H συμβολή του Ψυχιατρικού Τομέα του Γενικού Νοσοκομείου στην αποϊδρυματοποίηση – Δυσκολίες και προβλήματα αποκατάστασης ψυχωσικών ασθενών
Ρόντος Ιωάννης, Ψυχίατρος- Διευθυντής Ψυχιατρικού Τομέα Γενικού Κρατικού Νοσοκομείου Νίκαιας Πειραιά
Η σχιζοφρένεια είναι μία πάθηση η οποία από τη φύση της όταν πέσει σε χρονιότητα προκαλεί κλείσιμο του ασθενούς στον εαυτό του (αυτισμός), παθητικότητα, αδράνεια και αδιαφορία. Αυτά είναι τα λεγόμενα αρνητικά συμπτώματα της νόσου.
Οι συνθήκες παραδοσιακής νοσηλείας σε ασυλιακού τύπου δομές (όπως είναι τα μεγάλα ψυχιατρεία) όχι μόνο συντηρούν τα παραπάνω εγγενή χαρακτηριστικά της νόσου αλλά και τα ενισχύουν προκαλώντας μία κατάσταση που ονομάζεται ιδρυματισμός (παθητική προσαρμογή στην εσωτερική λειτουργία του ασύλου που συνεπάγεται δραστικό περιορισμό κάθε πρωτοβουλίας και αυτοδύναμης δραστηριότητας του ασθενούς)1.
Κατά τον τρόπο αυτό μετά από μία μακρά σε διάρκεια νοσηλεία μετά την «αποθεραπεία» ο ασθενής δε μπορεί να προσαρμοστεί και να ζήσει αυτοτελώς στο κοινωνικό περιβάλλον πολύ περισσότερο όταν έχει αποκοπεί από την οικογένειά του έχει ξεχαστεί από συγγενείς και φίλους και έχει φορτωθεί στο στίγμα της ψυχικής αρρώστειας.
Η συμβολή του Ψυχιατρικού Τομέα στην αποϊδρυματοποίηση
Οι Ψυχιατρικοί Τομείς των Γενικών Νοσοκομείων είναι θεσμός σχετικά νέος στη χώρα μας παρόλο που σε άλλες χώρες έχει καθιερωθεί εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Ο Ψυχιατρικός Τομέας του ΓΝΝΠ υπήρξε πρωτοπόρος και ήταν ο πρώτος που λειτούργησε με εσωτερικούς ασθενείς στο λεκανοπέδιο Αττικής πριν είκοσι χρόνια. Είχαν προηγηθεί οι Πανεπιστημιακές Κλινικές Αλεξανδρούπολης και Ιωαννίνων2.
Οι Ψυχιατρικοί Τομείς δε σχετίζονται άμεσα με την αποϊδρυματοποίηση και την αποκατάσταση των χρονίων ψυχωσικών ασθενών αλλά με τη λειτουργία τους συμβάλλουν στην πρόληψη του ιδρυματισμού, του στίγματος και κατα΄το δυνατόν της χρονιοποίησης των ψυχωσικών ασθενών.
Ο στόχος τους είναι να νοσηλεύουν τους ασθενείς που επιδέχονται βραχεία και εντατική νοσηλεία μέσα στο περιβάλλον του Γενικού Νοσοκομείου όπου οι ψυχικά ασθενείς αντιμετωπίζονται όπως όλοι οι άλλοι άρρωστοι με σωματικά νοσήματα.
Η σύντομη νοσηλεία αποτρέπει τον ιδρυματισμό, ο ασθενής δεν αποκόπτεται από το οικογενειακό και κοινωνικό του περιβάλλον και οι συγγενείς δεν προλαβάινουν να συνηθίσουν να ζουν χωρίς αυτόν. Εξ΄ άλλου σε πολλούς ψυχιατρικούς τομείς και στο δικό μας η συμμετοχή των συγγενών στη νοσηλεία ενθαρρύνεται όταν η παρουσία τους δεν κρίνεται επιβλαβής. Έτσι συντηρείται η επαφή και η σχέση του αρρώστου με την οικογένεια ενώ ταυτόχρονα παρέχεται υποστήριξη στους συγγενείς ώστε να μην εξουθενώνονται από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν.
