Χρήση νέων τεχνολογιών από τους εκπαιδευτικούς της Λέσβου

Παναγιώτης Γιαβρίμης, Λέκτορας Πανεπιστημίου Αιγαίου

Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν να διερευνηθεί η εφαρμογή των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) στα Δημοτικά σχολεία στη νήσο Λέσβο και η επίδρασή τους στη διδακτική, μαθησιακή και γνωστική διαδικασία και στη συμπεριφορική προσαρμογή (των μαθητών), σύμφωνα με τις απόψεις των εκπαιδευτικών της Α/θμιας Εκπ/σης και των μαθητών, που φοιτούν σε Δημοτικά Σχολεία. Παρακάτω γίνεται παρουσίαση ενός μέρους των ευρημάτων που σχετίζονται με απόψεις των εκπαιδευτικών σχετικά με την επίδραση των ΤΠΕ στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης.

Δείγμα
To δείγμα της παρούσας έρευνας αποτέλεσαν 118 εκπαιδευτικοί πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η επιλογή των εκπαιδευτικών ως αντικείμενα στην έρευνά μας έγινε γιατί: α) αυτοί στο Δημοτικό Σχολείο έχουν καθημερινή επαφή για πολλές ώρες την εβδομάδα και πιο σφαιρική εικόνα τόσο για τους μαθητές τους, όσο και για όλα τα διδακτικά εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν σ’ αυτό, β) σύμφωνα µε έρευνες που έχουν γίνει, υπάρχουν ενδείξεις, ότι ένας από τους παράγοντες, που δρουν ανασταλτικά στην επιτυχή εισαγωγή της πληροφορικής στην εκπαίδευση (αλλά και γενικότερα στην εφαρμογή καινοτόμων δράσεων), είναι ο ίδιος ο εκπαιδευτικός, γιατί διδάσκουν σύµφωνα µε την εµπειρία που έχουν αποκτήσει οι ίδιοι ως διδασκόµενοι (Somekh, 1998), ενώ δεν µπορούν να προσαρµοστούν µε ευκολία σε νέες άγνωστες καταστάσεις, αλλά προτιµούν διδακτικές µεθόδους που τους είναι οικείες (Mumtaz, 2000).
Από τους εκπαιδευτικούς 36 (30,5%) είναι άνδρες και 82 (69,5%) είναι γυναίκες. Επίσης, 25 εκπαιδευτικοί (21,2%) είναι κάτω των 30 ετών, 40 εκπαιδευτικοί (33,9%) είναι από 30-40 ετών, 45 εκπαιδευτικοί (38,1%) είναι από 41-50 ετών και 8 εκπαιδευτικοί (6,8%) είναι από 51-60 ετών. Τέλος, 94 εκπαιδευτικοί (80,34%) δεν κατέχουν κανένα πτυχίο μετεκπαίδευσης, ενώ μόνο 24 εκπαιδευτικοί (19.66%) κατέχουν κάποια μορφή μετεκπαίδευσης.
Όσον αφορά στο αν έχουν ή μη παρακολουθήσει επιμορφωτικά προγράμματα που αναφέρονται στις ΤΠΕ, φαίνεται ότι το 37,61% των εκπαιδευτικών δεν έχουν παρακολουθήσει τέτοια επιμορφωτικά σεμινάρια, ενώ το 62,39% έχουν συμμετάσχει σε τέτοια σεμινάρια.

