Κουτσομπολιού Εγκώμιον
Κουτσομπολιού Εγκώμιον
Ευστράτιος Παπάνης, Επίκουρος Καθηγητής Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου
Ποιους αφορούν τα κοινωνικά σχόλια. Οι σχέσεις των Ελλήνων μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε δίκτυα δεσμών ( οι κοντινοί συγγενείς και οι φίλοι) και σε κοινωνικά δίκτυα γεφύρωσης ( οι επαφές μας με άλλες κοινωνικές ομάδες). Το κουτσομπολιό που αναφέρεται στα πρώτα ασκεί περισσότερο κοινωνικό έλεγχο και ο σχολιασμός των δεύτερων ισχυροποιεί δεσμούς μεταξύ απομακρυσμένων μελών μιας κοινότητας. Είναι πια πρόδηλο ότι στις μέρες μας οι δεσμοί αυτοί έχουν γίνει πιο αδύναμοι. Ο βίος εξατομικεύεται, οι μέριμνες αυξάνονται. Οι εκφάνσεις του κουτσομπολιού σκιαγραφούνται εάν αποτυπωθεί το κοινωνικό προφίλ του Έλληνα: Από την έρευνα καταγραφής αξιών (Παπάνης Ε., 2006-2008, Πανεπιστήμιο Αιγαίου) διεφάνη ότι οι Έλληνες εμπιστεύονται μόνο όσους ανήκουν στον ‘κύκλο των δικών τους’ ανθρώπων, ένα στενό οικογενειακό και κοινωνικό δίκτυο, που αποκλείει όποιον δεν είναι διαθέσιμος να βοηθήσει σε κάποια δεδομένη δύσκολη στιγμή. Τα περισσότερα άτομα δηλώνουν ότι έχουν 2-5 κοντινούς φίλους, με τα οποία ασχολούνται διαρκώς και τα σχολιάζουν ( ένα 2,9% πιστεύει ότι δεν έχει απολύτως κανένα άνθρωπο που να θεωρεί φίλο του) προς τους οποίους θα ήταν πρόθυμοι να προσφέρουν ψυχολογική στήριξη (18,1%), οικονομική βοήθεια (6,8%) και ψυχολογική και οικονομική αρωγή ( 70,3%), άλλη βοήθεια (1,9%) ή και καμιά απολύτως βοήθεια (1,9%). Μάλιστα, οι νέοι στέκονται έμπρακτα δίπλα στα άτομα που εμπιστεύονται, αφού το 16,1% από αυτά έχει προσφύγει στους συμμετέχοντες στην έρευνα μία φορά κατά το τελευταίο έτος για κάποιο προσωπικό τους πρόβλημα, το 27% δύο φορές, το 12,8% τρεις φορές, το 9,7% τέσσερις, το 10,6% πέντε, ενώ ένα 10,1% δεν έχει απευθυνθεί καμιά φορά για κάποιο προσωπικό του θέμα. Πάντως, το 53,1% των νέων επιλέγει φίλους του ίδιου κοινωνικού, οικονομικού και μορφωτικού επιπέδου με αυτούς, το 26,1% υψηλότερου και μόνο το 14,3% χαμηλότερου. Η έννοια της γειτονιάς έχει απολέσει τη σημασία που είχε παλιότερα. Έτσι, 35,1% δεν θα εμπιστευόταν κάποιον γείτονα, το 29,7% είναι επιφυλακτικό απέναντί τους, αλλά ενδεχομένως να έδειχνε εμπιστοσύνη και το 34,8% εξακολουθεί να τους εμπιστεύεται. Η ανάλυση κατέδειξε ότι η γειτονιά διατηρεί ακόμα τη σημασία της στα χωριά, ενώ υποβαθμίζεται στις αστικές περιοχές. Το 15,4% όσων συμμετείχαν στην έρευνα δηλώνει ότι νιώθει απομακρυσμένο από τους συνανθρώπους, το 52% παραμένει αδιάφορο και δηλώνει ότι δεν νιώθει ούτε κοντά ούτε μακριά τους, ενώ το 31.9% αντιστέκεται στην τάση και θεωρεί ότι παραμένει κοντά στο παραδοσιακό στερεότυπο του φιλικού και εξωστρεφούς Έλληνα.