Ακόμη η νοσηλεία σε ένα συνήθως ανοικτό ψυχιατρικό τμήμα κοντά σε μη ψυχιατρικούς ασθενείς και με τις ίδιες περίπου συνθήκες με αυτούς μειώνει το κοινωνικό στίγμα και την τάση να εγκαταλείπεται ο άρρωστος από τους δικούς του που είναι η κυριότερη αιτία μακρόχρονης παραμονής σε ιδρύματα που επιφέρει τον ιδρυματισμό3.
Εξ΄ άλλου ένας άλλος σημαντικός στόχος της σημερινής ψυχιατρικής η πρόληψη της χρονιότητας είναι μία από τις προτεραιότητες των ψυχιατρικών τομέων. Αυτός επιτυγχάνεται με την εντατική παρακολούθηση των ασθενών κατά τη διάρκεια της νοσηλείας τους, με την πρόληψη των υποτροπών (με συστηματική παρακολούθηση στα εξωτερικά ιατρεία) και την πρώιμη ανίχνευση της νόσου, αφού στα Γενικά Νοσοκομεία προσέρχονται πολλοί ψυχωσικοί ασθενείς σε αρχόμενο στάδιο. Το πρόβλημα όμως της χρονιοποίησης των ασθενών είναι σύνθετο και πολυπαραγοντικό και τα αποτελέσματα δεν είναι πάντα καλά.
Η μεγαλύτερη συμβολή πάντως του Ψυχιατρικού Τομέα του Γενικού Νοσοκομείου στην πρόληψη του ιδρυματισμού είναι ότι με την παρουσία του μέσα στο Γενικό Νοσοκομείο βοηθάει στην αποδοχή του ψυχικά αρρώστου, των ψυχιάτρων και της ψυχιατρικής από τους γιατρούς των άλλων ειδικοτήτων, το προσωπικό και τους ασθενείς με σωματικά νοσήματα και απομυθοποιεί την ψυχική αρρώστεια και την ψυχιατρική.
Με τον τρόπο αυτό γίνεται ένα σημαντικό βήμα για την αλλαγή της στάσης της κοινωνίας. Είναι φανερό ότι χωρίς την αλλαγή αυτή κανένα πρόγραμμα αποϊδρυματοποίησης και αποκατάστασης δε μπορεί να πετύχει.
Οι Ψυχιατρικοί Τομείς στην εικοσάχρονη περίπου διαδρομή τους στην Ελλάδα αντιμετώπισαν και συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα στο έργο τους. Το κυριότερο πρόβλημα είναι η έλλειψη ενδιαμέσων δομών όπως οι ξενώνες, τα κέντρα ψυχικής υγείας, τα νοσοκομεία ημέρας, τα κέντρα επαγγελματικής αποκατάστασης κ.λ.π. Οι Ψυχιατρικοί Τομείς έμειναν μόνοι και αβοήθητοι και η ψυχιατρική μεταρρύθμιση δεν ολοκληρώθηκε ποτέ.
Η βίαιη και απρογραμμάτιστη αποσυλοποίηση άφησε ακάλυπτους αρκετούς ασθενείς. Οι ασθενείς αυτοί πολιορκούν κατά την εφημερία τους Ψυχιατρικούς Τομείς ζητώντας ένα κρεββάτι. Πολλές φορές πάλι με το πρόσχημα του επείγοντος διακομίζονται στα Γενικά Νοσοκομεία από το ΕΚΑΒ, συχνά και με εισαγγελική εντολή. Τα «ψευδοεπείγοντα» αυτά περιστατικά αποτελούν πρόβλημα για τους Ψυχιατρικούς Τομείς διεθνώς.
Τα κρεββάτια που έκλεισαν στα μεγάλα ψυχιατρεία έχουν μετατραπεί σε ράντζα στα Γενικά Νοσοκομεία. Η ψυχική αρρώστεια δεν καταργείται με νομοθετικές ρυθμίσεις και χρόνιοι αυτοί άρρωστοι είναι υπαρκτοί.
Οι Ψυχιατρικοί Τομείς στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα μειώνουν συνεχώς το μέσο όρο νοσηλείας και μια που δεν υπάρχουν ξενώνες και νοσοκομεία ημέρας να τους υποστηρίξουν οι ασθενείς θεραπεύονται ατελώς, με αποτέλεσμα να υποτροποιάζουν και να δημιουργείται το φαινόμενο της περιστρεφόμενης πόρτας. Οι ασθενείς δηλαδή βγαίνουν από τη μία ψυχιατρική μονάδα και μπαίνουν στην άλλη.
