπο-στόχοι, αλλά όχι η πρωταρχική προσδοκία.
ΕΛΛΕΙΨΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ
Πολλοί δάσκαλοι υποφέρουν από έλλειψη ασφάλειας κι ανη¬συ¬χούν για το μέλλον τους, πώς θα αξιολογηθούν, τι διαδικασίες θα έπρε¬πε να ακολουθήσουν, τι σκέπτονται οι άλλοι γι’ αυτούς και τι απο¬φάσεις μπορεί να παρθούν που θα επηρεάσουν το μέλλον τους. Αυτό ισχύει περισσότερο για τους νεοδιόριστους δασκάλους. Η καλύτερη λύση για ανασφαλείς δασκάλους είναι να ενισχυθούν να ξεκαθαρίσουν εκείνους τους τομείς που συμβάλλουν στα συναισθή¬ματα της ανασφά¬λειάς τους. Πρέπει να ακολουθούν διαδικασίες, ώστε να συμμετέχουν σε κρίσιμες αποφάσεις, πριν αυτές έχουν οριστικοποιηθεί.
ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΑΠΟΜΟΝΩΣΗΣ
Η αρχιτεκτονική πολλών σχολικών κτιρίων συντελεί στην ανάπτυξη συναισθημάτων απομόνωσης. Από τη στιγμή που οι δάσκαλοι θα κλείσουν την πόρτα της σχολικής τάξης, σπάνια κάποιος άλλος ενήλικας γνωρίζει τι συμβαίνει μέσα. Αυτό μπορεί να θεωρηθεί σαν πλεονέκτημα, αλλά επίσης σημαίνει ότι δεν υπάρχει κανένας διαθέ¬σιμος για να παρατηρήσει τη σχολική αίθουσα, να μοιραστεί απογοη¬τεύσεις, να κάνει προτάσεις ή να παρέχει ανατροφοδότηση στο δά¬σκαλο. Η χρησιμότητα των εποπτών, που μπορούν να παρατηρήσουν βοηθάει ώστε να μειωθεί η απομόνωση. Βοηθάει επίσης όταν η αίθουσα του προσωπικού είναι ένα μέρος, όπου είναι κοινωνικά αποδεκτό για τους δασκάλους να θέσουν ερωτήσεις, να μοιραστούν επιτυχίες, ενώ τα άλλα μέλη του προσωπικού μπορούν με άνεση να προσφέρουν τη βοήθειά τους.
ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΑΝΕΠΑΡΚΟΥΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ
Ένας πρωταρχικός λόγος για τη χαμηλή αυτοεκτίμηση των δασκάλων είναι η έλλειψη υποστήριξης, όπως την αντιλαμβάνονται από την πλευρά των γονέων, των άλλων μελών του προσωπικού, των διευθυντών του σχολείου και του γραφείου περιφέρειας, του σχολικού συμβούλου και του κοινού. Πολλοί δάσκαλοι αποθαρρύνονται όταν αισθάνονται ανεπαρκή την υποστήριξη των άλλων για πράγματα που θεωρούν σημαντικά. Το χαμηλό επίπεδο υποστήριξης μπορεί να προέρχεται από την έλλειψη οικονομικών πόρων, την ελλιπή υποστή¬ριξη από ομότιμους ή τη διεύθυνση ή τους γονείς. Η φιλοσοφία μερικών σχολείων είναι ανταγωνιστική καθώς τα μέλη του προσωπικού κρατάνε τις ιδέες τους ή τα σχέδιά τους και είναι απρόθυμοι να τα μοιραστούν με άλλους, αφού μόνο έτσι μπορούν να κερδίσουν αναγνώριση. Για να διευθετήσουν το ζήτημα της υποστήριξης, τα σχολεία πρέπει να καλλιεργήσουν την προοπτική του συνόλου - όχι ως άτομα, αλλά ολόκληρο το προσωπικό. Πρέπει να αντιμετωπίζουν τα προβλήματα σαν προσωπικό, έτσι ώστε να μην αισθάνονται απομο¬νωμένοι και παραμελημένοι σαν άτομα. Οι ιδέες πρέπει να μοιράζονται και τα σχέδια να προσεγγίζονται από κοινού, ώστε ο καθένας να νιώθει την υποστήριξη γύρω του.