Διαβάζετε περιοδικά ποικίλης ύλης (κοσμικά)
Ποσοστό
ναι
28,1
όχι
67,1
Σύνολο
95,1
Δεν
απάντησαν
4,9
Σύνολο
100,0
Τα χαρακτηριστικά αυτά του Έλληνα καταδεικνύουν ότι το κουτσομπολιό είναι ένα κοινωνικό παιχνίδι που διατηρεί την κοινωνική συνοχή. Πρόκειται για την αρχαιότερη μορφή μαζικής ενημέρωσης. Διαπολιτισμικό και ανεξάρτητο από το φύλο (άνδρες και γυναίκες κουτσομπολεύουν το ίδιο, αλλά για διαφορετικά θέματα) το κουτσομπολιό βρέθηκε ακόμα και σε αιγυπτιακές επιγραφές με ιερογλυφικά να στηλιτεύει τις σεξουαλικές προτιμήσεις του Φαραώ και να κοροϊδεύει τη φαλακρότητα της βασίλισσας. Φυλές σε πρωτόγονη ακόμα κατάσταση το διατηρούν ως θεσμό, στον οποίο συμμετέχει όλη η κοινότητα, διακωμωδώντας τις σεξουαλικές επιδόσεις, όσων αποσύρονται, για να συνευρεθούν στο δάσος. Αν και στηλιτεύεται από όλες τις θρησκείες, απαξιώνεται από τους κουλτουριάρηδες και εξοβελίζεται από τους ενάρετους, εντούτοις διακινεί την πληροφορία, έστω και αλλοιωμένη, χρησιμεύει ως μέσο προπαγάνδας και κάποτε βρέθηκε στα χείλη όλων μας. Ιδού και η παιδευτική του αξία: μπορεί να ενημερώσει τον αδαή για τα κοινωνικά δρώμενα και αποσυμφορεί την ένταση, εφόσον ενέχει χιούμορ ή σεξουαλικές πληροφορίες, για τις οποίες κάποιος θα δυσκολευόταν να αποκαλύψει για τον εαυτό του.
Σε μια εποχή που η δράση του ανθρώπου γίνεται ολοένα και πιο εξατομικευμένη τα κοινωνικά σχόλια δίνουν την ψευδαίσθηση της συμμετοχής σε ένα κοινό κοινωνικό γίγνεσθαι. Τη στιγμή, που η έννοια της γειτονιάς χάνεται, τα reality έρχονται να την υποκαταστήσουν. Παλιότερα το κουτσομπολιό διατηρούσε την κοινωνική συνοχή, μετρίαζε τα παράφορα έργα των ανθρώπων, ήλεγχε τα ήθη, καθόριζε τις ισορροπίες ανάμεσα στην ατομική επιδίωξη και το κοινωνικά αποδεκτό. Εξάλλου, το κουτσομπολιό είναι προϊόν μιας προαιώνιας εξελικτικής πορείας. Ενδεχομένως σε αυτό να οφείλεται η τεράστια διάδοση της γλώσσας, μέσω αυτού ετέθησαν τα κριτήρια της κοινωνικότητας και αποτυπώθηκε το εμπράγματο ενδιαφέρον για τα δρώμενα σε μια κοινότητα. Το κουτσομπολιό ήταν ο άτυπος τρόπος της κοινωνίας να εσωτερικεύει τις ολοένα και πιο πολύπλοκες σχέσεις των ανθρώπων, να προβάλει πρότυπα και να υπαγορεύει τρόπους συμπεριφοράς. Σήμερα έχει αποδειχθεί η σχέση του με τη χαλάρωση, την εκτόνωση του άγχους, την αποφόρτιση στους χώρους τις εργασίας. Μελετητές συνειδητοποίησαν ότι μέσω του κουτσομπολιού οι μαθητές διαμορφώνουν κοινωνικούς ρόλους και ότι τελικά ο κοινωνικός μας εαυτός αποτελείται κατά ένα μεγάλο μέρος όχι από πραγματικές ιδιότητες, αλλά από εικασίες, μύθους και υποθέσεις, που εναποτίθενται πάνω μας και σχηματίζουν την εξωτερική μας εικόνα. Η κοινωνική σύγκριση και κατά συνέπεια ένα μεγάλο τμήμα της αυτοεκτίμησης μας εξελίσσεται παράλληλα με τα κοινωνικά σχόλια των άλλων. Υπό αυτή την έννοια το κοινωνικό σχόλιο μπορεί να καταστρέψει μόνον όσους βασίζουν την αυτοεκτίμησή τους στον δημόσιο εαυτό.