Τα παραπάνω γίνονται εμφανή αν παρατηρήσει κανείς τις εισαγωγές του Ψυχιατρικού Τομέα του Γ.Κ.Ν.Νικαίας Πειραιά και την κίνηση των εξωτερικών ιατρείων τακτικών και εκτάκτων κατά τα έτη 1997-2004, όπως εμφανίζονται στους πίνακες Ι και ΙΙ (δες παράρτημα).
Το πρόβλημα θα γίνει οξύτερο όταν κλείσουν τα μεγάλα ψυχιατρεία όπως έχουν προγραμματιστεί αν δεν έχει ολοκληρωθεί η δημιουργία των νέων δομών. Τότε υπάρχει κίνδυνος περιθωριοποίησης των «αποσυλοποιηθέντων» ασθενών οι οποίοι θα καταλήξουν άστεγοι να κοιμούνται στα πεζοδρόμια και κάτω από τις γέφυρες.
Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι δεν είναι κατάλληλοι όλοι οι ασθενείς για τους ξενώνες. Μερικοί δεν προσαρμόζονται, υποτροπιάζουν και θα πρέπει να μπορούν κάπου να επιστρέψουν και μερικοί να ξαναδοκιμάσουν. Έχουν ακουστεί παραδείγματα ότι τέτοιοι άρρωστοι αντιμετωπίζονται με σκεπτικισμό και μερικές φορές δε γίνονται δεκτοί διότι αυτό θεωρείται πισωγύρισμα.
Αν κλείσουν τα ιδρύματα για τους αρρώστους αυτούς θα είναι δρόμος χωρίς επιστροφή και η περίπτωση θα θυμίζει κάποιους αρχαίους Έλληνες που όταν ίδρυαν μια καινούργια αποικία έκαιγαν τα καράβια τους γαι να μη μπορούν να γυρίσουν πίσω.
Θα πρέπει λοιπόν η αποσυλοποίηση να γίνει με προσεκτικά βήματα, να ολοκληρωθεί η δημιουργία νέων δομών, να γίνει επιτέλους η τομεοποίηση, να ληφθεί μέριμνα ώστε οι ξενώνες να μη γίνουν μικρά άσυλα (νεοασυλοποίηση), να διατηρηθούν έστω συρρικνωμένα και με άλλη φιλοσοφία μερικά από τα μεγάλα ψυχιατρικά νοσοκομεία για ένα διάστημα ώστε το κλείσιμό τους να μην αφήσει πίσω του ερείπια.
Βιβλιογραφία
Χριστοδούλου, Γ. (2000). Ψυχιατρική (τόμος Β΄). Αθήνα, εκδ. Βήτα, σελ. 823.
Ρόντος, Ι. & Γκιόκα, Α. (2004). Συμβουλευτική-Διασυνδετική Ψυχιατρική στο Γενικό Νοσοκομείο. Συγκρότηση, ανάπτυξη και λειτουργία Ψυχιατρικού Τομέα. Δυσκολίες και προοπτικές. Κλινικά Χρονικά, 27(συμπληρωματικό τεύχος 1), σελ. 567-574.
Δημακοπούλου, Α. (1993). Η συμβολή του Ψυχιατρικού Τομέα του Γενικού Νοσοκομείου Νίκαιας Πειραιά στον αποϊδρυματισμό και τη σύγχρονη Ψυχιατρική Θεραπευτική. Ψυχιατρική, 4, σελ. 38-42.
Παράρτημα
Πίνακας 1
Εισαγωγές Ψυχιατρικού τομέα
Έτη 1997-2004
έτος κλίνες Εισαγωγές κάλυψη % Μ.Ο ημ. νοσ.
1997 24 475 80.85 14.71
1998 24 446 84.47 16.59
1999 24 471 84.85 15.78
2000 24 563 101.27 15.80
2001 24 593 102.96 15.21
2002 24 614 101.14 14.43
2003 24 636 89.44 13.35
2004 24 648 95.59 14.83
Πίνακας 2.
