Facebook και νεύρωση-Εμπλουτισμένο

Facebook και νεύρωση-Εμπλουτισμένο

Ευστράτιος Παπάνης, Επίκουρος Καθηγητής Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Αιγαίου

'...Πλήρης απογοήτευση.. Τίποτε δεν είναι όπως φαίνεται.. Ολα είναι ψεύτικα.. Αν όχι όλα, τα περισσότερα.. Μη χαρίζεστε σε κανέναν.. Μην ανοίγεστε σε άτομα που δεν έχετε δει ποτέ σας.. Μην ενθουσιάζεστε από γραπτά, εδώ στο φέις..
Οτι λάμπει δεν είναι χρυσός... Προσοχή.. ' (Βένη Παπαδημητρίου, Δημοσιογράφος)

Σημείωση: Οι στιχομυθίες και οι περιγραφόμενες περιπτώσεις είναι από υπαρκτά πρόσωπα, χρήστες του ƒacebook, που δέχτηκαν να συμμετέχουν στην έρευνα. Τα χαρακτηριστικά της ταυτότητάς τους έχουν παραλλαχθεί και οι συνεντεύξεις έχουν αλλοιωθεί ή εκδραματισθεί για τις ανάγκες του άρθρου.

Οι έρευνες διφορούμενες, οι απόψεις αντιφατικές. Το μόνο βέβαιο και αριθμητικά τεκμηριωμένο είναι η σαρωτική εξάπλωση των κοινοτήτων δικτύωσης, σε τέτοιο σημείο, που στη νέα γενιά να έχουν υποκαταστήσει το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και εν μέρει τα sms. Η διείσδυση στον κόσμο της κινητής τηλεφωνίας, τα wi-fi, που παντού πλέον είναι διαθέσιμα, απαλλάσσουν τη διαδικτυακή επικοινωνία από τα δεσμά του υπολογιστή και καθορίζουν κάθε στιγμή, δημιουργώντας μια νέα εξάρτηση: η χρήση των νέων αυτών μέσων διαδίδεται ραγδαία σε κάθε ηλικιακή κατηγορία, ανεξάρτητα από γεωφραφικούς και κοινωνικούς περιορισμούς. Τα όρια δυσδιάκριτα και ασαφή για όσους δεν γνώριζαν ή ακόμα δεν έχουν καταφέρει να τα θέσουν..Τα προσχήματα έχουν αρθεί..Καλώς ήλθατε στον κόσμο της νεύρωσης και του Facebook...

Κατάθλιψη και εμμονή-Σενάριο Πρώτο

Όταν μπήκα για πρώτη φορά στο φέις, μου φάνηκε απλά ένα λεύκωμα.. όπως τότε που γράφαμε , παιδιά, τις εμπειρίες μας.. τις παιδικές..

Περνώντας ο καιρός, αποκτώντας νέους «φίλους», άτομα δηλαδή, που δεν γνώριζα, απλά έτυχε να τους αρέσουν αυτά που έγραφα, ή να συμμετέχω σε κάποιες ομάδες βιβλίου…

Εκεί που κοροιδευα όσους ασχολούνταν με το φέις, έβλεπα τον εαυτό μου να περνά ώρες ολόκληρες στον υπολογιστή.. παραμερίζοντας άλλες ανάγκες μου.. Επαψα να τηλεφωνώ σε φίλους, να ασχολούμαι με εμένα, με το σπίτι, με το γράψιμο..

Δεν ξέρω αν ήταν η ανάγκη για επικοινωνία μετά το κλείσιμο της εφημερίδας που άλλαξε τον τρόπο ζωής μου.. Δεν ξέρω τι με έφερε τόσο κοντά σε ό, τι ήξερα πως δεν έίναι αληθινό.. Γιατί ήξερα. Δεν ήταν πως δεν γνώριζα, ή δεν καταλάβαινα τι συμβαίνει..