Οικονομικοί πόροι πρέπει να είναι διαθέσιμοι για τους δασκάλους που έχουν ιδιαίτερα προγράμματα ή ανάγκες, ώστε επιπλέον υλικά να μπορούν ν’ αγοραστούν. Επιχορηγήσεις από ιδιωτικές επιχειρήσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν για συμμετοχή σε συνέδρια ή για την ανάληψη συγκεκριμένων προγραμμάτων. Οι σύλλογοι γονέων μπορούν σημαντικά να συνεισφέρουν μέσα από την στρατολόγηση εθελοντών για την υποστήριξη των σχολικών δραστηριοτήτων.
ΕΛΛΕΙΨΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ
Ένας σημαντικός παράγοντας που συμβάλλει στη χαμηλή αυτο¬εκτίμηση των δασκάλων είναι το συναίσθημα ότι δεν αναγνωρίζονται. Στην Κίνα και στην Ιαπωνία, η διδασκαλία θεωρείται ένα από τα πιο αξιοσέβαστα επαγγέλματα κι είναι μεγάλη η τιμή για κάποιον το να είναι δάσκαλος. Οι δάσκαλοι επίσης πληρώνονται σε ένα επίπεδο ανάλογο μ’ αυτό το σεβασμό. Δυστυχώς, αυτό δεν συμβαίνει στις δυτικές κοινωνίες. Όμως, υπάρχουν ακόμα τρόποι για να κερδηθεί αυτή η αναγνώριση. Πολλά σχολεία ενισχύουν συναισθήματα αναγνώρισης με το να ζητάνε από τους γονείς να σημειώσουν στο τέλος του χρόνου τι έκανε ο δάσκαλος, το οποίο εκτίμησαν περισσότερο ή τι κέρδισε το παιδί τους κατά τον σχολικό χρόνο.
Οι επιχειρήσεις μπορούν να ενισχύσουν το θεσμό “Ο Δάσκαλος του μήνα”, προσφέροντας ένα δείπνο, μία ταινία στον κινηματογράφο, ένα γεύμα ή ένα πιστοποιητικό δώρου. Οι διευθύνοντες των σχολείων θα πρέπει ν’ αναλάβουν την πρωτοβουλία, ώστε οι δάσκαλοι να αισθά¬νονται ότι τους αναγνωρίζουν και τους εκτιμούν.
ΠΕΙΘΑΡΧΙΑ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ
Αυτός ο τομέας είναι από τις κυριότερες πηγές άγχους και απογοήτευσης για τους περισσότερους δασκάλους, ειδικά τους νέους. Επειδή η φύση των μαθητών είναι τόσο διαφορετική σήμερα, απ’ ότι τις προηγούμενες εποχές, πολλοί δάσκαλοι νιώθουν ανεπαρκείς στο ν’ αντιμετωπίσουν τα πολλά προβλήματα που οι μαθητές εμφανίζουν. Μία ουσιώδη αλλαγή που πρέπει να κάνουν τα σχολεία είναι να προ¬σεγγίσουν την πειθαρχία μέσα από μία προοπτική ανάπτυξης της υπευθυνότητας στους μαθητές, παρά μία τιμωρητική προσέγγιση. Πολύ λίγοι μαθητές συμπεριφέρονται άσχημα από πρόθεση, χωρίς να έχουν κάποιο λόγο γι’ αυτή τη συμπεριφορά. Όταν όμως προσδιο¬ρίζεται η αιτία μιας τέτοιας συμπεριφοράς και οι μαθητές ενισχύονται να βρουν περισσότερο αποδεκτούς τρόπους αντιμετώπισης τέτοιων συναι¬σθημάτων, τότε τα προβλήματα πειθαρχίας αρχίζουν να μειώνονται.