Έχει γίνει διαδραστικό και με τη γραπτή ή ηλεκτρονική μορφή του συναντάται σε έντυπα, στο διαδίκτυο, στην τηλεόραση. Μέσω των ιστολογίων το ψηφιακό κουτσομπολιό ζει μια μεγάλη αναγέννηση. Το σημαντικότερο χαρακτηριστικό του κουτσομπολιού είναι η άμεση διάδοσή του. Ο αποδέκτης το διαβιβάζει παρακάτω και η εξάπλωσή του ακολουθεί το μηχανισμό των δικτύων. Έτσι σβήνεται και η προέλευσή του. Η φήμη δεν ανήκει κυριολεκτικά σε κανέναν. Πρόκειται για ένα συλλογικό προϊόν που δεν το ιδιοποιείται κανείς.
Για ποιους λόγους χρησιμοποιείτε το Facebook
Για φιλικές γνωριμίες
για ερωτική σχέση
για εύρεση σεξουαλικού συντρόφου
Για επικοινωνία και κοινωνικά σχόλια
Σύνολο
άνδρες
31,0%
13,9%
4,1%
50,0%
100,0%
γυναίκες
40,0%
9,1%
3,6%
47,3%
100,0%
Ευστράτιος Παπάνης, Επίκουρος Καθηγητής Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου
Ποιους αφορούν τα κοινωνικά σχόλια. Οι σχέσεις των Ελλήνων μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε δίκτυα δεσμών ( οι κοντινοί συγγενείς και οι φίλοι) και σε κοινωνικά δίκτυα γεφύρωσης ( οι επαφές μας με άλλες κοινωνικές ομάδες). Το κουτσομπολιό που αναφέρεται στα πρώτα ασκεί περισσότερο κοινωνικό έλεγχο και ο σχολιασμός των δεύτερων ισχυροποιεί δεσμούς μεταξύ απομακρυσμένων μελών μιας κοινότητας. Είναι πια πρόδηλο ότι στις μέρες μας οι δεσμοί αυτοί έχουν γίνει πιο αδύναμοι. Ο βίος εξατομικεύεται, οι μέριμνες αυξάνονται. Οι εκφάνσεις του κουτσομπολιού σκιαγραφούνται εάν αποτυπωθεί το κοινωνικό προφίλ του Έλληνα: Από την έρευνα καταγραφής αξιών (Παπάνης Ε., 2006-2008, Πανεπιστήμιο Αιγαίου) διεφάνη ότι οι Έλληνες εμπιστεύονται μόνο όσους ανήκουν στον ‘κύκλο των δικών τους’ ανθρώπων, ένα στενό οικογενειακό και κοινωνικό δίκτυο, που αποκλείει όποιον δεν είναι διαθέσιμος να βοηθήσει σε κάποια δεδομένη δύσκολη στιγμή. Τα περισσότερα άτομα δηλώνουν ότι έχουν 2-5 κοντινούς φίλους, με τα οποία ασχολούνται διαρκώς και τα σχολιάζουν ( ένα 2,9% πιστεύει ότι δεν έχει απολύτως κανένα άνθρωπο που να θεωρεί φίλο του) προς τους οποίους θα ήταν πρόθυμοι να προσφέρουν ψυχολογική στήριξη (18,1%), οικονομική βοήθεια (6,8%) και ψυχολογική και οικονομική αρωγή ( 70,3%), άλλη βοήθεια (1,9%) ή και καμιά απολύτως βοήθεια (1,9%). Μάλιστα, οι νέοι στέκονται έμπρακτα δίπλα στα άτομα που εμπιστεύονται, αφού το 16,1% από αυτά έχει προσφύγει στους συμμετέχοντες στην έρευνα