Μέσα συλλογής δεδομένων
Στην έρευνα χρησιμοποιήθηκε το αυτοσχέδιο Ερωτηματολόγιο Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ. Η κατασκευή του βασίστηκε: 1) σε αντίστοιχες έρευνες και διαπιστώσεις της διεθνούς βιβλιογραφίας, 2) στο αναλυτικό πρόγραμμα για το μάθημα της Πληροφορικής στο Δημοτικό Σχολείο, γ) στις οδηγίες του ΥΠΕΠΘ για το συγκεκριμένο μάθημα και δ) στην πολυετή εμπειρία του ερευνητή σε θέματα Α/θμιας Εκπαίδευσης. Προκειμένου να διασφαλιστεί η εγκυρότητα των ερωτηματολογίων κατεβλήθη προσπάθεια, ώστε τόσο το εννοιολογικό περιεχόμενο των επιμέρους ερωτήσεων, όσο και των θεματικών που τα απαρτίζουν, να βασίζονται στις παιδαγωγικές, ψυχολογικές και κοινωνιολογικές θεωρίες, όπως αυτές έχουν αναπτυχθεί σε προηγούμενα κεφάλαια. Δόθηκε, επίσης, ιδιαίτερη έμφαση στην εννοιολογική προσπέλαση (ταυτόχρονα με τη στατιστική), επειδή πολύς λόγος γίνεται τελευταία για το κατά πόσο οι παραγοντικές αναλύσεις και η εδραίωση αριθμητικών σχέσεων αποτελούν ψυχολογικά ή κοινωνικά μορφώματα.
Το Ερωτηματολόγιο Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ αποτελείται από επτά θεματικές ενότητες και περιλαμβάνει κλειστές ερωτήσεις. Η πρώτη θεματική ενότητα αναφέρεται στη χρησιμότητα και τη χρήση των ΤΠΕ στο εκπαιδευτικό σύστημα (εκπαιδευτικοί, μαθητές και σχολικές μονάδες). Η δεύτερη θεματική ενότητα αναφέρεται στο ρόλο του εκπαιδευτικού στο σύγχρονο σχολείο. Η τρίτη θεματική ενότητα απαρτίζεται από ερωτήσεις, οι οποίες αναφέρονται στην κατοχή βασικών δεξιοτήτων για την χρήση των Η/Υ από τους μαθητές και είναι αντίστοιχη του Ερωτηματολογίου των Μαθητών για τις ΤΠΕ. Η τέταρτη ενότητα αναφέρεται σε παράγοντες, που δυσχεραίνουν την υλοποίηση της εισαγωγής των ΤΠΕ στο Δημοτικό Σχολείο. Η πέμπτη ενότητα αφορά ερωτήσεις, που σχετίζονται με τη γνώση από τους εκπαιδευτικούς της εκπαιδευτικής νομοθεσίας και των οδηγιών και εγκυκλίων, που διέπουν την εκπαιδευτική πράξη και την εισαγωγή των ΤΠΕ στο σχολείο. Στην έκτη θεματική ενότητα εμπεριέχονται ερωτήσεις σχετικά με θέματα επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών στις ΤΠΕ. Στην έβδομη θεματική ενότητα εμπεριέχονται ερωτήσεις κοινωνιολογικού περιεχομένου που αφορούν τη θέση του σχολείου στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Στην αρχή του ερωτηματολογίου περιλαμβάνονται δημογραφικά στοιχεία που αναφέρονται στο φύλο, την ηλικία, την ειδικότητα των εκπαιδευτικών, την κατοχή κάποιου τίτλου μετεκπαίδευσης, την υπηρεσιακή κατάσταση και τα χρόνια υπηρεσίας τους. Οι απαντήσεις των συμμετεχόντων στο ερωτηματολόγιο δόθηκαν μέσω τετραβάθμιας κλίμακας, τύπου Likert, όπου 1=καθόλου και 4=πολύ, εκτός από τις ερωτήσεις της τρίτης και πέμπτης ενότητας, όπου οι απαντήσεις δίνονται με βάση το δίπολο 1=Όχι – 2=Ναι. Επίσης, στις ερωτήσεις της τέταρτης ενότητας οι απαντήσεις δίνονται με πολλαπλή επιλογή. Τέλος, στις ερωτήσεις της έβδομης ενότητας η κλίμακα είναι τριβάθμια: 1-Διαφωνώ, 2=Συμφωνώ και 3=ΔΞ/ΔΑ.
Για την επιλογή των σχολικών μονάδων από τις οποίες αντλήθηκε το δείγμα των συμμετεχόντων (μαθητών και εκπαιδευτικών), χρησιμοποιήθηκε η κατά στρώματα δειγματοληψία. Στο α΄ στάδιο επιλέχθηκαν τα σχολεία της έρευνας βάσει των εξής κριτηρίων: γεωγραφικά κριτήρια, τύπος σχολείων (βαθμίδα), οργανικότητα σχολείου, βάρδια, ολοήμερα - μη ολοήμερα σχολεία. Η επιλογή της μεθόδου, με τη διαμόρφωση στρωμάτων, εξασφαλίζει ικανοποιητική αντιπροσωπευτικότητα για το δεδομένο μέγεθος δείγματος, καθώς μειώνει το σφάλμα δειγματοληψίας σε σχέση με την επιλογή των σχολικών μονάδων. Κατά το β΄ στάδιο εφαρμόστηκε η τυχαία δειγματοληψία μέσα στα επιλεγμένα σχολεία, για να αποφασιστεί ποιοι εκπαιδευτικοί θα συμμετείχαν στην έρευνα.

