Ενοχή

Ενοχή

Ευστράτιος Παπάνης, Επίκουρος Καθηγητής Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Αιγαίου

Η ελληνική κοινωνία ήταν πάντα ενοχική. Ενοχές για το μεγαλείο των προγόνων, που οι νεοέλληνες απώλεσαν, τύψεις ολόκληρων γενεών για τα έπη και τα επιτεύγματα των προηγουμένων, που πλέον δεν επαναλαμβάνονται, ενοχές προς τη μητέρα, τους συγγενείς, προς τον έρωτα. Και ως τέτοια, η κοινωνία στην οποία μετέχουμε, έχει αναπτύξει μηχανισμούς άμυνας, που μετατρέπουν αποτελεσματικά τις ερινύες σε ιδεολογία, σε μηχανισμούς άμυνας τις παρεκκλίσεις της και σε εκλογικεύσεις τις αντινομίες της. Τώρα όμως το κράτος κατάφερε, με την εμπνευσμένη συνενοχή των ΜΜΕ, να ενσπείρει ένα νέο είδος ενοχής: τη συλλογική. Εμείς φταίμε που φοροδιαφεύγαμε, που στην κουλτούρα μας το ατομικό είναι σημαντικότερο του ομαδικού, εμείς που δεν εργαζόμαστε, όπως όλοι οι προηγμένοι λαοί, εμείς που ζήσαμε ευδαιμονιστικά λιπαίνοντας την παραοικονομία κατά τις προηγούμενες δεκαετίες, εμείς που επιλέξαμε ηγετίσκους ανάλογους του ήθους μας, εμείς που τελικά χρεωκοπήσαμε. Και το χαρακτηριστικό της ενοχής αυτής είναι ότι μεταβιβάζεται αυτούσια στη νέα γενιά, μέσω των σχολείων, της οικογένειας και των πνευματικών ταγών, οι οποίοι καθεύδουν τον ύπνο του δικαίου, εξοργιζόμενοι δήθεν από άμβωνες και καναπέδες της χλιδής..

Η σημερινή νεολαία παρακολουθεί μουδιασμένη τα τεκταινόμενα και παζαρεύει το ζοφερό της μέλλον σε εμπορεία και διεξόδους, που μας ξενίζουν. Γιατί δεν συνεχίστηκε ο ξεσηκωμός του Δεκέμβρη του 2008, γιατί δεν αποκαθηλώθηκαν οι υπαίτιοι της μιζέριας, γιατί δεν επαναλαμβάνεται η ρήξη των σχέσεων των νέων με το πολιτικό σύστημα. Μα η έκρηξη βίας πριν δύο χρόνια δεν ήταν κίνημα, δεν είχε ιδεολογία, δεν υπήρχαν συνειδητοποιημένοι και εχέφρονες αρχηγοί, που θα συντόνιζαν συστηματικά την κάθαρση. Η 'εξέγερση' του 2008 έμοιαζε περισσότερο με καπρίτσιο στον τοίχο του Facebook, παρά με πολιτική έκφραση. Εξάλλου, ετερόκλητες ήταν και οι ομάδες, που συμμετείχαν σε αυτή. Αν δεν υπήρχε ο θάνατος του παιδιού θα είχε ήδη περάσει στη λήθη της ιστορίας. Το κύκνειο άσμα μιας οργής χωρίς ηθική και κανόνες, που ξεσπά αδιαφοροποίητα ενάντια σε όλους, που δε στοχεύει πουθενά και είναι τόσο αποσπασματική, όσο και ο βόρβορος της ιδεολογίας, που την επικαλύπτει.

Οι σημερινοί νέοι μας έχουν απομυθοποιήσει. Δεν ενδιαφέρονται για τις επαναστάσεις, που καπηλευτήκαμε, τις κοσμοθεωρίες, που ξεπουλήσαμε, τα ιδανικά που σφετεριστήκαμε, τα απειλητικά διαγγέλματα του πρωθυπουργού και τους βρυχηθμούς της τρόικας. Μα κυρίως δεν προτίθενται να κληρονομήσουν την ενοχή και τα κόμπλεξ, που τεχνηέντως επιχειρούμε να τους μεταβιβάσουμε. Δυστυχώς για μας οι νέοι πρωτίστως πρέπει να επιβιώσουν και θα το πράξουν αυτό είτε στην Ελλάδα είτε στο εξωτερικό. Και ακόμα χειρότερα πέρασε η εποχή των αναδυόμενων, χαρισματικών ηγετών, που θα κατάφερναν να συμπαρασύρουν σε μια υγιή μετάλλαξη όλα τα νοσηρά στοιχεία μας. Στο αργυρώνητο συνδικαλιστικό κίνημα και στις ύβρεις των πολιτικών προτάσσουν τη δική τους ιδεολογία, που είναι αυτή του μέλλοντος και που τελικά αποδεικνύεται περισσότερο ατόφια και γνήσια από τις αγκυλώσεις και τις αυταπάτες της δικής μας γενιάς.