Κίνηση Τακτικών και Έκτακτων Εξωτερικών Ιατρείων Ψυχιατρικού Τομέα
Έτη 1997-2004
έτος Τακτικά εξ. Ιατρεία Έκτακτα εξ. Ιατρεία
1997 1707 4426
1998 2519 3254
1999 2820 3991
2000 2846 5115
2001 2402 5389
2002 3786 4071
2003 3475 4880
2004 4008 5299
Η σχιζοφρένεια είναι μία πάθηση η οποία από τη φύση της όταν πέσει σε χρονιότητα προκαλεί κλείσιμο του ασθενούς στον εαυτό του (αυτισμός), παθητικότητα, αδράνεια και αδιαφορία. Αυτά είναι τα λεγόμενα αρνητικά συμπτώματα της νόσου.
Οι συνθήκες παραδοσιακής νοσηλείας σε ασυλιακού τύπου δομές (όπως είναι τα μεγάλα ψυχιατρεία) όχι μόνο συντηρούν τα παραπάνω εγγενή χαρακτηριστικά της νόσου αλλά και τα ενισχύουν προκαλώντας μία κατάσταση που ονομάζεται ιδρυματισμός (παθητική προσαρμογή στην εσωτερική λειτουργία του ασύλου που συνεπάγεται δραστικό περιορισμό κάθε πρωτοβουλίας και αυτοδύναμης δραστηριότητας του ασθενούς)1.
Κατά τον τρόπο αυτό μετά από μία μακρά σε διάρκεια νοσηλεία μετά την «αποθεραπεία» ο ασθενής δε μπορεί να προσαρμοστεί και να ζήσει αυτοτελώς στο κοινωνικό περιβάλλον πολύ περισσότερο όταν έχει αποκοπεί από την οικογένειά του έχει ξεχαστεί από συγγενείς και φίλους και έχει φορτωθεί στο στίγμα της ψυχικής αρρώστειας.
Η συμβολή του Ψυχιατρικού Τομέα στην αποϊδρυματοποίηση
Οι Ψυχιατρικοί Τομείς των Γενικών Νοσοκομείων είναι θεσμός σχετικά νέος στη χώρα μας παρόλο που σε άλλες χώρες έχει καθιερωθεί εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Ο Ψυχιατρικός Τομέας του ΓΝΝΠ υπήρξε πρωτοπόρος και ήταν ο πρώτος που λειτούργησε με εσωτερικούς ασθενείς στο λεκανοπέδιο Αττικής πριν είκοσι χρόνια. Είχαν προηγηθεί οι Πανεπιστημιακές Κλινικές Αλεξανδρούπολης και Ιωαννίνων2.
Οι Ψυχιατρικοί Τομείς δε σχετίζονται άμεσα με την αποϊδρυματοποίηση και την αποκατάσταση των χρονίων ψυχωσικών ασθενών αλλά με τη λειτουργία τους συμβάλλουν στην πρόληψη του ιδρυματισμού, του στίγματος και κατα΄το δυνατόν της χρονιοποίησης των ψυχωσικών ασθενών.
Ο στόχος τους είναι να νοσηλεύουν τους ασθενείς που επιδέχονται βραχεία και εντατική νοσηλεία μέσα στο περιβάλλον του Γενικού Νοσοκομείου όπου οι ψυχικά ασθενείς αντιμετωπίζονται όπως όλοι οι άλλοι άρρωστοι με σωματικά νοσήματα.
Η σύντομη νοσηλεία αποτρέπει τον ιδρυματισμό, ο ασθενής δεν αποκόπτεται από το οικογενειακό και κοινωνικό του περιβάλλον και οι συγγενείς δεν προλαβάινουν να συνηθίσουν να ζουν χωρίς αυτόν. Εξ΄ άλλου σε πολλούς ψυχιατρικούς τομείς και στο δικό μας η συμμετοχή των συγγενών στη νοσηλεία ενθαρρύνεται όταν η παρουσία τους δεν κρίνεται επιβλαβής. Έτσι συντηρείται η επαφή και η σχέση του αρρώστου με την οικογένεια ενώ ταυτόχρονα παρέχεται υποστήριξη στους συγγενείς ώστε να μην εξουθενώνονται από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν.
Ακόμη η νοσηλεία σε ένα συνήθως ανοικτό ψυχιατρικό τμήμα κοντά σε μη ψυχιατρικούς ασθενείς και με τις ίδιες περίπου συνθήκες με αυτούς μειώνει το κοινωνικό στίγμα και την τάση να εγκαταλείπεται ο άρρωστος από τους δικούς του που είναι η κυριότερη αιτία μακρόχρονης παραμονής σε ιδρύματα που επιφέρει τον ιδρυματισμό3.