Ευρήματα
Παρακάτω γίνεται παρουσίαση ενός μέρους των ευρημάτων που σχετίζονται με απόψεις των εκπαιδευτικών σχετικά με την επίδραση των ΤΠΕ στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης. Αρχικά αναφέρονται οι ποσοστιαίες αναλογίες και η ιεραρχική κατάταξη των ερωτήσεων που σχετίζονται με την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, ενώ στη συνέχεια γίνεται διερεύνηση των διαφορών σε σχέση με ανεξάρτητες μεταβλητές (φύλο των εκπαιδευτικών, μετεκπαίδευση, επιμόρφωση στις ΤΠΕ, ηλικία, χρόνια υπηρεσίας).
Από τα αποτελέσματα της ανάλυσης των δεδομένων διαφαίνεται ότι υπάρχει ένα ποσοστό των εκπαιδευτικών του δείγματος που κυμαίνεται από 65,20% έως 93,91% που πιστεύει από αρκετά έως πολύ ότι η χρήση των ΤΠΕ βοηθούν το μαθητή να συνειδητοποιεί τα δυνατά και αδύνατα σημεία του, να εντοπίζει πιθανά λάθη στη διαδικασία επίλυσης ενός προβλήματος, να αναπτύσσει νέες στρατηγικές για την επιτυχία του μαθησιακού του στόχου, να επιβάλει στη μαθησιακή διαδικασία το δικό του ρυθμό εκμάθησης και να δοκιμάζει όσες φορές θέλει την άποψή του ή τις γνώσεις του χωρίς να φοβάται ότι θα χαρακτηρισθεί άσχημα, ενώ παράλληλα διευκολύνουν τον εκπαιδευτικό να χρησιμοποιεί την ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και την εξατομικευμένη και ανακαλυπτική μάθηση, να προσφέρει τη δυνατότητα για διαθεματική προσέγγιση ενός γνωστικού αντικειμένου, να αναπαριστά με διαφορετικούς τρόπους τις έννοιες και να αυξάνει την ενεργητική και αυτόνομη συμπεριφορά των μαθητών. Βέβαια, υπάρχει και ένα ποσοστό εκπαιδευτικών που κυμαίνεται μεταξύ 6,09% και 34,70% που πιστεύει λίγο έως καθόλου στα παραπάνω. Οι διαφορές στις απόψεις των εκπαιδευτικών εξετάστηκαν με το κριτήριο χ2 και διαπιστώθηκε ότι η διαφοροποίηση, που παρατηρείται στα ποσοστά είναι στατιστικώς σημαντική (πίνακας 1).

-----------------------------------------------------------------------------------------------
Πίνακας 1: περίπου εδώ
-----------------------------------------------------------------------------------------------

Εδώ θα πρέπει να επισημανθεί ότι στην άποψη σχετικά με το αν η χρήση των ΤΠΕ αναπτύσσει την κριτική σκέψη των μαθητών το 65,20% των εκπαιδευτικών πιστεύει από αρκετά έως πολύ ότι αυτή προωθείται από τις ΤΠΕ, ενώ το 34,70% των εκπαιδευτικών αντιτίθεται σε αυτή την άποψη από λίγο έως πολύ.
Σύμφωνα με τις απόψεις των εκπαιδευτικών σχετικά με τη στάση τους απέναντι στην ερώτηση «Η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης των μαθητών καλλιεργείται στο ελληνικό σχολείο», ένα μικρό ποσοστό εκπαιδευτικών (6,17%) διαφωνεί με την παραπάνω πρόταση, ενώ το 30,17% συμφωνεί ότι η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης των μαθητών καλλιεργείται στο ελληνικό σχολείο. Τέλος, πάνω από τους μισούς εκπαδευτικούς (64,66%) δεν παίρνει θέση ή αποφεύγει να απαντήσει. Οι διαφορές στις απόψεις των εκπαιδευτικών εξετάστηκαν με το κριτήριο χ2 και διαπιστώθηκε ότι η διαφοροποίηση, που παρατηρείται στα ποσοστά είναι στατιστικώς σημαντική (πίνακας 2).

-----------------------------------------------------------------------------------------------
Πίνακας 2: περίπου εδώ
-----------------------------------------------------------------------------------------------