Πίστεψα σε ορισμένα άτομα, γυναίκες κυρίως.. Και φερόμουν φιλικά. Με τον καιρό άνοιξα την καρδιά μου, όχι εντελώς – ευτυχώς- τώρα που το σκέφτομαι…

Καθώς, περνώντας ο καιρός, διαπίστωσα πως πίσω από μια φωτογραφία και τα γλυκά λόγια, κρυβόταν μια άλλη πραγματικότητα…

Ο γραπτός λόγος, είναι εντελώς διαφορετικός, σε ότι αφορά το πώς εισπράττεις το νόημα των λέξεων, του άλλου…

Διαφωνίες, προσωπικές επιθέσεις, μέχρι απειλές δέχτηκα και έφτασα στο σημείο να σκέπτομαι μόνο αυτά που συμβάινουν στο φέις, παρά τα όσα συμβαίνουν στην πραγματική μου ζωή… και να κάνω κρίσεις πανικού, καθώς σκεπτόμουν τις επιθέσεις, την προδοσία από άτομα που πίστεψα …

Από την ψευτιά, την υποκρισία, την βρώμα και τη δυσοδία που αποπνέει το φέις..

Ηξερα , έβλεπα την πραγματικότητα, πόσο με επηρεάζει αρνητικά, και όμως συνέχιζα.. με επιθετικότητα.. Γιατί βγάζει επιθετικότητα σε μας τους νευρωσικούς – δεν ξέρω αν αυτό ισχύει για το σύνολο των ατόμων-.

Το άδικο δεν το αντέχω.. Και λόγω του ότι έχω μάθει να γράφω δημόσια τα πάντα, λόγω του ότι ειμαι άτομο που δεν χαμπαριάζει και δεν φοβάται τίποτε, τα έγραφα όλα στον τοίχο μου.. Ότι απειλούμαι από τον τάδε, ότι μου στέλνει απειλητικά μηνύματα η τάδε..

Αυτά όμως, είχαν ως αποτέλεσμα την ψυχική φθορά μου.

Έβλεπα τον εαυτό μου να καταρρέει.. και φυσικά, άρχισε η αντίστροφη μέτρηση.. αποφάσισα να ξεφύγω, να κάνω στροφή 180 μοιρών..

«Έψαξα» όλους αυτούς που με οδήγησαν σε αυτή την κατάσταση, και έψαξα και βαθειά μέσα μου.. Τους κατηγοριοποίησα, τους έβαλα στον κάδο των σκουπιδιών, και είπα ΤΕΛΟΣ.. Δεν θα συνεχίσω να ασχολούμαι με απορίμματα που μου κάνουν κακό..

Όχι πως εγώ ειμαι η οσία Αγία, αλλά τέτοια υποκρισία, τόση παλιανθρωπιά, πουτανιά και αρρώστια για προβολή του εγώ , και. .και.. και.. δεν περίμενα πως θα συναντήσω εδώ στο φέις..

Αποστασιοποιήθηκα και άρχισα να νοιώθω καλύτερα.. κάθε μέρα και καλύτερα..

Τολμώ να συμβουλέυσω οσους πάσχουν από αγχώδη διαταραχή, νεύρωση, να αποφεύγουν το φέις, όσο μπορούν.. Και να συνομιλούν με άτομα που γωρίζουν στην πραγματική τους ζωή, όχι με αγνώστους.. Είναι επικίνδυνο για όλους τους ευαίσθητους και ταυτόχρονα έξυπνους ανθρώπους, το παιχνίδι που λέγεται φέις.. επικίνδυνο για την υγεία μας..

Μακριά .. όσο γίνεται πιο μακριά.. και όχι εμπιστοσύνη.. Σε κανέναν.. όσο γλυκά λόγια και αν γράφει, όσο και αν δείχνει πως σε εκτιμά..

Οι εμπειρίες μου είναι τόσες πολλές.. τι να πρωτοπω.. υπάλληλος εμφανίζεται ως… ιδιοκτήτρια ναυτιλιακής εταιρείας, -εφοπλίστρια δηλαδή- έκπαιδευτικός, ψάχνει για άντρες, κατηγορεί τον συζυγο και τους άλλους, ενώ στο προφίλ της φαίνεται μια γλυκειά και διανοούμενη γυναίκα… Θεέ μου.. πόση ψευτιά, πόση υποκρισία..

Κλίκες και ομάδες … Επιθέσεις ομαδικές σε άτομα που κάνουν «χαλάστρα» στα σχέδιά τους.. Περιφερόμενοι γκόμενοι που το παίζουν προστάτες σε γυναίκες… συγγραφείς που πληρώνουν να εκδόσουν τα βιβλία τους.. Τόσα πολλά.. Αν είναι δυνατόν…

«Κάνεις σαν να μην ξέρεις τον κόσμο.. Τόσα χρόνια στο πεζοδρόμιο είσαι», λεει ο γιατρός μου κάθε φορά..