Οι μαθητές πρέπει να συμμετέχουν στην εδραίωση των βασικών κανόνων συμπεριφοράς. Οι ανάγκες στις οποίες πρέπει να επι¬κεντρωθούμε, είναι να τους βοηθήσουμε να λειτουργούν περισσότερο υπεύθυνα, παρά να ψάχνουμε για αποτελεσματικότερες τιμωρίες. Τα παιδιά κινητοποιούνται περισσότερο από αμοιβές παρά από τιμωρίες, γι’ αυτό είναι σημαντικό να βρούμε τρόπους να αναγνωρίσουμε και να αμείβουμε τα 90% των μαθητών που ενεργούν υπεύθυνα. Όταν αυτό είναι το επίκεντρο και ο καθένας από το προσωπικό μοιράζεται αυτή την άποψη, τότε είναι δυνατό να μειωθεί σημαντικά το άγχος των δασκάλων.
ΕΛΛΕΙΨΗ ΑΝΑΤΡΟΦΟΔΟΤΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΟΟΔΟΥ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ
΄Ένας σημαντικός παράγοντας που οδηγεί στη χαμηλή αυτο¬εκτίμηση είναι η έλλειψη ανατροφοδότησης ιδιαίτερα θετικής, σχετικά με την πρόοδο των μαθητών. Αυτό το πρόβλημα μπορεί να διευθετηθεί αν στοιχεία και τρόποι εποπτείας της προόδου χρησι¬μοποιηθούν για τη χορήγηση ανατροφοδότησης. Η αυτοεκτίμηση του προσωπικού μπορεί να ενισχυθεί όταν η ανάπτυξη και τα επιτεύγματα των μαθητών ανα¬γνωρίζονται.
ΕΛΛΕΙΨΗ ΣΗΜΑΝΤΙΚΩΝ ΣΤΟΧΩΝ
Μια κύρια πηγή ικανοποίησης και υψηλής αυτοεκτίμησης απο¬τελεί η πραγμάτωση σημαντικών στόχων. Δυστυχώς, πολλοί δάσκαλοι δεν έχουν στόχους που να σημαίνουν κάτι ιδιαίτερο γι’ αυτούς. Τείνουν να βάζουν στόχους που έχουν ήδη σχεδιάσει να πραγματο¬ποιήσουν ή στόχους που γνωρίζουν ότι πολύ εύκολα μπορούν να πετύχουν. Σαν αποτέλεσμα ικανοποιούνται ελάχιστα όταν πραγμα¬τώνουν το σκοπό τους, αν καταφέρουν να θυμηθούν ποιος είναι μέχρι το τέλος του χρόνου. Η ύπαρξη στόχων που παρέχουν το αίσθημα της εκπλήρωσης και της ανάπτυξης είναι ένα σημαντικό μέσο για την ενίσχυση της προσωπικής αυτοεκτίμησης.
ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΩΝ
Υπάρχουν μερικά πράγματα που οι δάσκαλοι απλά δεν μπορούν να ελέγξουν ή να αλλάξουν. Για παράδειγμα, θα υπάρχουν πάντα περιορισμοί στον οικονομικό προϋπολογισμό, μαθητές από δυσλει¬τουρ¬γικές οικογένειες και ακόμα περισσότερο, καταστάσεις που ένα άτομο μόνο δεν μπορεί να πραγματοποιήσει. Κάθε φορά που οι δάσκαλοι συναντούν έναν αποδοτικό ομιλητή ή συμμετέχουν σε ένα νέο εργα¬στήριο, η πρώτη τους αντίδραση είναι να εκφράσουν την επιθυμία τους για μια καλύτερη δουλειά. Κάθε νέο περιοδικό, εφοδιάζει τους δα¬σκάλους με κάποια καινούρια ιδέα, που αξίζει να δοκιμάσουν. Σαν αποτέλεσμα, οι προσωπικές φιλοδοξίες αυξάνονται σε τέτοιο βαθμό που ξεπερνούν τις ικανότητες για την εφαρμογή των καινούριων ιδεών.