Για να αξιολογηθούν περισσότερο οι απαντήσεις των εκπαιδευτικών χρησιμοποιήθηκε το πολυμεταβλητό κριτήριο ανάλυσης διακύμανσης με επαναληπτικές μετρήσεις το οποίο βρέθηκε στατιστικώς σημαντικό: Hotelling’s Trace, F (11, 107) = 9,849, p=0,000, η2 = 0,52. Παράλληλα η σύγκριση για την πρωτοβάθμια συνάρτηση αναδείχθηκε στατιστικά σημαντική: F (1, 117) = 114,86, p<0,001, η2=0,51. Από το σχήμα 1, διαπιστώνεται ότι οι μέσοι όροι κατατάσσονται σε ιεραρχική αύξουσα σειρά και ότι οι μέσοι όροι των ερωτήσεων μεταξύ τους διαφέρουν στατιστικώς σημαντικά. Σύμφωνα με τις απόψεις των εκπαιδευτικών η δυνατότητα για διαθεματική προσέγγιση ενός γνωστικού αντικειμένου και πολλαπλής αναπαράστασης των εννοιών, καθώς και η δοκιμή απόψεων ή γνώσεων χωρίς το φόβο του άσχημου χαρακτηρισμού είναι οι πιο σημαντικές επιδράσεις των ΤΠΕ στη μάθηση. Η δεύτερη ομάδα σε ιεραρχική σειρά σημαντικότητας που διαφαίνεται να υποστηρίζεται αρκετά από τους εκπαιδευτικούς είναι ότι οι ΤΠΕ διευκολύνουν την εξατομικευμένη και ανακαλυπτική μάθηση, βοηθούν στην ανάπτυξη νέων στρατηγικών για την επιτυχία του μαθησιακού του στόχου και συμβάλλουν στην αύξηση της ενεργητικής και αυτόνομης συμπεριφοράς των μαθητών. Η τρίτη ομάδα σε ιεραρχική σειρά αφορά απόψεις που σχετίζονται με τη χρήση των ΤΠΕ για τον εντοπισμό πιθανών λαθών στη διαδικασία επίλυσης ενός προβλήματος, στην προώθηση της συνεργατικής μάθησης, στη διευκόλυνση της εφαρμογής της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας, της συνειδητοποίησης των δυνατών και αδύνατων σημείων του μαθητή, στην επιβολή στη μαθησιακή διαδικασία του ρυθμού εκμάθησης των μαθητών. Ως τελευταία σε ιεραρχική σειρά οι εκπαιδευτικοί τοποθετούν την άποψη ότι οι ΤΠΕ αναπτύσσουν την κριτική σκέψη των μαθητών.

-----------------------------------------------------------------------------------------------
Σχήμα 1: περίπου εδώ
-----------------------------------------------------------------------------------------------

Δεν βρέθηκαν να υπάρχουν διαφοροποιήσεις σχετικά με τις απόψεις που αναφέρονται στις ερευνώμενες ερωτήσεις που σχετίζονται με την κριτική σκέψη ως προς το φύλο, τα ηλικιακά επίπεδα και την επιμόρφωση στις ΤΠΕ. Διαφοροποιήσεις με στατιστική σημαντικότητα διαπιστώθηκαν με την κατοχή ή μη δεύτερου πτυχίου, μεταπτυχιακού ή διδακτορικού (πίνακας 3). Η ανάλυση των δεδομένων της έρευνας σχετικά με την επίδραση της μεταβλητής «Μετεκπαίδευση» στις απόψεις για την κριτική σκέψη έγινε με τη χρήση του Mann-Whitney Test, γιατί ο αριθμός των συμμετεχόντων στις διαφορικές ομάδες δεν μας επέτρεπε να εξαγάγουμε αξιόπιστα αποτελέσματα. Από τα αποτελέσματα των αναλύσεων βρέθηκε ότι οι εκπαιδευτικοί με μετεκπαίδευση πιστεύουν λιγότερο από τους υπόλοιπους εκπαιδευτικούς με στατιστική σημαντικότητα ότι η χρήση των ΤΠΕ κατά τη διδασκαλία βοηθάει το μαθητή να επιβάλει στη μαθησιακή διαδικασία το δικό του ρυθμό εκμάθησης, να δοκιμάζει όσες φορές θέλει την άποψή του ή τις γνώσεις του χωρίς να φοβάται ότι θα χαρακτηρισθεί άσχημα και διευκολύνει την ομαδοσυνεργατική διδασκαλία, προσφέρει τη δυνατότητα για διαθεματική προσέγγιση ενός γνωστικού αντικειμένου, καθώς και τη δυνατότητα πολλαπλής αναπαράστασης των εννοιών και την αύξηση της ενεργητικής και αυτόνομης συμπεριφοράς των μαθητών. Διαφαίνεται, λοιπόν, ότι η μετεκπαίδευση διαφοροποιεί τις απόψεις των εκπαιδευτικών για την επίδραση των ΤΠΕ στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης.

-----------------------------------------------------------------------------------------------
Πίνακας 3: περίπου εδώ
-----------------------------------------------------------------------------------------------