Ναι αλλά η ελπίδα για το καλό, παραμένει μέσα σου.. Κι όταν βλέπεις τη βρωμιά και τη δυσοδία.. απογοητεύεσαι ξανά.. και ξανά και ξανά.. και κλείνεσαι περισσότερο στον εαυτό σου…

Μακριά από το φέις, για τους νευρωσικούς το λέω... βλάπτει σοβαρά την υγεία…

Ξέχασα να σου πω.. ότι ο νευρωσικός, έχει μεγάλο άγχος, ότι πρέπει να απαντήσει σε όλα τα μηνύματα αμέσως, να μην παρεξηγηθεί ότι αδιαφορεί, γιατί θέλει να είναι καλά με όλους γύρω του.. μεγάλο άγχος.. και στα σχόλια και σε όλα.. Γενικά, είναι μια αγχώδης κατάσταση, που τον επηρεάζει τρομερά και πρεπει να το συνειδητοποιήσει έγκαιρα.. Αν μπορεί να βάλει όρια, διαφορετικά... δρόμο... Δεν γίνεται να ικανοποιείς τους πάντες.. και όμως εσύ νιώθεις την ανάγκη να τους ικανοποιήσεις όλους, αδιαφορώντας για σένα...

Σενάριο Δεύτερο

6 π.μ και η Μαρία Π.. εξακολουθεί να ζωγραφίζει την αγωνία της στο πληκτρολόγιο..Δυσκολεύεται να κλείσει τον υπολογιστή, μην τυχόν της ξεφύγει κάτι που θα ειπωθεί, κάτι που την αφορά. Πέρασε μια εξοντωτική νύχτα διαπληκτιζόμενη, στην αρχή με φίλους, αργότερα με αγνώστους και μετέπειτα με κάποιους, που θεωρούσε οικείους, για θέματα, που αφορούσαν την αγάπη, τον έρωτα, την κρίση, τη θλίψη, τον πόνο, το άγχος, το sex, τον εαυτό της, το παρελθόν. Οι προσδοκίες της ματαιώθηκαν και λύση δεν βρέθηκε..Ποτέ δεν είναι εφικτή η προσπέλαση της αλήθειας, τουλάχιστον όχι μέσα από συζητήσεις. Η φιλία βιώνεται, δεν είναι λεκτική αντιπαράθεση. Και η μοναξιά, που αρχικά φάνηκε να υποχωρεί, τώρα γίνεται ανυπόφορη. Σε λίγο πρέπει να φύγει για δουλειά..Εβδομάδες τώρα μένει κολλημένη στον υπολογιστή, επειδή ο ύπνος φέρνει τους εφιάλτες, επειδή από λύτρωση μετατρέπεται σε Ερινύα. Αλλά οι σχέσεις της στο Facebook, όσο περνά ο καιρός επιδεινώνονται..Στην αρχή τα πράγματα ήταν απλά. Μάλιστα χλεύαζε όσους είχαν υποκαταστήσει την κοινωνική τους ζωή με αυτό το μηχάνημα του διαβόλου..Διστακτικά δημιούργησε προφίλ και πέρασε καιρός μέχρι να κατακτήσει τη λειτουργία του..Μα οι φίλοι αύξαναν με γεωμετρική πρόοδο..Μερικούς τους διέγραφε και μετά είχε τύψεις..Μήπως ανάμεσά τους βρισκόταν εκείνος, που θα έκανε τη διαφορά. Μερικά αναρτημένα τραγούδια, κάποια ανέκδοτα, likes, pokes, παιχνίδια, όνειρα για κάποια σελίδα, που είχε με μεράκι φτιάξει. Αλλά σταδιακά δεν κατάφερνε πια να αποκρυπτογραφήσει τις προθέσεις και τα λόγια των ανθρώπων. Δεν είχε ενδείξεις, αν εννοούσαν όσα έλεγαν, αν γελούσαν τη στιγμή που διατύπωναν κάτι σοβαρό, αν μιλούσαν ταυτόχρονα σε άλλους, δεν κατανοούσε την ευκολία με την οποία οι άγνωστοι τις μετέφεραν υπονοούμενα και έκριναν τους πάντες, την άνεση με την οποία παρίσταναν τους ειδήμονες. Ξαφνικά διαπίστωσε πως όσα γίνονταν στο ίντερνετ, κουτσομπολιά, σχόλια, καυγάδες, βωμολοχίες, μεταφέρονταν στην πραγματική ζωή. Το ένιωθε ως άγχος, ως οργή, ως ακύρωση. Μερικές φορές ονειρευόταν όσα είχαν διαμειφθεί στις συνομιλίες της. Η Μαρία Π είχε στο ενεργητικό της δύο απόπειρες αυτοκτονίας και διάγνωση για κατάθλιψη. Μίλησε στον ψυχίατρο, ο οποίος της συνέστησε να χαλαρώσει και να απέχει του Facebook.. Όμως ήταν ήδη αργά...καρδιοχτυπούσε κάθε φορά, που πληκτρολογούσε το usermame, τόσο, όσο την πρώτη φορά, που είχε ερωτευθεί.