Μερικοί δάσκαλοι αισθάνονται την ανάγκη να είναι ο δάσκαλος-μοντέλο για την ανάγνωση ή πιστεύουν ότι θα μπορούσαν να διδάσκουν μαθηματικά, όπως ο καλύτερος μαθηματικός του σχο¬λείου ή ότι θα μπορούσαν να κάνουν έργα τέχνης όπως ο καλύτερος δάσκαλος καλλιτεχνικών που υπάρχει στο προσωπικό κ.τ.λ. Οι δάσκαλοι συχνά θέλουν να αποτελούν τη σύνθεση όλων των καλών δασκάλων, που έχουν δει. Θέλουν να είναι “ο Σούπερ-δάσκαλος”. Έτσι η αντίληψη του ιδεατού εαυτού επεκτείνεται, ενώ ο αντιληπτός εαυτός, παραμένει χωρίς αλλαγές ή βελτιώνεται με πολύ αργούς ρυθμούς. Αυτή η απόσταση συντελεί στην παρουσία της χαμηλής αυτοεκτίμησης, εκτός κι αν οι δάσκαλοι συνειδητά πλέον θέσουν όρια και κατανοήσουν τους δικούς τους περιορισμούς. Είναι σημαντικό γι’ αυτούς, να είναι ρεα¬λιστές. Οι δάσκαλοι πρέπει να γνωρίζουν τα πολλά πράγματα που χρειάζεται να πραγματώσουν, αλλά θα πρέπει να είναι επιλεκτικοί στο τι τελικά αναλαμβάνουν να πραγματοποιήσουν.
ΕΛΛΕΙΨΗ ΕΝΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΠΟΙΗΣΗΣ
΄Ένας από τους λόγους που οι δάσκαλοι ζητούν να μεταφερθούν σε άλλο σχολείο ή να εγκαταλείψουν αυτό το επάγγελμα είναι η έλλειψη ενός περιποιητικού περιβάλλοντος στο σχολείο. Σε πολλά σχολεία το περιβάλλον ενισχύει την απομόνωση ή την ανάπτυξη κοινωνικών ομάδων. Σε άλλα είναι ανταγωνιστικό ή το επίκεντρο είναι η κριτική εναντίον των δασκάλων για το τι κάνουν ή δεν κάνουν με τους μαθητές τους. Αυτό είναι ένα ζήτημα που το προσωπικό θα έπρεπε να διευθετήσει, αποφασίζοντας για το τι μπορεί να γίνει ώστε να δημιουργηθεί ένα περισσότερο θετικό περιβάλλον, όπου οι δάσκαλοι να ενδιαφέρονται για το πως θα εργαστούν σαν μια συνεκτική ομάδα, ενώ θα υποστηρίζουν και θα φροντίζουν ο ένας τον άλλο.
Αν και δεν είναι δυνατόν να διορθωθούν όλες οι συνθήκες που ευνοούν την ανάπτυξη της χαμηλής αυτοεκτίμησης, μπορούμε όμως να επικεντρωθούμε σε εκείνους τους παράγοντες που συμβάλλουν στην υψηλή αυτοεκτίμηση. Ένα από τα πιο σημαντικά βήματα στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης του προσωπικού, είναι να εστιαστούμε και να χρησιμοποιήσουμε εκείνους τους παράγοντες που προκαλούν ένα αίσθημα ικανοποίησης και πραγμάτωσης. Οι πιο κάτω τομείς συμβάλλουν στην ανάπτυξη συναισθημάτων ικανοποίησης:
Το να εργάζεσαι με νέους ανθρώπους και να έχεις στενές σχέσεις με τους μαθητές της τάξης.
Να παρατηρείς πότε “ανάβει το λαμπάκι” και ξαφνικά ένας μα¬θητής καταλαβαίνει κάτι.