Συζήτηση
Ο Durkheim τονίζει εμφατικά τη σημαντικότητα και την ιδιαιτερότητα της εκπαίδευσης για τη διαμόρφωση της προσωπικότητας των νέων ατόμων, τη διατήρηση της κοινωνίας, αλλά και την πίεση που ασκείται στα νέα μέλη με στόχο την κοινωνική ένταξη και συνοχή (Γιαβρίμης κ.ά., 2007). Κάτω από αυτή την οπτική η εκπαίδευση στοχεύει στην προετοιμασία των πολιτών για μια κοινωνία στην οποία, όταν θα ενταχθούν οι μαθητευόμενοι θα είναι ίδια περίπου με αυτή που επηρέασε την οργανωμένη και μεθοδευμένη άσκηση αγωγής τους. Σήμερα για πρώτη φορά εκπαιδεύουμε μια γενιά που θα ζήσει σε πολύ διαφορετικό περιβάλλον, γιατί ο αλματώδης ρυθμός με τον οποίο εξελίσσεται η ανθρώπινη γνώση, καθιστά απαρχαιωμένες, ελλιπείς ακόμα και λανθασμένες πολλές από τις πληροφορίες που δέχεται ο μαθητής πριν ακόμα ολοκληρώσει την βασική του εκπαίδευση.
Οι τεχνολογίες πληροφορίας και επικοινωνίας (ΤΠΕ) είναι αυτές που συμβάλλουν στην ραγδαία αλλαγή της κοινωνικό-πολιτικό-οικονομικής δομής του κοινωνικού γίγνεσθαι και δημιουργούν μία νέα οικονομία βασισμένη στη γνώση, ενώ συγχρόνως αναβαθμίζουν το ρόλο του ανθρώπινου δυναμικού. Σύμφωνα, λοιπόν, με τα παραπάνω το νέο μοντέλο πολίτη δεν είναι αυτό που αφομοιώνει ορισμένες γνώσεις και δεξιότητες μέσα από το εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά αυτός που μπορεί να συλλέγει πληροφορίες από διάφορες πηγές, να τις αξιολογεί και να ενεργεί σύμφωνα με τις δικές του κρίσεις. Ο πολίτης του αύριο θα κρίνεται από την ικανότητα του να μαθαίνει συνεχώς καινούρια πράγματα σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον και να τα εφαρμόζει. Ο σύγχρονος προσανατολισμός του σχολείου είναι και θα πρέπει να είναι η ενεργή συμμετοχή του μαθητή στη μαθησιακή διαδικασία μέσα από δραστηριότητες αυτενέργειας, ανακάλυψης, κινήτρων και ανάπτυξης δεξιοτήτων για τη δια βίου μάθηση.
Αυτό, λοιπόν, που είναι μια αναγκαιότητα για τον εκπαιδευτικό είναι να έχει μια σταθερή στόχευση στη διδασκαλία του, η οποία θα είναι προσανατολισμένη στη δημιουργία πολιτών με κριτική σκέψη, που θα μπορούν να ανταπεξέλθουν στις ραγδαίες αλλαγές στην παγκόσμια οικονομία και κοινωνία, αλλά και στα μεγάλα τεχνολογικά άλματα που έχουν συμβεί τα τελευταία πενήντα χρόνια και επιβάλλουν την ανταπόκριση στις προσδοκίες της σύγχρονης κοινωνίας.
Ο σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να καταγράψει τις απόψεις των εκπαιδευτικών, οι οποίοι διαδραματίζουν ένα καθοριστικό ρόλο μέσα στο εκπαιδευτικό πλαίσιο και υλοποιούν σε μεγάλο βαθμό τις στοχεύσεις του εκπαιδευτικού συστήματος, για την εισαγωγή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση και την ανάπτυξη των δεξιοτήτων που απαιτούνται στη σύγχρονη εποχή.
Από τα αποτελέσματα της έρευνας διαφάνηκε ότι υπάρχει ένα σημαντικό ποσοστό εκπαιδευτικών που πιστεύει ότι η χρήση των ΤΠΕ βοηθούν το μαθητή να συνειδητοποιεί να βελτιώσει τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία του, να αναπτύξει νέες στρατηγικές για την επιτυχία του μαθησιακού του στόχου και να κατακτά τη νέα γνώση χωρίς προβλήματα και με ενεργητική και αυτόνομη συμπεριφορά, ενώ παράλληλα διευκολύνουν τον εκπαιδευτικό να χρησιμοποιεί σύγχρονες διδακτικές τεχνικές (ομαδοσυνεργατική διδασκαλία, εξατομικευμένη και ανακαλυπτική μάθηση, διαθεματική προσέγγιση κ.ά). Οι εκπαιδευτικοί θεωρούν ότι οι ΤΠΕ επιδρούν σημαντικά στη δυνατότητα για διαθεματική προσέγγιση ενός γνωστικού αντικειμένου, στην πολλαπλή αναπαράσταση των εννοιών, καθώς και στην κατάκτηση των γνώσεων χωρίς προβλήματα. Τα παραπάνω είναι σημαντικά γιατί φανερώνουν ότι η μάθηση, αλλά και οι διδακτικές τεχνικές που εντάσσονται στην εκπαιδευτική πράξη έχουν τροποποιηθεί σε σχέση με το παραδοσιακό μοντέλο που ήθελε το δάσκαλο ως το μεταλαμπαδευτή της γνώσης μέσω της σταθερών και αμετάβλητων βιβλίων ή εκπαιδευτικών υλικών. Ο εκπαιδευτικός σήμερα θα πρέπει να αντιμετωπίζει τον μαθητή ως ενεργό συμμετέχων στη διαδικασία απόκτησης γνώσης, να τον ενθαρρύνει να διαλέγεται για τις ιδέες τους, να ερμηνεύει τις πράξεις τους και να του προσφέρει πρακτικά προβλήματα αιτιότητας, χώρου, χρόνου και ποσότητας που να έχουν σχέση με τις εμπειρίες τους. Η αποτελεσματική διδασκαλία, λοιπόν, απαιτεί να κατέχει ο εκπαιδευτικός διαφορετικούς τύπους γνώσεων και δεξιοτήτων, τους οποίους να χρησιμοποιεί κατά τη διδακτική διαδικασία. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού θα πρέπει να είναι καθοδηγητικός και διαμεσολαβητικός ανάμεσα στον Η/Υ, το λογισμικό ή την πληροφορία, γενικότερα, και το μαθητή, ώστε να βοηθάει τα παιδιά να ισχυροποιήσουν τις μαθησιακές τους εμπειρίες μέσω των υπολογιστών. Το τελευταίο συνδέεται και με το ότι: α) υπάρχει και ένα ποσοστό εκπαιδευτικών που κυμαίνεται μεταξύ 6,09% και 34,70% που πιστεύει λίγο έως καθόλου στα παραπάνω και β) οι εκπαιδευτικοί πιστεύουν λιγότερο σε σχέση με τα υπόλοιπα ότι οι ΤΠΕ βοηθούν στη ανάπτυξη της κριτικής σκέψης. Μια εξήγηση για τα αποτελέσματα αυτά της έρευνας είναι ότι κουλτούρα του παραδοσιακού σχολείου δεν επιτρέπει την εύκολη εισαγωγή καινοτομιών και αντιστέκεται σε προσπάθειες αναδόμησης του αναλυτικού προγράμματος και του σχολικού περιβάλλοντος. Η πρώτη αντίδραση των εκπαιδευτικών, μετά την εισαγωγή μιας καινούργιας τεχνολογίας στην τάξη, είναι να χρησιμοποιηθεί για την υποστήριξη των παραδοσιακών μεθόδων διδασκαλίας (μετάδοση γνώσεων). Αυτός είναι και ο κύριος λόγος για τον οποίο πολλές έρευνες δεν έδειξαν θετικά αποτελέσματα από τη χρήση της τεχνολογίας στην εκπαίδευση. Αυτή η ανάδειξη ουδέτερων ή αρνητικών αποτελεσμάτων, αλλά και η θεωρητική και η μη-πρακτική επιμόρφωση της εισαγωγής των ΤΠΕ στην εκπαίδευση συνδέεται και με το ότι οι εκπαιδευτικοί χωρίς μετεκπαίδευση ήταν θετικότεροι σε σχέση με τους εκπαιδευτικούς που κατείχαν πτυχίο μετεκπαίδευσης, για τη συμβολή των ΤΠΕ στη διδακτική και μαθησιακή διαδικασία και στην δημιουργία συνθηκών για την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης. Εδώ πρέπει να τονιστεί ότι η έκφραση αμφισβητήσεων από τους εκπαιδευτικούς σχετικά με την επίδραση των ΤΠΕ στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης ή γενικότερα στην μάθηση έχει μια σημαντική επίδραση στα στερεότυπα, στις αντιλήψεις και στις αναπαραστάσεις που σχηματίζει ο εκπαιδευτικός για την χρήση των ΤΠΕ στη εκπαίδευση και στο πως αυτός διαμορφώνει τη διδακτική συμπεριφορά του.
Παράλληλα, οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί, που κατέχουν ένα κυρίαρχο ρόλο στην κοινωνικοπολιτική διαδικασία της εκπαίδευσης, στη πλειονότητα τους, δεν έχουν ακόμα συνειδητοποιήσει τον προσανατολισμό της εκπαίδευσης ή τη δικιά τους συμβολή στο νέο ζητούμενο της σύγχρονης εποχής: τη δημιουργία του μελλοντικού αυτόνομου κριτικού πολίτη. Το γεγονός ότι πάνω από τους μισούς εκπαιδευτικούς (64,66%) δεν παίρνει θέση ή αποφεύγει να απαντήσει, για το αν μέσα στο εκπαιδευτικό σύστημα αναπτύσσεται η κριτική σκέψη, μας φέρνει αντιμέτωπους με μια πραγματικότητα, όπου τα μέλη της εκπαιδευτικής κοινότητας στην πλειονότητα τους διαμορφώνουν την παιδαγωγικο-διδακτική συμπεριφοράς τους χωρίς να έχουν συνειδητοποιήσει το ρόλο τους για την επίτευξη του σύγχρονου ζητούμενου, κάτι που επιβάλει να εφαρμοστούν διαδικασίες ευαισθητοποίησης, ενημέρωσης, επιμόρφωσης και δια βίου εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών, διαφορετικές από αυτές που ίσχυαν μέχρι σήμερα.
Είναι σημαντικό, λοιπόν, κάθε εκπαιδευτικό σύστημα να επενδύσει στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στις ΤΠΕ και στην εφαρμογή τους, στην καλύτερη υλικοτεχνική υποδομή και δικτύωση των σχολικών μονάδων. Επίσης, το εκπαιδευτικό υλικό που θα πρέπει να εισαχθεί στην μαθησιακή διαδικασία είναι αναγκαίο να στοχεύει στην βελτιστοποίηση της εκπαιδευτικής διαδικασίας, τη δημιουργία μαθητοκεντρικών μαθησιακών περιβαλλόντων και την ανάπτυξη στρατηγικών διαθεματικής προσέγγισης της γνώσης και της σύγχρονης πραγματικότητας μέσα από ενεργητικές και συμμετοχικές διαδικασίες μάθησης.