Σενάριο Τρίτο

Ο Νίκος είναι έξαλλος, γιατί διαπίστωσε ότι η κοπέλα του διατηρούσε ένα επιπλέον προφίλ στο facebook, χωρίς να του μιλήσει ποτέ γι' αυτό. Στο πρώτο την είχε συμβουλεύσει να αναρτήσει κοινές τους φωτογραφίες, για να κόψει τη φόρα στους επίδοξους..Εξαλλου, το ήλεγχε τακτικά..ήξερε τους κωδικούς της, τις συνήθειες της..διάβαζε τα posts, ανταπαντούσε στα comments. Τώρα τα πράγματα σοβάρευαν..Στην κρυφή σελίδα δεν είχε βάλει καμιά εικόνα, αλλά όλα ταίριαζαν..κάποιοι γνωστοί, τα δημογραφικά της, ο τρόπος που έγραφε, τα πράγματα, που τη συγκινούσαν..Η σκέψη του καρφώθηκε στον τρόπο, με τον οποίο θα διακρίβωνε την αλήθεια..Ήταν αυτή, γιατί του το έκρυβε, πότε έμπαινε, ποιος είναι ο κωδικός της, με ποιους συνομιλούσε..είχε 156 φίλους, οι περισσότεροι άντρες, η αμφιβολία του μιλούσε τα βράδια. Ήταν βέβαιος πως οι κολλητές της το ήξεραν και συνωμοτούσαν εν αγνοία του. Και ο ίδιος και οι φίλοι του δεν έχαναν την ευκαιρία να την πέσουν σε όποια συνομιλούσε μαζί τους, σε μεγαλύτερες, σε γνωστές και άγνωστες. Γιατί στο ίντερνετ, πολλές φορές, το γνώριμο μεταλλάσσεται σε απροσπέλαστο και επισφαλές, ενώ το ξένο σε οικείο και παραμυθητικό. Στο διαδίκτυο οι περισσότεροι ψάχνουν για μια ευκαιρία για αισθησιασμό, για σεξ, για τη συναισθηματική αρπαχτή, κυκλοφορούν βρυκόλακες του μεσονυχτίου, που τρέφονται από τα ερείπια των αποκαμωμένων προσωπικοτήτων. Είναι και τα παιδιά, που μπαίνουν για χαβαλέ ή από την κοινωνική πίεση, αυτοί που εγγράφονται για πλάκα, για να ειρωνευθούν, να χλευάσουν, να κατακρίνουν, να ηθικολογήσουν, να προβάλλουν τις σκοτεινές ή τις ιδανικές πλευρές του εαυτού..άλλοι για να μεθέξουν μιας συλλογικής εξομολόγησης, για να καθαρθούν, να ψυχαναλυθούν, ή απλά να αφήσουν το ψηφιακό αποτύπωμα του εαυτού τους. Υπάρχουν και πολλοί ανώμαλοι, που μέσα από την ανωνυμία ή την ψευδοπροσωπεία παραπλανούν, ελλοχεύουν, καραδοκούν..Και κάποιοι άλλοι διαφημίζονται, αναδεικνύονται σε πρωτεργάτες, σε αρχηγούς ομάδων και κινημάτων, επαναστάτες διαδικτυακοί και τιμητές των υπολοίπων. Και οι σημερινές γυναίκες, ανενδοίαστες, απροκάλυπτες, ποζάρουν ημίγυμνες, χωρίς ενοχές και άλλοθι. Ήταν και η κοπέλα του μια από αυτές, αναζητούσε την ηδονή, έστω και φαντασιακή στις σκοτεινές ατραπούς και στην φρενίτιδα του ασυμβίβαστου ερωτισμού. Διατηρούσε κρυφή συμβολική ζωή, πράγματα και σκέψεις, που τα μοιραζόταν με άλλους, αλλά όχι με αυτόν..και παρίστανε στον ίδιο την αθώα, την συνετή, τη σύντροφο, που δε δίνει αφορμές..Η σκέψη γρήγορα εξελίχθηκε σε εμμονή, η υποψία σε καθημερινό διαπληκτισμό με κάθε αιτίαση, απροκάλυπτα σε κάθε περίσταση. Αρνείτο να τη συναντήσει, μόνο και μόνο για να παρακολουθήσει τη σκιά της στο ίντερνετ..ξεχασμένα cookies, ιστορικό πλοήγησης, αναζήτηση στο google, αποχρώσες ενδείξεις, που επιβεβαίωναν τους χειρότερους φόβους του. Αλλά δεν θα της αποκάλυπτε πως γνωρίζει..Θα δημιουργούσε κι αυτός ένα άλλο προφίλ, μια ελκυστική, ψεύτικη φωτογραφία, που θα φανέρωνε λίγα, αλλά θα ταίριαζε με αυτά, που προσέλκυαν το κορίτσι του..θα της μιλούσε με τον τρόπο, που ήθελε, ρομαντικά, μυστηριακά, συναισθηματικά, θα τη ρωτούσε για τις λεπτομέρειες της ζωής της, για τις σχέσεις της, για τα όνειρα..για τα τραγούδια, που την έκαναν να κλαίει. Ήξερε πώς να την σαγηνεύσει..πώς να φωτίσει την καθημερινότητά της..Ένας φίλος του τον ρώτησε γιατί δεν το έπραττε στην πραγματική ζωή, γιατί δεν την ξαναφλέρταρε από την αρχή, να της μιλήσει, να εξηγήσει.

