Κόψτε τις κακές συνήθειες
Δρ Βίκυ Σίμου, Ψυχολόγος
Τους καλοκαιρινούς μήνες και στη διάρκεια των διακοπών, όταν είμαστε χαλαροί και ήρεμοι, είναι πιο εύκολο να αναλογιστούμε τη ζωή μας και να πάρουμε σημαντικές αποφάσεις. Μήπως τώρα είναι η κατάλληλη εποχή, να εντοπίσουμε τις κακές μας συνήθειες και να αποφασίσουμε να τις κόψουμε;
Η μικρή αυτή ιστορία, θα μπορούσε να περιγράφει την καθημερινότητα του καθενός από εμάς. Το παζλ με τις κακές συνήθειες, θα μπορούσε να συμπληρώνει οποιαδήποτε άλλη αρνητική στάση ζωής ή πράξη, όπως η λαιμαργία, τα ηρεμιστικά, αλλά και οι συνεχόμενες κακές σχέσεις, η ασυνέπεια, η αμέλεια, η αναβλητικότητα και τόσα άλλα που μας καταδυναστεύουν τη ζωή και, παρ’ όλα αυτά, δεν μπορούμε να τα ξεπεράσουμε!
Οι συνήθειες που αναπτύσσουμε με το πέρασμα των χρόνων, μπορεί να είναι χρονοβόρες, ανθυγιεινές, απεχθείς, βαρετές ή παράλογα επικίνδυνες. Μπορεί να μειώνουν την αποτελεσματικότητα μας, να φράζουν το δρόμο της προσωπικής μας ανάπτυξης και να κατασπαταλούν την ενέργεια μας. Μπορεί να κόβουν χρόνια από τη ζωή μας, να ανταγωνίζονται τους φίλους μας και να μας απομονώνουν από τους αγαπημένους μας. Γιατί λοιπόν, ξαναγυρνάμε όλο στα ίδια και τα ίδια, ενώ αναγνωρίζουμε και συχνά παραδεχόμαστε πόσο βλαβερά είναι για τη ζωή μας; Γιατί ωθούμε τον εαυτό μας στα άκρα, διακινδυνεύοντας θεμελιώδεις παράγοντες της ύπαρξης του, όπως η υγεία, η ψυχική ηρεμία, η ελευθερία και η αυτοεκτίμηση;
Γιατί μας βασανίζουν;
Συνήθεια, είναι κάθε πράξη που επαναλαμβάνουμε τόσο συχνά ώστε, στο τέλος γίνεται ακούσια αντίδραση: κάθε φορά που το στρες μας «πνίγει» ανάβουμε ένα τσιγάρο ή κάθε φορά που νιώθουμε κουρασμένοι αναζητάμε ένα ποτό. Τις περισσότερες φορές, η συνήθεια επαναλαμβάνεται από το σώμα χωρίς καν τη συμμετοχή του μυαλού: δεν σκεφτόμαστε πριν ανάψουμε τσιγάρο και σίγουρα δεν σκεφτόμαστε πριν χάσουμε την ψυχραιμία μας και αρχίζουμε να ουρλιάζουμε! Η συνήθεια χαρακτηρίζεται από το αποτέλεσμα. Εάν μας βοηθάει να πετύχουμε τους στόχους μας, βελτιώνει την υγεία και τη φυσική μας κατάσταση, δίνει νόημα στη ζωή μας και μας κάνει πιο αποτελεσματικούς, προφανώς είναι θετική. Αντίθετα, αν μας περιορίζει, μας αποξενώνει και μακροπρόθεσμα μας καταστρέφει είναι σίγουρα αρνητική.
«Καταφεύγουμε στις κακές συνήθειες για να καλύψουμε άλλες ανάγκες», λέει η Βίκυ Σίμου, «και με τον ίδιο τρόπο μεγαλώνουμε και τα παιδιά μας, τα οποία θα αναπτύξουν επίσης τέτοιες συνήθειες και σε ορισμένες περιπτώσεις ίσως να φτάσουν μέχρι την εξάρτηση. Οι κακές συνήθειες είναι «οδοί αυτοταλαιπωρίας»: για να αντέξουμε πράγματα και καταστάσεις ή για να καλύψουμε, πρόσκαιρα, ανάγκες μας, καταφεύγουμε σ' αυτές».