Βιβλιογραφία
Mumtaz, S. (2000). Factors affecting teachers use of information and communications technology: a review of the literature. Journal of Information Technology for Teacher Education, 9 (3), 319-341.
Somekh, B. (1998). Supporting Information and Communication Technology Innovations in Higher Education. Journal of Information Technology for Teacher Education, 7(1), 11-33.


Πίνακας 1. Σχετικές συχνότητες, χ2 και στατιστική σημαντικότητα ερωτήσεων του Ερωτηματολογίου Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Σχετικές συχνότητες Chi-Square df Asymp. Sig.
Καθόλου Λίγο Αρκετά Πολύ
Η χρήση των ΤΠΕ κατά την διδασκαλία βοηθάει το μαθητή να συνειδητοποιεί τα δυνατά και αδύνατα σημεία του 1,70% 24,30% 59,10% 14,80% 83,30 3,00 0,00
Η χρήση των ΤΠΕ κατά την διδασκαλία βοηθάει το μαθητή να εντοπίζει πιθανά λάθη στη διαδικασία επίλυσης ενός προβλήματος 1,80% 19,50% 58,40% 20,40% 77,19 3,00 0,00
Η χρήση των ΤΠΕ κατά την διδασκαλία βοηθάει το μαθητή να αναπτύσσει νέες στρατηγικές για την επιτυχία του μαθησιακού του στόχου 0,90% 12,20% 58,30% 28,70% 85,87 3,00 0,00
Η χρήση των ΤΠΕ κατά την διδασκαλία βοηθάει το μαθητή να επιβάλει στην μαθησιακή διαδικασία το δικό του ρυθμό εκμάθησης 7,00% 21,70% 51,30% 20,00% 48,44 3,00 0,00
Η χρήση των ΤΠΕ κατά την διδασκαλία βοηθάει το μαθητή να δοκιμάζει όσες φορές θέλει την άποψή του ή τις γνώσεις του χωρίς να φοβάται ότι θα χαρακτηρισθεί άσχημα. 1,70% 8,60% 44,80% 44,80% 74,07 3,00 0,00
Η χρήση των ΤΠΕ διευκολύνει την ομαδοσυνεργατική διδασκαλία 6,09% 21,74% 46,96% 25,22% 39,12 3,00 0,00
Η χρήση των ΤΠΕ προσφέρει τη δυνατότητα για διαθεματική προσέγγιση ενός γνωστικού αντικειμένου. 2,61% 3,48% 44,35% 49,57% 89,35 3,00 0,00
Η χρήση των ΤΠΕ δίνει τη δυνατότητα πολλαπλής αναπαράστασης των εννοιών 2,63% 5,26% 46,49% 45,61% 81,02 3,00 0,00
Η χρήση των ΤΠΕ διευκολύνει την εξατομικευμένη και ανακαλυπτική μάθηση 1,80% 7,00% 58,80% 32,50% 93,93 3,00 0,00
Η χρήση των ΤΠΕ προωθεί τη συνεργατική μάθηση 6,10% 25,20% 40,00% 28,70% 27,43 3,00 0,00
Η χρήση των ΤΠΕ συμβάλλει στην αύξηση της ενεργητικής και αυτόνομης συμπεριφοράς των μαθητών 2,60 12,20 54,80 30,40 72,79 3,00 0,00
Η χρήση των ΤΠΕ αναπτύσσει την κριτική σκέψη των μαθητών 4,30% 30,40% 45,20% 20,00% 40,93 3,00 0,00

Πίνακας 2. Απόλυτες και σχετικές συχνότητες, χ2 και στατιστική σημαντικότητα της ερώτησης «Η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης των μαθητών καλλιεργείται στο ελληνικό σχολείο» του Ερωτηματολογίου Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Συχνότητες Διαφωνώ Συμφωνώ ΔΞ/ΔΑ Σύνολο χ2 df Asymp. Sig.
Η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης των μαθητών καλλιεργείται στο ελληνικό σχολείο Α.Σ. 6 35 75 118 62,086 2 0,000
Σ.Σ. 5,17 30,17 64,66 100