Όμως, όχι. Η απιστία στο ίντερνετ, λίγο απείχε από την πραγματική, όλα στο μυαλό συμβαίνουν. Στο κάτω κάτω δεν τον ενδιέφερε η σχέση του..ήθελε να μην πιαστεί βλάκας, εύπιστος, ήθελε να της δείξει πως δεν είναι αφελής. Η ζήλεια, λένε, πως λήγει μόνο με την επιβεβαίωση της, εξαντλείται, όπως η φωτιά, αφού έχει καταστρέψει τον ψυχισμό και αποτεφρώσει κάθε ικμάδα λογικής, αναζωπυρώνεται με τη λεπτομέρεια και, στη χειρότερή της μορφή, οδηγεί ακόμα και στο έγκλημα.

Σενάριο Τέταρτο

Οι καθηγητές ανησυχούν πολύ για την επιδείνωση της απόδοσης του Μιλτιάδη, 13 ετών, στο σχολείο. Εδώ και ένα μήνα είναι προσηλωμένος στον κόσμο του, δεν συμμετέχει στο μάθημα, έχει ξεσπάσματα θυμού και διαταρακτικότητας, απειλεί τους συμμαθητές του και γενικότερα διακατέχεται από αμφιθυμία και έντονα συναισθήματα. Η ενημέρωση των γονέων δεν ερμήνευσε την ασυνήθιστη συτή συμπεριφορά, αλλά οι πληροφορίες από το σπίτι είναι εξίσου ανησυχητικές: Ο Μιλτιάδης τσακώνεται με τα αδέλφια του, είναι υπερευαίσθητος, πετάει την τσάντα του, παραμελεί το διάβασμα, αρνείται να πάει στο σχολείο, εκνευρίζεται με τη μητέρα του και απομονώνεται με τις ώρες στο δωμάτιό του, για να παίξει παιχνίδια στο διαδίκτυο και να ακούσει μουσική, παρά τις απαγορεύσεις, τις προειδοποιήσεις και τους συνεχείς διαπληκτισμούς με τον πατέρα του. Η οικογενειακή ζωή κατά τα άλλα συνεχίζεται ομαλά και η ρουτίνα σε τίποτα δεν έχει διασαλευθεί. Σε μια προσπάθεια επαναφοράς στη τάξη, ο πατέρας του κλειδώνει τον υπολογιστή και απαγορεύει κάθε πρόσβαση σε αυτόν. Εξάλλου, η ενασχόληση παλιότερα με το κομπιούτερ γινόταν σε φυσολογικά πλαίσια, κυρίως με την πρόφαση των σχολικών εργασιών, αλλά είχε μετεξελιχθεί σε μανία. Η μία ώρα έγινε πέντε και πολλές δραστηριότητες είχαν περικοπεί για χάρη του διαδικτύου. Το ποτήρι ξεχείλισε, όταν συνέβη κάτι πρωτόγνωρο. Ο Μιλτιάδης εξαφανίζεται από το σπίτι και επιστρέφει πολύ αργά, επιτείνοντας την ένταση. Η συντονισμένη προσπάθεια των εκπαιδευτικών να εκμαιεύσουν πληροφορίες από τους συμμαθητές αποδίδουν κάποιους πενιχρούς καρπούς, επειδή τα παιδιά έχουν μια περίεργη συμφωνία