Έρευνα για την τρομοκρατία και το διαδίκτυο
Έρευνα για την τρομοκρατία και το διαδίκτυο
Ευστράτιος Παπάνης, Επίκουρος Καθηγητής
Πριν από μερικά χρόνια ο μόνος τρόπος επιρροής της κοινής γνώμης από τους τρομοκράτες ήταν τα παραδοσιακά μέσα μαζικής ενημέρωσης: το ραδιόφωνο, η τηλεόραση και οι εφημερίδες. Φυσικά, επειδή αυτοί οι ατραποί πληροφόρησης είναι πολιτικά ελεγχόμενοι και διαθέτουν συστήματα επιλεκτικής διάχυσης της είδησης, οι οργανώσεις της διεθνούς και εγχώριας τρομοκρατίας ανακάλυψαν στο διαδίκτυο μία ατόφια και ανεξέλεγκτη μέθοδο εξάπλωσης της ιδεολογίας τους. Η κατασκευή μίας ιστοσελίδας –υπό το ένδυμα μιας καθ’όλα θεμιτής πολιτικής παρέμβασης –είναι ανέξοδη, διαθέτει επίφαση νομιμότητας και μπορεί παράλληλα η δημοσιοποίηση βίντεο εκτελέσεων προσελκύει τα σκανδαλοθηρικά “sites”, αλλά και την “blogoσφαιρα”, προκαλώντας το δημόσιο αίσθημα, αλλά και όλους τους “μη φυσιολογικούς” επισκέπτες, που αρέσκονται στη θέα τέτοιων αποτρόπαιων θεαμάτων. Το αποτέλεσμα έχει διπλές προεκτάσεις: Αφενός καλλιεργεί την τρομολαγνεία και αφετέρου προπαγανδίζει την απειλή και διασπείρει το φόβο στους πολίτες. Αν και οι ιστοσελίδες των τρομοκρατών μπορούν να εντοπιστούν και να κλείσουν, εντούτοις η επιδημική εξάπλωση των πληροφοριών που εκπορεύονται από αυτές δεν μπορεί να αποτραπεί: Διαδίδεται μέσω ηλεκτρονικής αλληλογραφίας, chain letters, του you-tube. Αρκεί για ένα μικρό διάστημα να διαλάθει της προσοχής των συντακτών, να αναρτηθεί και η παγκόσμια διάχυσή του είναι εξασφαλισμένη.
Όμως το διαδίκτυο αποτελεί βασικό μέσο άντλησης πόρων για τους τρομοκράτες, είτε με τη μορφή απευθείας οικονομικής συνεισφοράς, είτε μέσω της πώλησης αγαθών. Γνωστή είναι η περίπτωση οργάνωσης, που καλούσε τους χρήστες να διαθέσουν οποιοδήποτε υλικό μέσο, από οπλισμό μέχρι αλεξίσφαιρα γιλέκα. Κάποιοι άλλοι ιδρύουν νόμιμες διαδικτυακές επιχειρήσεις (ή συνδέονται με άλλες, που λειτουργούν νόμιμα) και επενδύουν τα κέρδη στο σχεδιασμό και εκτέλεση τρομοκρατικών χτυπημάτων. Άλλοι αντλούν χρήματα μέσω διαδικτυακών καζίνο, από απάτες και υποκλοπές πιστωτικών καρτών ή και spam email, αλλά κυρίως μέσω συγκεκαλυμμένων φιλανθρωπικών δράσεων, επικλήσεων για βοήθεια προς πάσχοντες, καρκινοπαθείς, σεισμόπληκτους κλπ. Δεν είναι σπάνιο μία τρομοκρατική οργάνωση να διαθέτει μέρος των χρημάτων της για την ανακούφιση αναξιοπαθούντων πληθυσμών και τη καθιέρωση ενός φιλολαϊκού προσωπείου. Δυστυχώς, το καπιταλιστικό σύστημα προσφέρει πολλούς τρόπους νομιμοποίησης και “ξεπλύματος” βρώμικου χρήματος και πολλές κερδοφόρες επιχειρήσεις μπορούν να διατηρούν πολλαπλά κοινωνικά προσωπεία και προσχήματα.