Να βιώνεις την επιτυχία και τα επιτεύγματα των μαθητών.
Να αλληλοεπιδράς με τους συναδέλφους σου και να λαμβάνεις την υποστήριξή τους.
Να συμβάλλεις στην ανάπτυξη και διαμόρφωση του χαρακτήρα των μαθητών.
Παρ’ όλα αυτά οι δάσκαλοι πρέπει να έχουν ευκαιρίες για να εδραιώσουν στενές σχέσεις με τους μαθητές τους και να βιώνουν την επιτυχία τους. Επειδή όμως το μέγεθος της τάξεως είναι μεγάλο, οι δάσκαλοι δεν βρίσκουν το χρόνο για να θεμελιώσουν στενή επικοινωνία, να γνωρίσουν καλύτερα τα παιδιά και να συζητήσουν άλλα θέματα εκτός από τις σχολικές εργασίες. Μπορούν όμως να γίνουν προσπάθειες ώστε να διευκολυνθεί η αλληλεπίδραση με τους συναδέλφους και να συζητείται το τι γίνεται στην κάθε τάξη ή οι δάσκαλοι να επισκέπτονται τις άλλες τάξεις.
Οι δάσκαλοι που ενδιαφέρονται για την αυτοεκτίμηση των μαθητών τους, βιώνουν τη συγκίνηση του να βλέπουν αυτά τα παιδιά να ανθίζουν και να αποκτούν την αυτοεκτίμηση που τους έλειπε.
Υπάρχει επίσης ένα πλήθος βημάτων που μπορούν να ακολουθήσουν οι διευθυντές του σχολείου για να ενδυναμώσουν την αυτοεκτίμηση του προσωπικού και να μειώσουν το άγχος τους. Παρ’ όλα αυτά, οι δάσκαλοι δεν θα πρέπει να βασίζονται στον διευθυντή του σχολείου ή σε οποιοδήποτε άλλο άτομο για τη δική τους αυτοεκτίμηση, αφού υπάρχουν τόσα πολλά που μπορούν να κάνουν οι ίδιοι για τον εαυτό τους. Οι δάσκαλοι πρέπει να εργαστούν πάνω στη δική τους αυτοεκτίμηση και να προκαλούν καταστάσεις που ενισχύουν το επίπεδο της ικανοποίησής τους, ενώ μειώνουν την απογοήτευση και το άγχος. Ο καθένας πρέπει να ενδιαφέρεται για την ψυχική του υγεία. Κι αυτό δεν είναι αποκλειστική ευθύνη του διευθυντή του. Τα σχολεία πρέπει να προστατέψουν την υγεία και τη λειτουργία των οργανισμών τους. Ενώ αυτό παραδοσιακά θεωρείται ως ευθύνη του διευθυντή, πολλά σχολεία θεωρούν σημαντική την ίδρυση σχολικής επιτροπής που ασχολείται με τους τρόπους που μπορεί να βελτιώσουν το σχολικό κλίμα προς όφελος του προσωπικού και των μαθητών. Μια τέτοια επιτροπή μπορεί να οργανώσει ειδικά γεγονότα, συγκεντρώσεις, μορφές αναγνώρισης αλλά και άλλες δραστηριότητες, με στόχο την ενίσχυση του περιβάλλοντος. Οι πιο κάτω προτάσεις δεν είναι παρά λίγα βήματα που μπορεί να ακολουθήσει μια τέτοια επιτροπή:
Η επαναδιακόσμηση της αίθουσας του προσωπικού.
Η χρήση μία φωτογραφικής μηχανής Polaroid για την καταγραφή εικόνων από συγκεκριμένες δραστηριότητες.
Η οργάνωση συγκεντρώσεων για να τιμηθούν μαθητές, προσωπικό ή μέλη της κοινότητας, για κάποια συνεισφορά τους.
Η συλλογή φιλόδοξων ιδεών, που θα μπορούν όλοι οι μαθητές να δουν και να κινητοποιηθούν θετικά..