Ο λόγος είναι απλός: οι κακές συνήθειες προσφέρουν άμεση ανακούφιση. Αντί δηλαδή, μετά από μια έντονη μέρα στη δουλειά να πιούμε ένα ποτό, μπορούμε να πάμε σπίτι μας και να χαλαρώσουμε με ένα μπάνιο. Όμως, δεν έχουμε την υπομονή να περιμένουμε και υποκύπτουμε στην κακή συνήθεια που είναι πιο άμεση. Φυσικά, η πραγματική ανάγκη της ξεκούρασης δεν καλύπτεται, αντίθετα επιβαρύνεται από το αλκοόλ και το τσιγάρο. Όμως, οι ζημιές είναι μακροπρόθεσμες, δεν φαίνονται άμεσα και η βραχυπρόθεσμη ανακούφιση «δείχνει πιο δελεαστική». Ας μη ξεχνάμε, ότι έτσι έχουμε μάθει: να τα θέλουμε όλα «εδώ, και τώρα».
Έτσι, χτίζονται οι περισσότερες κακές συνήθειες. Υπερβαίνουμε τις δυνάμεις μας - γιατί πρέπει να αντέξουμε - δεν φροντίζουμε τον εαυτό μας και γινόμαστε ανεύθυνοι απέναντι του, εξωθώντας τον σε βλαβερές συνήθειες».
Δεν μπορώ να’ απαλλαγώ!
Κάθε χρόνο, χιλιάδες άνθρωποι σ’ όλο τον κόσμο, ξοδεύουν απίστευτες ώρες και χρήματα, προσπαθώντας να ξεπεράσουν κάποιες συνήθειες που τους βασανίζουν. Όμως, πάρα πολλές φορές το αποτέλεσμα είναι αρνητικό. Γιατί;
«Διότι, η κακή συνήθεια μας βολεύει», λέει η κ. Σίμου. «Το δύσκολο είναι να στριμωχτούμε για να την αλλάξουμε. Γι' αυτό η υποτροπή είναι τόσο εύκολη. Η υποτροπή συνήθως φέρνει μαζί της τον πανικό, ο οποίος «γεννά» τις ενοχές και έτσι βρισκόμαστε πάλι εκεί απ' όπου ξεκινήσαμε: καταφεύγουμε στην «κακή» συνήθεια για ν’ αντέξουμε την αδυναμία μας και, τις περισσότερες φορές, πέφτουμε πιο βαθιά απ' ότι πριν την προσπάθεια απαλλαγής.
»Για να απαλλαγούμε πραγματικά, πρέπει κατ' αρχήν να συνειδητοποιήσουμε τι κρύβεται πίσω από το παραπέτασμα της συνήθειας. Ποια ανικανοποίητη ανάγκη μας «χτυπάει την πόρτα», ποιο «καλυμμένο» συναίσθημα ζητάει αποφόρτιση. Η συνήθεια, είναι ένα τελετουργικό που το σώμα μας επαναλαμβάνει εξωτερικά, κάθε φορά που υποφέρουμε εσωτερικά από κάποιο συναισθηματικό πρόβλημα. Δεν είναι λοιπόν, περίεργο ότι συνήθως έχουμε περισσότερες από μία κακές συνήθειες. Όταν το «συνηθισμένο» είναι να ζούμε πιεσμένοι σε μια δύσκολη πραγματικότητα την οποία καθημερινά πρέπει να αντέχουμε, είναι φυσικό η εύκολη λύση της συνήθειας να δείχνει ως η μόνη διέξοδος. Η κακή συνήθεια είναι ένα βέλος που μας σημαδεύει και αποκαλύπτεται κάτω από την έντονη πίεση της δύσκολης καθημερινότητας και τη λανθασμένη μετάφραση που κάνουμε στην έννοια «ευτυχία».