Ήδη από το 1999 οι Arquilla et al διαπίστωσαν ότι τα διοικητικά συστήματα των τρομοκρατικών οργανώσεων ενσωματώνουν πολύ νωρίτερα από τα πολιτικά την μη ιεραρχική, αποκεντρωμένη δομή που επιβάλλει η εποχή της πληροφορίας και τα συμβολικά κοινωνικά δίκτυα: Πολλοί πυρήνες διάσπαρτοι στο διαδίκτυο, με τοπικούς αρχηγούς, με διαφοροποιημένες μεθόδους και φιλοσοφίες, αλλά ενωμένες υπό ένα κοινό σκοπό, τη διασάλευση της κοινωνικής συνοχής. Ο εντοπισμός και η σύλληψη τέτοιων πρωτοποριακών μορφών πολυμορφικών και διαδικτυωμένων οργανώσεων είναι χαλεπός, επειδή δεν υπάρχει ένα κεντρικό πρόσωπο και μία εμφανής δομή. Το επιμέρους μετασχηματίζεται, παραλλάσσεται, εγκαθιδρύει νέα δίκτυα και δεσμούς και διαιωνίζεται ακόμα και όταν κάποιοι σύνδεσμοι διασπώνται. Η πολύ- διαυλική αυτή οργάνωση απαιτεί προσεκτικό επιχειρησιακό σχεδιασμό, συντονισμό και αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών. Η ροή της πληροφορίας είναι ανέξοδη, γρηγορότερη, κρυπτογραφημένη, πολύσημη και περίπλοκή στην αποκωδικοποίηση της από τις διωκτικές αρχές (Weinmann, 2004). Όσο μεγαλύτερος ο βαθμός δικτύωσης, τόσο πληρέστερη είναι και η χρήση των νέων τεχνολογιών στη λήψη αποφάσεων. Το σκηνικό της “διαδικτυακής” τρομοκρατίας γίνεται ολοένα και ζοφερότερο, δεδομένου ότι το ίντερνετ κατάφερε να ενοποιήσει πολλές- άλλοτε απομονωμένες- τρομοκρατικές οργανώσεις, να μεταφέρει τεχνογνωσία, να κοινοποιήσει μεθοδολογίες και να κινητοποιήσει χιλιάδες χρήστες που διάκεινται ιδεολογικώς φιλικά προς τους τρομοκράτες ή αντιτίθενται στις ιμπεριαλιστικές διαθέσεις του καπιταλισμού. Εάν η τεχνολογία αιχμής συνδυαστεί με μη τεχνολογικούς, απλούς και παραδοσιακούς τρόπους δράσης ή επικοινωνίας, τότε το μείγμα είναι εκρηκτικό. Ουσιαστικά, το διαδίκτυο ώθησε τη διεθνή τρομοκρατία να αποδεσμευτεί από το γεωγραφικό χώρο, να γίνει διαδραστική, να ελέγχει τη ροή της πληροφορίας, (άλλοτε αποκλειστικό προνόμιο των κυβερνήσεων και των δημοσιογράφων), και να αξιοποιήσει τα εικονικά δίκτυα. Ταυτόχρονα έγινε εφικτή η διασύνδεση των παλιών μορφών ΜΜΕ (ραδιοφωνικοί σταθμοί, ιδιωτικά τηλεοπτικά κανάλια) με τα διαδικτυακά αντίστοιχα τους, κι έτσι επετεύχθη ένα πλαίσιο, στο οποίο οι κυβερνητικές προπαγάνδες έχουν ως πολέμιο αντίβαρο τον προσηλυτισμό των τρομοκρατικών οργανώσεων. Το εκμαγείο της παραπληροφόρησης “κοσμείται” από κάθε λογής ιδεολογικές, θρησκευτικές, εθνικιστικές και άλλες προσεγγίσεις με μοναδικό θύμα τον μη