μία φορά κατά το τελευταίο έτος για κάποιο προσωπικό τους πρόβλημα, το 27% δύο φορές, το 12,8% τρεις φορές, το 9,7% τέσσερις, το 10,6% πέντε, ενώ ένα 10,1% δεν έχει απευθυνθεί καμιά φορά για κάποιο προσωπικό του θέμα. Πάντως, το 53,1% των νέων επιλέγει φίλους του ίδιου κοινωνικού, οικονομικού και μορφωτικού επιπέδου με αυτούς, το 26,1% υψηλότερου και μόνο το 14,3% χαμηλότερου. Η έννοια της γειτονιάς έχει απολέσει τη σημασία που είχε παλιότερα. Έτσι, 35,1% δεν θα εμπιστευόταν κάποιον γείτονα, το 29,7% είναι επιφυλακτικό απέναντί τους, αλλά ενδεχομένως να έδειχνε εμπιστοσύνη και το 34,8% εξακολουθεί να τους εμπιστεύεται. Η ανάλυση κατέδειξε ότι η γειτονιά διατηρεί ακόμα τη σημασία της στα χωριά, ενώ υποβαθμίζεται στις αστικές περιοχές. Το 15,4% όσων συμμετείχαν στην έρευνα δηλώνει ότι νιώθει απομακρυσμένο από τους συνανθρώπους, το 52% παραμένει αδιάφορο και δηλώνει ότι δεν νιώθει ούτε κοντά ούτε μακριά τους, ενώ το 31.9% αντιστέκεται στην τάση και θεωρεί ότι παραμένει κοντά στο παραδοσιακό στερεότυπο του φιλικού και εξωστρεφούς Έλληνα.
Διαβάζετε περιοδικά ποικίλης ύλης (κοσμικά)
Ποσοστό
ναι
28,1
όχι
67,1
Σύνολο
95,1
Δεν
απάντησαν
4,9
Σύνολο
100,0
Τα χαρακτηριστικά αυτά του Έλληνα καταδεικνύουν ότι το κουτσομπολιό είναι ένα κοινωνικό παιχνίδι που διατηρεί την κοινωνική συνοχή. Πρόκειται για την αρχαιότερη μορφή μαζικής ενημέρωσης. Διαπολιτισμικό και ανεξάρτητο από το φύλο (άνδρες και γυναίκες κουτσομπολεύουν το ίδιο, αλλά για διαφορετικά θέματα) το κουτσομπολιό βρέθηκε ακόμα και σε αιγυπτιακές επιγραφές με ιερογλυφικά να στηλιτεύει τις σεξουαλικές προτιμήσεις του Φαραώ και να κοροϊδεύει τη φαλακρότητα της βασίλισσας. Φυλές σε πρωτόγονη ακόμα κατάσταση το διατηρούν ως θεσμό, στον οποίο συμμετέχει όλη η κοινότητα, διακωμωδώντας τις σεξουαλικές επιδόσεις, όσων αποσύρονται, για να συνευρεθούν στο δάσος. Αν και στηλιτεύεται από όλες τις θρησκείες, απαξιώνεται από τους κουλτουριάρηδες και εξοβελίζεται από τους ενάρετους, εντούτοις διακινεί την πληροφορία, έστω και αλλοιωμένη, χρησιμεύει ως μέσο προπαγάνδας και κάποτε βρέθηκε στα χείλη όλων μας. Ιδού και η παιδευτική του αξία: μπορεί να ενημερώσει τον αδαή για τα κοινωνικά δρώμενα και αποσυμφορεί την ένταση, εφόσον ενέχει χιούμορ ή σεξουαλικές πληροφορίες, για τις οποίες κάποιος θα δυσκολευόταν να αποκαλύψει για τον εαυτό του.