Εξ΄ άλλου ένας άλλος σημαντικός στόχος της σημερινής ψυχιατρικής η πρόληψη της χρονιότητας είναι μία από τις προτεραιότητες των ψυχιατρικών τομέων. Αυτός επιτυγχάνεται με την εντατική παρακολούθηση των ασθενών κατά τη διάρκεια της νοσηλείας τους, με την πρόληψη των υποτροπών (με συστηματική παρακολούθηση στα εξωτερικά ιατρεία) και την πρώιμη ανίχνευση της νόσου, αφού στα Γενικά Νοσοκομεία προσέρχονται πολλοί ψυχωσικοί ασθενείς σε αρχόμενο στάδιο. Το πρόβλημα όμως της χρονιοποίησης των ασθενών είναι σύνθετο και πολυπαραγοντικό και τα αποτελέσματα δεν είναι πάντα καλά.
Η μεγαλύτερη συμβολή πάντως του Ψυχιατρικού Τομέα του Γενικού Νοσοκομείου στην πρόληψη του ιδρυματισμού είναι ότι με την παρουσία του μέσα στο Γενικό Νοσοκομείο βοηθάει στην αποδοχή του ψυχικά αρρώστου, των ψυχιάτρων και της ψυχιατρικής από τους γιατρούς των άλλων ειδικοτήτων, το προσωπικό και τους ασθενείς με σωματικά νοσήματα και απομυθοποιεί την ψυχική αρρώστεια και την ψυχιατρική.
Με τον τρόπο αυτό γίνεται ένα σημαντικό βήμα για την αλλαγή της στάσης της κοινωνίας. Είναι φανερό ότι χωρίς την αλλαγή αυτή κανένα πρόγραμμα αποϊδρυματοποίησης και αποκατάστασης δε μπορεί να πετύχει.
Οι Ψυχιατρικοί Τομείς στην εικοσάχρονη περίπου διαδρομή τους στην Ελλάδα αντιμετώπισαν και συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα στο έργο τους. Το κυριότερο πρόβλημα είναι η έλλειψη ενδιαμέσων δομών όπως οι ξενώνες, τα κέντρα ψυχικής υγείας, τα νοσοκομεία ημέρας, τα κέντρα επαγγελματικής αποκατάστασης κ.λ.π. Οι Ψυχιατρικοί Τομείς έμειναν μόνοι και αβοήθητοι και η ψυχιατρική μεταρρύθμιση δεν ολοκληρώθηκε ποτέ.
Η βίαιη και απρογραμμάτιστη αποσυλοποίηση άφησε ακάλυπτους αρκετούς ασθενείς. Οι ασθενείς αυτοί πολιορκούν κατά την εφημερία τους Ψυχιατρικούς Τομείς ζητώντας ένα κρεββάτι. Πολλές φορές πάλι με το πρόσχημα του επείγοντος διακομίζονται στα Γενικά Νοσοκομεία από το ΕΚΑΒ, συχνά και με εισαγγελική εντολή. Τα «ψευδοεπείγοντα» αυτά περιστατικά αποτελούν πρόβλημα για τους Ψυχιατρικούς Τομείς διεθνώς.
Τα κρεββάτια που έκλεισαν στα μεγάλα ψυχιατρεία έχουν μετατραπεί σε ράντζα στα Γενικά Νοσοκομεία. Η ψυχική αρρώστεια δεν καταργείται με νομοθετικές ρυθμίσεις και χρόνιοι αυτοί άρρωστοι είναι υπαρκτοί.
Οι Ψυχιατρικοί Τομείς στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα μειώνουν συνεχώς το μέσο όρο νοσηλείας και μια που δεν υπάρχουν ξενώνες και νοσοκομεία ημέρας να τους υποστηρίξουν οι ασθενείς θεραπεύονται ατελώς, με αποτέλεσμα να υποτροποιάζουν και να δημιουργείται το φαινόμενο της περιστρεφόμενης πόρτας. Οι ασθενείς δηλαδή βγαίνουν από τη μία ψυχιατρική μονάδα και μπαίνουν στην άλλη.