αλληλεγγύης και σιωπηλής συνενοχής απέναντι στους καθηγητές και τους γονείς. Ευτυχώς η Άννα σε μια αποφορά του λόγου της αποκαλύπτει πως κάποιοι παλικαράδες της τάξης κοροιδεύουν συστηματικά το Μιλτιάδη, τον απειλούν και διαρκώς τον λοιδωρούν στο Facebook, αναρτώντας περίεργες φωτογραφίες στο προφίλ του, γεμίζοντας τον 'τοίχο' του με ειρωνικά ή απειλητικά σχόλια και γελοιοποιώντας τον σε κάθε ευκαιρία. Τα αδέλφια του Μιλτιάδη είχαν επιχειρήσει να βοηθήσουν, αλλά αυτό επιδείνωσε την κατάσταση: Ο Μιλτιάδης αρνήθηκε κάθε παρέμβαση από την οικογένεια, για να μην δείξει ότι είναι μαλθακός και δε ήθελε να διαγράψει το προφίλ του, επειδή εκεί μέσα συντελούνταν ένα μεγάλο ποσοστό της ζωής του σχολείου, επιβεβαιώνονταν μόδες και τάσεις, συνάπτονταν φιλίες, έρωτες και διαμορφώνονταν οι εξελίξεις στη μουσική, το ντύσιμο, τα ανέκδοτα, τα παρασκήνια του μαθήματος,αναδεικνυόταν η καλλονή της τάξης, ξεχώριζαν οι αστέρες από τους ντροπαλούς. Όποιος δεν είχε face ή δεν πλαισιωνόταν από εκατοντάδες φίλους-κυρίως μεγαλυτέρους- ήταν εξ ορισμού αποκομμένος από το κοινωνικό γίγνεσθαι και μετρεπόταν σε αντικείμενο χλευασμού.

Τα πλεονεκτήματα της κοινωνικής δικτύωσης έχουν καταγραφεί σε πολλές έρευνες και έχουν συσχεστιστεί με την ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης, την καλλιέργεια της διεκδικητικότητας, την εσωτερίκευση και δοκιμή ρόλων, την αυξημένη ροή της πληροφορίας, την ενδυνάμωση των κοινωνικών δικτύων και κεφαλαίου, τη συναισθηματική κάλυψη, την κοινωνικότητα. Μάλιστα εμπειρικές έρευνες σε πολύωρους χρήστες έδειξαν ότι η ικανοποίησή τους ενισχύεται, όταν συμπληρώνουν πτυχές του προφίλ τους και ανταποκρίνονται στις υποχρεώσεις, που απορρέουν από τη συμμετοχή τους σε κοινότητες.

Άλλες μελέτες συσχετίζουν την συναισθηματική πληρότητα με την ενεργό δράση στο Facebook, με την συντήρηση ή και παγίωση των φιλικών δεσμών, ακόμα και αυτών, που είχαν σιγήσει για δεκαετίες, με τη διασφάλιση συναισθηματικής κάλυψης σε περιόδους δυσχερειών, με ενδυνάμωση της αντίληψης διασύνδεσης με μια ευρύτερη παγκόσμια κοινότητα, με τη στήριξη των τοπικών δικτύων.