Υπάρχουν και καλές συνήθειες
Φθορά, χαμένη ενέργεια, αποξένωση ή δημιουργικότητα, υγεία, αποφόρτιση; Σαν αντίβαρο στα αρνητικά αποτελέσματα της κάθε κακής συνήθειας που μας ταλαιπωρεί, θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε τις ευεργετικές ιδιότητες μιας καλής συνήθειας. Ναι, σίγουρα μπορούμε να καπνίζουμε, να πίνουμε, να τρώμε λαίμαργα ή να μιλάμε άσχημα με την πρώτη ευκαιρία. Από την άλλη, όμως, μπορούμε να κάνουμε γυμναστική πριν από το πρωινό, να διαβάζουμε ένα βιβλίο πριν κοιμηθούμε, να κάνουμε πεζοπορία κάθε Σαββατοκύριακο ή να χαμογελάμε σε όσους συναντάμε. Κι αυτά συνήθειες είναι! Γιατί λοιπόν, να μην αλλάξουμε τα μεν με τα δε;
«Κάθε πράξη, μας λέει η κ. Σίμου, γίνεται συνήθεια όταν επαναλαμβάνεται καθημερινά επί 21 ημέρες. Το ίδιο χρονικό όριο ισχύει και στην περίπτωση που θέλουμε να ξεφύγουμε από μια συνήθεια: εάν τα καταφέρουμε για 21 μέρες, χωρίς παρέκκλιση, η συνέχεια είναι πιο απλή. Τεχνική του Νευρογλωσσικού προγραμματισμού.
Στη δημιουργία μιας συνήθειας, ενεργό ρόλο παίζει το σώμα: «εθίζεται» στη νικοτίνη ή το αλκοόλ, «συνηθίζει» στις κινήσεις που τα συνοδεύουν, «μαθαίνει» να τ’ αναζητά στα δύσκολα. Όταν αποφασίζουμε ν’ απαλλαγούμε, το μυαλό και το συναίσθημα συνειδητοποιούν την απόφαση, το σώμα όμως, αργεί ν’ αντιληφθεί την αλλαγή και αντιδρά:
γινόμαστε νευρικοί, δύστροποι και έχουμε έντονα σωματικά συμπτώματα από την έλλειψη της συνήθειας. Εάν λοιπόν, δεν φροντίσουμε να ασχοληθούμε με κάτι άλλο, το πιο πιθανό είναι να μην αντέξουμε και να ξαναγυρίσουμε στα ίδια.
Καλύπτοντας την έλλειψη με μία ευεργετική δραστηριότητα, όπως π.χ. η γυμναστική, απασχολούμε το σώμα μας και παράλληλα δημιουργούμε μια νέα, καλή συνήθεια! Στην αρχή γίνεται ψυχαναγκαστικά, σύντομα όμως, έρχεται αυτόματα. Η θετική συνήθεια αντικαθιστά την αρνητική».
Αλλαγή πλεύσης
«Είσαι ανίκανος να αντιδράσεις», «δεν έχεις τη δύναμη να τα καταφέρεις» ή «παίρνεις αυτό που σου αξίζει». Έτσι προσπαθείτε να πείσετε τον εαυτό σας να πειθαρχήσει, στην αλλαγή που αποφασίσατε; Κάντε κάτι άλλο: πετάξτε όλες αυτές τις φράσεις στα σκουπίδια, και αντικαταστήστε τες με τις εξής: «σου αξίζει κάτι καλύτερο», «άνθρωπος είσαι, έκανες ένα λάθος» ή «περνάς δύσκολα, σου χρειάζεται μια ανάσα». Μήπως έτσι, νιώθετε λίγο καλύτερα;
«Η αρνητική αντιμετώπιση δεν βοηθάει», μας λέει η Βίκυ Σίμου. «Πρέπει να αναγνωρίσουμε στον εαυτό μας αυτό που κάνει, χωρίς όμως να τον ενοχοποιούμε. Οι ενοχές, το μόνο που κάνουν είναι να μας σπρώχνουν πάλι στο ίδιο λάθος. Εάν όμως, αποδεχτούμε τη φύση και τις αδυναμίες μας και σταματήσουμε να είμαστε αμείλικτοι με τον εαυτό μας, τότε έχουμε κάνει το πρώτο βήμα για την αλλαγή.