Τα παραπάνω γίνονται εμφανή αν παρατηρήσει κανείς τις εισαγωγές του Ψυχιατρικού Τομέα του Γ.Κ.Ν.Νικαίας Πειραιά και την κίνηση των εξωτερικών ιατρείων τακτικών και εκτάκτων κατά τα έτη 1997-2004, όπως εμφανίζονται στους πίνακες Ι και ΙΙ (δες παράρτημα).
Το πρόβλημα θα γίνει οξύτερο όταν κλείσουν τα μεγάλα ψυχιατρεία όπως έχουν προγραμματιστεί αν δεν έχει ολοκληρωθεί η δημιουργία των νέων δομών. Τότε υπάρχει κίνδυνος περιθωριοποίησης των «αποσυλοποιηθέντων» ασθενών οι οποίοι θα καταλήξουν άστεγοι να κοιμούνται στα πεζοδρόμια και κάτω από τις γέφυρες.
Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι δεν είναι κατάλληλοι όλοι οι ασθενείς για τους ξενώνες. Μερικοί δεν προσαρμόζονται, υποτροπιάζουν και θα πρέπει να μπορούν κάπου να επιστρέψουν και μερικοί να ξαναδοκιμάσουν. Έχουν ακουστεί παραδείγματα ότι τέτοιοι άρρωστοι αντιμετωπίζονται με σκεπτικισμό και μερικές φορές δε γίνονται δεκτοί διότι αυτό θεωρείται πισωγύρισμα.
Αν κλείσουν τα ιδρύματα για τους αρρώστους αυτούς θα είναι δρόμος χωρίς επιστροφή και η περίπτωση θα θυμίζει κάποιους αρχαίους Έλληνες που όταν ίδρυαν μια καινούργια αποικία έκαιγαν τα καράβια τους γαι να μη μπορούν να γυρίσουν πίσω.
Θα πρέπει λοιπόν η αποσυλοποίηση να γίνει με προσεκτικά βήματα, να ολοκληρωθεί η δημιουργία νέων δομών, να γίνει επιτέλους η τομεοποίηση, να ληφθεί μέριμνα ώστε οι ξενώνες να μη γίνουν μικρά άσυλα (νεοασυλοποίηση), να διατηρηθούν έστω συρρικνωμένα και με άλλη φιλοσοφία μερικά από τα μεγάλα ψυχιατρικά νοσοκομεία για ένα διάστημα ώστε το κλείσιμό τους να μην αφήσει πίσω του ερείπια.
Βιβλιογραφία
Χριστοδούλου, Γ. (2000). Ψυχιατρική (τόμος Β΄). Αθήνα, εκδ. Βήτα, σελ. 823.
Ρόντος, Ι. & Γκιόκα, Α. (2004). Συμβουλευτική-Διασυνδετική Ψυχιατρική στο Γενικό Νοσοκομείο. Συγκρότηση, ανάπτυξη και λειτουργία Ψυχιατρικού Τομέα. Δυσκολίες και προοπτικές. Κλινικά Χρονικά, 27(συμπληρωματικό τεύχος 1), σελ. 567-574.
Δημακοπούλου, Α. (1993). Η συμβολή του Ψυχιατρικού Τομέα του Γενικού Νοσοκομείου Νίκαιας Πειραιά στον αποϊδρυματισμό και τη σύγχρονη Ψυχιατρική Θεραπευτική. Ψυχιατρική, 4, σελ. 38-42.
Παράρτημα
Πίνακας 1
Εισαγωγές Ψυχιατρικού τομέα
Έτη 1997-2004
έτος κλίνες Εισαγωγές κάλυψη % Μ.Ο ημ. νοσ.
1997 24 475 80.85 14.71
1998 24 446 84.47 16.59
1999 24 471 84.85 15.78
2000 24 563 101.27 15.80
2001 24 593 102.96 15.21
2002 24 614 101.14 14.43
2003 24 636 89.44 13.35
2004 24 648 95.59 14.83
Πίνακας 2.
Κίνηση Τακτικών και Έκτακτων Εξωτερικών Ιατρείων Ψυχιατρικού Τομέα
Έτη 1997-2004
έτος Τακτικά εξ. Ιατρεία Έκτακτα εξ. Ιατρεία
1997 1707 4426
1998 2519 3254
1999 2820 3991
2000 2846 5115
2001 2402 5389
2002 3786 4071
2003 3475 4880
2004 4008 5299
Σχόλια