Η έναρξη ενός προγράμματος φροντιστηριακής μελέτης για όλες τις ηλικίες.
Ο διορισμός μεγαλύτερων παιδιών ως υπεύθυνους για τα μικρότερα παιδιά, ώστε να μοιράζονται το τι κάνουν και να τα βοηθούν να διευθετούν τα προβλήματά τους.
Η οργάνωση ειδικών ημερών γιορτής για το σχολείο, ανεξαρτήτως των καθορισμένων εορτασμών.
Η αναζήτηση επιχειρήσεων, που θα τιμήσουν ατομικά τα μέλη του προσωπικού.
Η καλλιέργεια φυτών ή οτιδήποτε άλλο που να βελτιώσει την εμφάνιση του σχολείου.
Να επιλυθούν κάποια από τα ζητήματα που μειώνουν την αυτο¬εκτίμηση του προσωπικού.
Να γίνουν συστάσεις σχετικά με την αγορά υλικών ή προ¬γραμμάτων, που ενισχύουν την αυτοεκτίμηση.
Ανάμειξη της κοινότητας και των γονέων στην έκφραση ανα¬γνώρισης προς το προσωπικό.
Εποπτεία του επιπέδου άγχους και αναζήτηση τρόπων για να αποφευχθούν καταστάσεις που ενισχύουν την ένταση του προσωπικού.
Όταν το προσωπικό του σχολείου εξετάζει τις υπάρχουσες συνθήκες και αναλαμβάνει πρωτοβουλία για να τις βελτιώσει, τότε η αυτοεκτίμηση μεγαλώνει. Νιώθουν να ενδυναμώνονται, να ελέγχουν τη ζωή τους. Μόνο όταν το σχολείο μάθει να είναι ευαίσθητο στις ανάγκες των ενηλίκων, θα γίνει δυνατό το να είναι ευαίσθητο στις ανάγκες των μαθητών και στο πως αυτές θα καλυφθούν.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΔΡΑΙΩΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ
1. Πριν αρχίσει η σχολική χρονιά, επισκεφτείτε στο σπίτι εκείνους τους μαθητές, για τους οποίους θα θέλατε να ξέρετε περισσότερα.
Συναντήστε τους γονείς τους και κερδίστε την υποστήριξή τους.
2. Καθορίστε το πλαίσιο, ύστερα από διερεύνηση μαζί με τους μαθητές σας. Αναζητήστε από κοινού το είδος της σχολικής αίθουσας που θα θέλατε να έχετε. Ρωτήστε τους τι είναι σημαντικό γι’ αυτούς και ποιές συμπεριφορές θα επιθυμούσαν να δουν στη τάξη τους. Δημιουργήστε μία λίστα με χαρακτηριστικά που θα ήθελαν οι περισσότεροι μαθητές να υπάρχουν στην σχολική τους τάξη.
3. Ενθαρρύνετε τους γονείς να συμμετέχουν εθελοντικά. Να είστε προετοιμασμένοι για τη μη αναμενόμενη άφιξή τους με το να έχετε οργανώσει πράγματα που θα μπορούσαν να κάνουν για να βοηθήσουν.
4. Οργανώστε συναντήσεις της τάξης, όπου θα συζητιούνται συμπεριφορές γενικές και αποστάσεις μεταξύ των ιδανικών χαρακτηριστικών της σχολικής αίθουσας και του τι παρατηρείται στις πραγματικές τάξεις. Κερδίστε την υποστήριξη των γονέων για βελτιώσεις,
5. Να έρθετε σ’ επαφή με όλους τους γονείς, στην αρχή της σχολικής χρονιάς, για να εξασφαλίσετε στενή επικοινωνία, να κάνετε σαφείς τις φιλοδοξίες σας και να ακούσετε τις ανησυχίες και προτάσεις τους.
6. Αναπτύξτε μία λίστα πραγμάτων που θα προκαλούν ανησυχία στους μαθητές ή τους κάνουν να αισθάνονται άγχος. Συζητήστε με την τάξη εναλλακτικούς τρόπους χειρισμού καθενός προβλήματος ή ανησυχίας.