Πίνακας 3. Mann-Whitney U, Mean Rank και ασυμπτωματική σημαντικότητα ερωτήσεων του Ερωτηματολογίου Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ ως προς τη κατοχή κάποιου τίτλου μετεκπαιδευσης/
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Μετεκπαίδευση Mean Rank Mann-Whitney U Z Asymp. Sig. (2-tailed)
Η χρήση των ΤΠΕ κατά την διδασκαλία βοηθάει το μαθητή να συνειδητοποιεί τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία του ΌΧΙ 58,81 891,50 -0,98 0,33
ΝΑΙ 52,02
Η χρήση των ΤΠΕ κατά την διδασκαλία βοηθάει το μαθητή να εντοπίζει πιθανά λάθη στη διαδικασία επίλυσης ενός προβλήματος ΌΧΙ 56,85 924,00 -0,26 0,79
ΝΑΙ 55,00
Η χρήση των ΤΠΕ κατά την διδασκαλία βοηθάει το μαθητή να αναπτύσσει νέες στρατηγικές για την επιτυχία του μαθησιακού του στόχου ΌΧΙ 59,34 842,50 -1,38 0,17
ΝΑΙ 49,80
Η χρήση των ΤΠΕ κατά την διδασκαλία βοηθάει το μαθητή να επιβάλει στην μαθησιακή διαδικασία το δικό του ρυθμό εκμάθησης ΌΧΙ 60,73 714,50 -2,32 0,02*
ΝΑΙ 43,98
Η χρήση των ΤΠΕ κατά την διδασκαλία βοηθάει το μαθητή να δοκιμάζει όσες φορές θέλει την άποψή του ή τις γνώσεις του χωρίς να φοβάται ότι θα χαρακτηρισθεί άσχημα. ΌΧΙ 61,11 733,50 -2,27 0,02*
ΝΑΙ 44,84
Η χρήση των ΤΠΕ διευκολύνει την ομαδοσυνεργατική διδασκαλία ΌΧΙ 61,10 718,50 -2,49 0,01*
ΝΑΙ 43,24
Η χρήση των ΤΠΕ προσφέρει τη δυνατότητα για διαθεματική προσέγγιση ενός γνωστικού αντικειμένου. ΌΧΙ 61,21 708,50 -2,68 0,01*
ΝΑΙ 42,80
Η χρήση των ΤΠΕ δίνει τη δυνατότητα πολλαπλής αναπαράστασης των εννοιών ΌΧΙ 60,04 761,00 -2,18 0,03*
ΝΑΙ 45,09
Η χρήση των ΤΠΕ διευκολύνει την εξατομικευμένη και ανακαλυπτική μάθηση ΌΧΙ 58,31 917,50 -0,96 0,34
ΝΑΙ 51,89
Η χρήση των ΤΠΕ προωθεί τη συνεργατική μάθηση ΌΧΙ 59,77 839,50 -1,54 0,12
ΝΑΙ 48,50
Η χρήση των ΤΠΕ συμβάλλει στην αύξηση της ενεργητικής και αυτόνομης συμπεριφοράς των μαθητών ΌΧΙ 60,24 797,00 -1,96 0,05*
ΝΑΙ 46,65
Η χρήση των ΤΠΕ αναπτύσσει την κριτική σκέψη των μαθητών ΌΧΙ 57,76 1022,50 -0,18 0,86
ΝΑΙ 56,46

Σχήμα 1. Ιεραρχική κατάταξη ερωτήσεων του Ερωτηματολογίου Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ


1. Προσφέρουν τη δυνατότητα για διαθεματική προσέγγιση ενός γνωστικού αντικειμένου. 2. Δίνουν τη δυνατότητα πολλαπλής αναπαράστασης των εννοιών. 3. Να δοκιμάζει όσες φορές θέλει την άποψή του ή τις γνώσεις του χωρίς να φοβάται ότι θα χαρακτηρισθεί άσχημα. 4. Διευκολύνουν την εξατομικευμένη και ανακαλυπτική μάθηση. 5. Να αναπτύσσει νέες στρατηγικές για την επιτυχία του μαθησιακού του στόχου. 6. Συμβάλλουν στην αύξηση της ενεργητικής και αυτόνομης συμπεριφοράς των μαθητών. 7. Να εντοπίζει πιθανά λάθη στη διαδικασία επίλυσης ενός προβλήματος. 8. Προωθούν τη συνεργατική μάθηση. 9. Διευκολύνουν την ομαδοσυνεργατική διδασκαλία. 10. Να συνειδητοποιεί τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία του. 11. Να επιβάλει στη μαθησιακή διαδικασία το δικό του ρυθμό εκμάθησης. 12. Αναπτύσσουν την κριτική σκέψη των μαθητών.

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

ΣΤΑΣΕΙΣ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ

Διαγνωστικά Εργαλεία Για Εκπαιδευτικούς

Η χρήση του Facebook στην Ελλάδα