Σε μια εποχή που η δράση του ανθρώπου γίνεται ολοένα και πιο εξατομικευμένη τα κοινωνικά σχόλια δίνουν την ψευδαίσθηση της συμμετοχής σε ένα κοινό κοινωνικό γίγνεσθαι. Τη στιγμή, που η έννοια της γειτονιάς χάνεται, τα reality έρχονται να την υποκαταστήσουν. Παλιότερα το κουτσομπολιό διατηρούσε την κοινωνική συνοχή, μετρίαζε τα παράφορα έργα των ανθρώπων, ήλεγχε τα ήθη, καθόριζε τις ισορροπίες ανάμεσα στην ατομική επιδίωξη και το κοινωνικά αποδεκτό. Εξάλλου, το κουτσομπολιό είναι προϊόν μιας προαιώνιας εξελικτικής πορείας. Ενδεχομένως σε αυτό να οφείλεται η τεράστια διάδοση της γλώσσας, μέσω αυτού ετέθησαν τα κριτήρια της κοινωνικότητας και αποτυπώθηκε το εμπράγματο ενδιαφέρον για τα δρώμενα σε μια κοινότητα. Το κουτσομπολιό ήταν ο άτυπος τρόπος της κοινωνίας να εσωτερικεύει τις ολοένα και πιο πολύπλοκες σχέσεις των ανθρώπων, να προβάλει πρότυπα και να υπαγορεύει τρόπους συμπεριφοράς. Σήμερα έχει αποδειχθεί η σχέση του με τη χαλάρωση, την εκτόνωση του άγχους, την αποφόρτιση στους χώρους τις εργασίας. Μελετητές συνειδητοποίησαν ότι μέσω του κουτσομπολιού οι μαθητές διαμορφώνουν κοινωνικούς ρόλους και ότι τελικά ο κοινωνικός μας εαυτός αποτελείται κατά ένα μεγάλο μέρος όχι από πραγματικές ιδιότητες, αλλά από εικασίες, μύθους και υποθέσεις, που εναποτίθενται πάνω μας και σχηματίζουν την εξωτερική μας εικόνα. Η κοινωνική σύγκριση και κατά συνέπεια ένα μεγάλο τμήμα της αυτοεκτίμησης μας εξελίσσεται παράλληλα με τα κοινωνικά σχόλια των άλλων. Υπό αυτή την έννοια το κοινωνικό σχόλιο μπορεί να καταστρέψει μόνον όσους βασίζουν την αυτοεκτίμησή τους στον δημόσιο εαυτό.
Έχει γίνει διαδραστικό και με τη γραπτή ή ηλεκτρονική μορφή του συναντάται σε έντυπα, στο διαδίκτυο, στην τηλεόραση. Μέσω των ιστολογίων το ψηφιακό κουτσομπολιό ζει μια μεγάλη αναγέννηση. Το σημαντικότερο χαρακτηριστικό του κουτσομπολιού είναι η άμεση διάδοσή του. Ο αποδέκτης το διαβιβάζει παρακάτω και η εξάπλωσή του ακολουθεί το μηχανισμό των δικτύων. Έτσι σβήνεται και η προέλευσή του. Η φήμη δεν ανήκει κυριολεκτικά σε κανέναν. Πρόκειται για ένα συλλογικό προϊόν που δεν το ιδιοποιείται κανείς.
Για ποιους λόγους χρησιμοποιείτε το Facebook
Για φιλικές γνωριμίες
για ερωτική σχέση
για εύρεση σεξουαλικού συντρόφου
Για επικοινωνία και κοινωνικά σχόλια
Σύνολο
άνδρες
31,0%
13,9%
4,1%
50,0%
100,0%
γυναίκες
40,0%
9,1%
3,6%
47,3%
100,0%
Σχόλια