7. Υιοθετήστε καθημερινές πρακτικές για καταστάσεις, όπως το πώς να εισέρχονται ή να βγαίνουν από την αίθουσα, πώς να επιστρέφουν τις εργασίες, πώς να μαζεύουν ή να μοιράζουν υλικά της διδασκαλίας, έτσι ώστε αυτές ο διαδικασίες να γίνουν πολύ καλά κατανοητές.
8. Συντάξτε ατομικά συμβόλαια συμπεριφοράς, γι’ αυτούς τους μαθητές που έχουν δυσκολία να συμμορφωθούν με τους κανονισμούς της σχολικής τάξης. Συμπεριλάβετε μέσα στο συμβόλαιο τις μορφές της αναμενόμενης συμπεριφοράς, τις δεσμεύσεις του μαθητή σ’ αυτή τη συμφωνία και τις συνέπειες, αν δε μπορέσει να την ακολουθήσει.
9. Συζητήστε με τους μαθητές τις διαφορετικές επιλογές που μπορεί να έχουν σε διαφορετικές συνθήκες και τις συνέπειες αυτών των επιλογών.
10. Στην αρχή της σχολικής χρονιάς, ξοδέψτε κάποιο χρόνο για να δοκιμάζετε και να επαναλαμβάνετε τις συμπεριφορές. Έτσι θα βεβαιωθείτε ότι όλοι κατανοούν τις προσδοκίες σας.
11. Χρησιμοποιήστε διαφορετικά χρωματιστά χαρτιά για να σχεδιάσετε αλλαγές στη συμπεριφορά της τάξης, κατά τη διάρκεια συγκεκριμένων περιόδων - από το “Απαγορεύεται να μιλάμε” σε “Επιτρέπεται να μιλάμε και να τριγυρνάμε”.
12. Επιτρέψτε στους μαθητές ν’ αναγνωρίσουν τους προσωπικούς τους φόβους. Έπειτα, δημιουργήστε μαζί με τη τάξη διαφορετικά σενάρια για να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές ποια άλλα αποτε¬λέσματα μπορούν να προκύψουν, εκτός από αυτά που φοβούνται.
13. Χορηγήστε προνόμια που θα επιτρέπουν σε συγκεκριμένους μαθητές να μπορούν να μετακινούνται από τη θέση τους ή να αφήνουν την τάξη, όταν θα έχουν αποδείξει ότι μπορούν να ενεργούν υπεύθυνα.
14. Κάντε υποθέσεις σχετικά με τους πιθανούς λόγους της κακής συμπεριφοράς τους μαθητή, ώστε να προσδιορίσετε ποιο είναι το όφελος για το μαθητή. Έπειτα, αναζητήστε τρόπους για να βοηθήσετε το μαθητή να καλύψει τις ανάγκες ή επιθυμίες του, μέσα από κοινωνικά αποδεκτούς τρόπους.
15. Εφοδιάστε με αρκουδάκια ή βελούδινα ζωάκια τους μαθητές που αισθάνονται ασφάλεια, όταν κρατάνε τέτοια αντικείμενα ή χρησιμοποιήστε τα για να αμοίβετε μία καλή συμπεριφορά.
16. Οριοθετήστε τη τάξη, για να βεβαιωθείτε ότι κανένας μαθητής δεν θα κακοποιηθεί από άλλους, σωματικά ή συναισθηματικά.
17. Υιοθετήστε ένα μυστικό σήμα που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ατομικά για κάθε μαθητή, που να τους υπενθυμίζει τη δέσμευσή τους, στις απαιτήσεις της τάξης. Εξηγήστε ότι το μυστικό αυτό σήμα, όπως το σήμα της ειρήνης, μεταδίδει την πεποίθησή σας στις ικανότητές τους να συμμορφωθούν με αυτές τις απαιτήσεις.
