Το πολυπολιτισμικό σχολικό περιβάλλον

Το πολυπολιτισμικό σχολικό περιβάλλον

Ειρήνη Μυρσίνη Παπάνη

Med, Υποψήφια Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Μακεδονίας

Κατά τις τελευταίες δεκαετίες βιώνουμε κατακλυσμιαίες κοινωνικές αλλαγές. Τείχη κατακρημνίζονται, πόλεμοι λαμβάνουν χώρα «υπέρ» των αδυνάτων, τα γεωγραφικά σύνορα των κρατών αλλάζουν, επαναστάσεις λαών έρχονται να ταράξουν «την τάξη και τη γαλήνη» των δικτατορικών καθεστώτων με κάθε τίμημα. Αποτέλεσμα αυτών είναι η μετακίνηση πληθυσμών από τις πατρικές εστίες προς την Εδέμ ήρεμων και οικονομικά εύρωστων κοινωνιών, με την ελπίδα της επιβίωσης και της εξασφάλισης ποιοτικότερης ζωής. Έτσι, η πληθυσμιακή σύνθεση των κρατών μεταβάλλεται και όλοι, γηγενείς και νεοφερμένοι, εμπλέκονται στη δύσκολη διαδικασία της προσαρμογής. Η Ελληνική κοινωνία αποδεικνύεται ανέτοιμη να αντιμετωπίσει τα νέα δεδομένα και, λησμονώντας την περιβόητη φιλοξενία της, συχνά αντιδρά εκδηλώνοντας ρατσιστικές συμπεριφορές. Ανέτοιμη ήταν, άλλωστε, να αγκαλιάσει και αδέλφια μετά τη Μικρασιατική καταστροφή. Καλό άλλοθι, βέβαια, η εγκληματικότητα πολλών από τους ανεπιθύμητους «εισβολείς».

Το σχολείο, μικρόκοσμος της κοινωνίας, παλεύει και αυτό να προσαρμοστεί, αντιμετωπίζοντας, ωστόσο, συχνά την πολυπολιτισμικότητα στη σύνθεσή του ως πρόβλημα και όχι ως πρόκληση που μπορεί τελικά να αποβεί προς όφελος όλων των μαθητών. Το έργο των δασκάλων είναι τώρα δυσκολότερο και η δουλειά που πρέπει να γίνει στην τάξη απαιτεί μεγαλύτερη προσπάθεια, καλύτερη προετοιμασία και πιο ευέλικτο σχεδιασμό του μαθήματος. Σε έρευνες που έχουν γίνει σε εκπαιδευτικούς σε πανελλήνια κλίμακα βρέθηκε ότι οι ίδιοι αρκετές φορές νιώθουν ανεπαρκείς να ανταποκριθούν στις ανάγκες της πολυπολιτισμικότητας, αντιμετωπίζοντας συχνά δυσκολίες στη διαχείριση της τάξης και προβλήματα με τους Έλληνες γονείς, οι οποίοι θεωρούν ότι η ένταξη αλλοδαπών στο σχολικό περιβάλλον λειτουργεί εις βάρος της μάθησης των παιδιών τους. Ένα σχολείο, άλλωστε, χαρακτηρίζεται «καλό» όταν δε φιλοξενεί πολλούς ξένους μαθητές. Ωστόσο, μια καλύτερη ενημέρωση των γονέων για τα οφέλη που είναι δυνατόν να αποκομισθούν από την πολυπολιτισμική σύνθεση της τάξης θα μπορούσε να αναχαιτίσει τους φόβους και τις προκαταλήψεις τους:

1) Η περιβόητη σύνδεση του σχολείου με την κοινωνία, που αποτελεί ζητούμενο των αναλυτικών προγραμμάτων, δεν μπορεί να επιτελεστεί εάν το πραγματικό κοινωνικό πλαίσιο δε μεταφερθεί και μέσα στην τάξη. Ένα αποστειρωμένο σχολικό περιβάλλον που δεν αντανακλά την πραγματικότητα είναι ανίκανο να προετοιμάσει ικανούς αυριανούς πολίτες.

2) Η εκπαίδευση αποσκοπεί στην ανάπτυξη, όχι μόνο των γνωστικών ή μεταγνωστικών δεξιοτήτων των μαθητών, αλλά και των κοινωνικοσυναισθηματικών και επικοινωνιακών, η καλλιέργεια των οποίων μπορεί να επιτευχθεί με τον καλύτερο τρόπο μέσα από τη συνύπαρξη και την αλληλοεπίδραση σε μια πολυπολιτισμική τάξη.

3) Η εύρεση της ταυτότητας και της αυτογνωσίας επιτυγχάνεται μέσω του κοινωνικού και πολιτισμικού πλουραλισμού. Καταφέρνει ο μαθητής να συνθέσει την ταυτότητά του και να ανακαλύψει τον εαυτό του μόνο όταν γνωρίσει καλά τον κόσμο στον οποίο ζει. Το εμπλουτισμένο περιβάλλον της τάξης σίγουρα βοηθά προς αυτή την κατεύθυνση.

4) Ο πλουραλισμός ιδεολογιών, οπτικών, αξιών, εμπειριών και τρόπων σκέψης κάνει τους μαθητές πιο δημοκρατικούς, διαλλακτικούς, στοχαστικούς, προσαρμοστικούς, καλλιεργεί την ενσυναίσθηση και επομένως τη συναισθηματική τους νοημοσύνη.

5) Η πολυπολιτισμική προσέγγιση των γνωστικών αντικειμένων ενισχύει την κριτική σκέψη και τη δημιουργικότητά τους

6) Το πολυπολιτισμικό σχολικό περιβάλλον πλάθει «πολίτες του κόσμου» που χαρακτηρίζονται από σεβασμό στην πολιτισμική ετερότητα, αποδοχή, ανεκτικότητα, αλληλεγγύη και βάζει τις βάσεις για μια μελλοντική παγκόσμια ειρήνη.