συνειδητοποιημένο πολίτη. T-shirts, βιβλία, dvd επιστρατεύονται για την προσέλκυση νέων οπαδών και διαδικτυακά παιχνίδια εφευρίσκονται, στην πλοκή των οποίων περιλαμβάνεται η σύλληψη ή διάσωση κάποιου τρομοκράτη. Ο παίκτης μπορεί να ταυτιστεί με τις αμερικανικές διωκτικές αρχές, να ενδυθεί τα χαρακτηριστικά και τα όπλα χολιγουντιανού αστυνομικού και να ξεχυθεί στα απόκρημνα μέρη του Αφγανιστάν, για να συλλάβει ή να ενδώσει στον Μπιν-Λάντεν. Σε πολλές επίσημες ή από τρομοκρατικές οργανώσεις ελεγχόμενες ιστοσελίδες διενεργούνται σφυγμομετρήσεις, σχετικά με την αναγκαιότητα μίας στρατιωτικής εισβολής ή του καίριου χτυπήματος μιας οργάνωσης, όλα διανθισμένα με κυβερνητικές ή τρομοκρατικές παραφιλολογίες. Κι όλα αυτά ενίοτε συγκερασμένα με μία ιδιότυπη αισθητική, όπως οι ιστοσελίδες της ΕΤΑ, που φαίνονται να δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στον πολιτισμό, για να προπαγανδίσουν με λανθάνοντα τρόπο την εθνικιστική υπό-κουλτούρα.
Άλλη μία συνηθισμένη μέθοδος των τρομοκρατών είναι η χρήση ιών, κακόβουλου λογισμικού, spy ware κλπ, μικρά προγράμματα, με τα οποία καταλαμβάνουν υπολογιστές, για να τους χρησιμοποιήσουν, όταν χρειαστεί, για τη μαζική επίθεση εναντίον κυβερνητικών ή στρατιωτικών ιστοσελίδων, αλλού και εναντίον του hardware ή για την καταστροφή ολόκληρων δομών. Αν και ακόμα οι κυβερνήσεις δεν έχουν συνειδητοποιήσει την ενδεχόμενη αυτή απειλή, ειδικά εάν με συντονισμένο τρόπο οργανωθεί και εκτελεστεί, εντούτοις ακόμα και με τη σημερινή τεχνολογική πρόοδο είναι δυνατόν να παραλύσει ένα ολόκληρο κράτος ή οι επικοινωνίες. Αν και διεθνείς οργανισμοί λαμβάνουν μέτρα, οι “πειρατές” φαίνεται να υπερτερούν σε ευελιξία και προσαρμοστικότητα. Η αχίλλειος πτέρνα της εξάρτησης από τους υπολογιστές στη διακυβέρνηση, την οικονομία, τον πολιτισμό μπορεί αν έχει ως τίμημα κάποτε τον αποσυντονισμό και το χάος και οι φαινομενικά αθώες ομάδες του Facebook να εξελιχθούν σε μία άνευ προηγουμένου ηλεκτρονική ιντιφάντα. Ήδη μέσα από τις υπάρχουσες εικονικές κοινότητες ο επίδοξος τρομοκράτης μπορεί να ενδυναμωθεί ιδεολογικά μέσω video, posters, υπερσυνδέσεις, να εντρυφήσει στην κατασκευή βομβών και στις τεχνικές αποφυγής των μέτρων ασφαλείας, να συντονίσει τη δράση του με εθνικά παρακλάδια διεθνών οργανώσεων, να βρει ομοϊδεάτες και να αποτελέσει ψυχολογικά μέρος ενός ιδιαίτερου συστήματος καμουφλαρισμένου και καλώς παραλλαγμένου στην άβυσσο του διαδικτύου.
Σχόλια