18. Αναγνωρίστε τους μαθητές που εμφανίζουν ευγενικές προσπάθειες για να βελτιώσουν τη συμπεριφορά τους, μέσα από ένα ειδικό βραβείο, όπως ένα γεύμα με το δάσκαλο ή χρήση ενός ειδικού προγράμματος στο computer.
19. Αναγνωρίστε τους υποδειγματικούς μαθητές με μία ειδική κάρτα που να έχει το όνομά τους. Χρησιμοποιήστε αυτές τις κάρτες, ώστε στο τέλος της εβδομάδας να κερδίσουν ένα ειδικό βραβείο ή αμοιβή.
20. Κάθε μήνα να επανεξετάζετε μαζί με τη τάξη τους κανόνες και να κάνετε τις απαραίτητες επαναλήψεις, παρά να υποθέτετε ότι όλοι οι μαθητές τους γνωρίζουν.
21. Να εργάζεστε με τους μαθητές που έχουν παραβεί τους κανόνες σε μία “ένας - προς- ένα” βάση, ώστε να μη νιώσουν αμηχανία μπροστά στους συμμαθητές τους.
22. Ενθαρρύνετε τους μαθητές να χρησιμοποιήσουν τις γνώσεις τους για να επιλύσουν νέα προβλήματα, να εξερευνήσουν νέες λέξεις ή να καταπιαστούν με άγνωστα προβλήματα μαθηματικών λέγοντας: “Αυτή είναι ώρα για εξερευνήσεις ή ρίσκο!”.
23. Χτίστε την εμπιστοσύνη, λέγοντας στους μαθητές τι πιθανόν μπορεί να συμβεί, ώστε να μπορούν να αναμένουν μελλοντικά γεγονότα. Εφοδιάστε τους με εξηγήσεις για γεγονότα που μπορεί να περίμεναν, αλλά τελικά δεν έγιναν.
24. Όταν νέοι μαθητές εγγράφονται στη δική σας τάξη, αφήστε τους άλλους μαθητές να επανεξετάσουν τους κανόνες μαζί με τους νέους μαθητές και να τους εξηγήσουν τους λόγους ύπαρξης αυτών των κανόνων.
25. Όταν συνεργάζεστε με τους γονείς εκείνων των παιδιών που συνήθως δημιουργούν πρόβλημα, να βεβαιωθείτε ότι αναγνωρίζετε τα χαρακτηριστικά του παιδιού ή τα επιτεύγματά του, για τα οποία θα έπρεπε να είναι περήφανοι.
26. Οι εμπλεγμένοι μαθητές που εκπαιδεύονται στις στρατηγικές επίλυσης συγκρούσεων πρέπει να ενισχυθούν, ώστε να λύνουν τις συγκρούσεις που δημιουργούνται στην τάξη ή στους χώρους παιχνιδιού μόνοι τους. Ίσως να θέλετε επίσης να διδάξετε αυτές τις στρατηγικές στους μαθητές που χρειάζονται βοήθεια για να λύσουν τις δικές τους συγκρούσεις. Εφοδιάστε αυτούς που εκπαιδεύονται στην επίλυση των συγκρούσεων με ειδικά κουμπιά ή άλλες μορφές αναγνώρισης, ώστε οι άλλοι μαθητές να γνωρίζουν που να μπορούν να απευθύνονται.
27. Δημιουργήστε ένα συμβόλαιο συμπεριφοράς για να καθοδηγήσετε τους μαθητές στις αναμεταξύ τους σχέσεις.
28. Καθορίστε κάποια χρονική στιγμή 3-4 λεπτών κάθε μέρα, όπου οι μαθητές θα μπορούν να συζητούν, χωρίς διακοπή, μαζί σας. Αυτός ο χρόνος μπορεί να χρησιμοποιηθεί, ώστε οι μαθητές να μοιραστούν τις ανησυχίες τους μαζί σας ή να ζητήσουν βοήθεια για κάποιο συγκεκριμένο πρόβλημα.
Σχόλια