»Η επιτυχία ξεκινάει από την αγάπη και τη σοβαρή δέσμευση απέναντι στον εαυτό μας: αναλαμβάνοντας την ευθύνη απέναντι σε εμάς τους ίδιους, συνειδητοποιώντας τις πραγματικές μας ανάγκες και τις ελλείψεις, μπορούμε να αλλάξουμε και στάση ζωής. Ας αρχίσουμε λοιπόν από σήμερα, να αντιμετωπίζουμε τις κακές μας συνήθειες σαν «σύμπτωμα» ή σαν ένα «φίλο», που προσπαθεί να μας τραβήξει την προσοχή στο «κρυμμένο» μας πρόβλημα, το οποίο πιθανώς δεν έχουμε καν συνειδητοποιήσει. Εάν ανακαλύψουμε πίσω από την κάθε εξάρτηση που μας κρατάει δέσμιους, τη δύναμη μας που είναι κρυμμένη και την κινητοποιήσουμε αναλαμβάνοντας την ευθύνη του εαυτού μας, δεν θα έχουμε πλέον ανάγκη την εξάρτηση»!
Σπάστε τα δεσμά και απελευθερωθείτε!
· Η δυσκολία της αλλαγής
Η αλλαγή θέλει προσπάθεια και δεν υπάρχει «σύντομος δρόμος» για να την κατακτήσουμε. Για να αλλάξουμε τις συνήθειες μας, χρειάζεται δράση και συνειδητές επιλογές. Τα βήματα μέχρι την «απεξάρτηση», μπορούν μεν να περιγραφούν με απλό τρόπο, χρειάζονται όμως δύναμη και ισχυρό κίνητρο για να τελεσφορήσουν και να αποδώσουν. Πριν λοιπόν, ξεκινήσουμε την προσπάθεια, πρέπει να είμαστε σίγουροι ότι πραγματικά το θέλουμε και γνωρίζουμε τα κέρδη και τις ζημιές.
· Τι χάνουμε…
Το πρώτο βήμα για να πολεμήσουμε μια συνήθεια που πιστεύουμε ότι είναι «κακή», είναι να καταλάβουμε γιατί αυτή η δραστηριότητα μας φαίνεται τόσο απαραίτητη. Με άλλα λόγια, τι κερδίζουμε τηρώντας την ανελλιπώς και τι θα χάσουμε αν την σταματήσουμε; Έχοντας ήδη κατατάξει τη συνήθεια μας στις αρνητικές, το εύκολο είναι να σκεφτούμε ότι δεν χάνουμε τίποτα. Όμως, ας το ξανασκεφτούμε: ας πούμε, ότι η συνήθειά μας είναι να αναζητάμε στο ποτό την χαλάρωση μετά από μια σκληρή μέρα δουλειάς. Τι κερδίζουμε; Την άμεση ανακούφιση και την αίσθηση ότι δεν είμαστε και τόσο κουρασμένοι αλλά αντέχουμε. Αφού μπορούμε να ξενυχτάμε πίνοντας, άρα είμαστε καλύτερα…
· Τι κερδίζουμε…
Ας δούμε τώρα τη συνέχεια της ιστορίας. Πέφτουμε στο κρεβάτι εξαντλημένοι από την σκληρή δουλειά αλλά και το αλκοόλ, που συνήθως, συνδυάζεται με τσιγάρα και τσιμπολόγημα, νιώθοντας το κεφάλι μας βαρύ και το στομάχι μας γεμάτο. Τι κερδίσαμε; Ξυπνάμε την άλλη μέρα κατάκοποι και «σερνόμαστε» μέχρι τη δουλειά. Δεν μπορούμε να λειτουργήσουμε, νιώθουμε ότι δεν έχουμε καθόλου ενέργεια και προσθέτουμε άλλη μια αρνητική μέρα στη λίστα μας. Συμπέρασμα; Θυσιάζουμε μια ακόμη μέρα από την ζωή μας, για δύο ώρες επιφανειακής ανακούφισης που μακροπρόθεσμα γίνεται μπούμερανγκ για την υγεία και την εμφάνισή μας. Σπουδαίο κέρδος! Μας αξίζει σίγουρα κάτι καλύτερο, έτσι δεν είναι;
· Ώρα για αποφάσεις
Τώρα που ζυγίσαμε και τις δύο πλευρές του προβλήματος, ήρθε η ώρα να επιλέξουμε. Η συνήθεια μας, που επαναλαμβάνουμε εδώ και μήνες ή χρόνια, δεν είναι πλέον μία ασυνείδητη κίνηση αλλά μια συνειδητή επιλογή: επιλέγουμε να πίνουμε για να χαλαρώσουμε. Τα καταφέρνουμε ή απλά ματαιοπονούμε διακινδυνεύοντας την υγεία μας; Είναι πιο σημαντική η στιγμιαία ανακούφιση από την πραγματική και ουσιαστική ξεκούραση; Τι μας προσφέρει περισσότερα και μας βοηθάει σαν άτομα;
Η αιτία που υιοθετήσαμε την συνήθεια αυτή εξ αρχής, ήταν να καλύψουμε κάποια ανάγκη: χρειαζόμαστε ξεκούραση, γιατί η καθημερινότητα μας είναι εξαντλητική. Σπάζοντας τα δεσμά που μας κρατούν δεμένους με την κακή συνήθεια, μένει σε εκκρεμότητα η κάλυψη της πραγματικής μας ανάγκης: πρέπει να ξεκουραστούμε. Αντί λοιπόν, να πάρουμε το δρόμο προς το μπαρ ας πάρουμε το δρόμο προς το σπίτι μας. Ας γεμίσουμε τη μπανιέρα μας βάζοντας τα απαραίτητα άλατα και αιθέρια έλαια, ας ανάψουμε αρωματικά κεριά που μας βοηθούν να χαλαρώσουμε και ας απολαύσουμε το μπάνιο μας. Μετά, θα απολαύσουμε ένα ποτήρι γάλα και θα ξαπλώσουμε ανάλαφροι πια στο κρεβάτι μας. Η επόμενη μέρα θα μας βρει ξεκούραστους και αναζωογονημένους, έτοιμους να «κυνηγήσουμε» τη μέρα μας και να μην της επιτρέψουμε να μας κυνηγάει αυτή! Αυτό που έχει σημασία, στην όποια νέα συνήθεια προσπαθούμε να αποκτήσουμε είναι το αποτέλεσμα: μας κάνει να νιώθουμε καλά με τον εαυτό μας; Άλλωστε, γι’ αυτό ξεκινήσαμε τον «πόλεμο» ενάντια στην παλιά μας συνήθεια. Για να κερδίσουμε την αυτοεκτίμηση.
· Είναι δικό μας θέμα
Είναι πάντα πολύ ανακουφιστικό να νιώθεις ότι είσαι κυρίαρχος στη ζωή σου! Είναι απίστευτη η δύναμη που γεννιέται μέσα από την επιτυχία της προσπάθειάς μας: «σαν να ξεπηδάει ένα σιντριβάνι από εκεί που μέχρι πριν λίγο καιρό υπήρχε ένας βράχος! Και αυτή η δύναμη είναι μόνο δική μας, πηγαία και αυθεντική»
Στείλτε μας τις επιτυχίες σας και τη νίκη σας σε κακές συνήθειες!
Σχόλια