Πολλαπλά μππορεί να είναι τα οφέλη για τα άτομα με αναπηρίες, επειδή αυτή η μορφή επικοινωνίας αίρει διάφορους χωροχρονικούς περιορισμούς και εμπόδια, που θέτει μια μη ευαισθητοποιημένη κοινωνία, πολλαπλασιάζει τη συλλογικότητα, την απόκτηση ταυτότητας, καθώς και τις άτυπες και μη τυπικές μορφωτικές εμπειρίες. Το Facebook προς τούτοις μειώνει τη μοναξιά των ατόμων, που κατοικούν σε απομονωμένες περιοχές και ευνοεί την εύρεση ερωτικών συντρόφων και νέων φίλων.

Τι συμβαίνει όμως με τους χρήστες εκείνους, που ήδη ταλαιπωρούνται από κάποια μορφή ψυχολογικής έντασης, στρες, δυσθυμίας, μελαγχολίας, κρίσεων πανικού ή έχουν λάβει επίσημη ψυχιατρική διάγνωση. Τι επιδράσεις υπάρχουν στον ψυχισμό των ατόμων, που ήδη δεν γνωρίζουν να θέτουν όρια, ούτε στην 'κανονική' τους ζωή, που με δυσκολία αντιλαμβάνονται το πραγματικό από το φανταστικό, που το νευρωσικό άγχος έχει κατακυριεύσει το είναι τους ή που δεν είναι σε ηλικία ή πνευματική εγρήγορση για να κατανοήσουν τους κινδύνους. Ποιες οι συνέπειες σε εκείνους, που επενδύουν στις διαδικτυακές σχέσεις, που καλλιεργούν προσδοκίες -που συνήθως ματαιώνονται- και βιώνουν καταστάσεις θρήνου εξαιτίας της διάψευσης.

Το διάχυτο εκπεφρασμένο συναίσθημα στο Facebook, οι σκέψεις, που τόσο ασυλλόγιστα πολλές φορές κατατίθενται, μήπως εξαντλούν τις αντοχές κάποιων συνανθρώπων μας. Και πώς μπορεί ο συγγενής που πενθεί και αναζητά παρηγοριά στο διαδίκτυο να αντιμετωπίσει μερικά πικρόχολα, ειρωνικά, υποκριτικά, απερίσκεπτα σχόλια ανεύθυνων ή άγνωστων χρηστών ή την αδιαφορία από όσους θα περίμενε την αλληλεγγύη.

Τελικά, είναι το Facebook ένα αδυσώπητο μέρος για τους ψυχικά πάσχοντες, τα παιδιά, τους εφήβους και τους ευάλωτους.

Οι πρώτες ενδείξεις φαίνεται να συσχετίζουν τον αριθμό των φίλων με τα επίπεδα άγχους που προκαλούνται από τη διαχείρισή τους και με την αναποτελεσματική επίδοση στο σχολείο ή την εργασία. Αυτό σημαίνει ότι πολλοί χρήστες, και ιδιαίτερα μαθητές, επιδίδονται σε έναν αγώνα προσθήκης νέων μελών στο προφίλ τους, πιστεύοντας πως αυτό αυξάνει τη δημοτικότητά τους. Η κατάληξη, όμως, είναι πολλές φορές οδυνηρή, καθώς δεν διαθέτουν τις απαιτούμενες κοινωνικές δεξιότητες, για να χειριστούν τα διαρκώς αυξανόμενα αιτήματα. Αντίθετα, τα άτομα, που με σύνεση και επιφύλαξη περνούν από έλεγχο κάθε καινούρια γνωριμία, που δεν αποκάλυπτουν προσωπικές στιγμές και με φειδώ δημοσιεύουν πληροφορίες, που θεωρούνται κοινόχρηστες, διατηρούν ευκολότερα την γαλήνη και την ισορροπία.

Ακούγεται παράλογο, αλλά πολλοί χρήστες εκλαμβάνουν ως υποχρέωσή τους να απαντούν σε όλα τα σχόλια, να επικαιροποιούν διαρκώς το προφίλ τους, σε σημείο που να παρουσιάζουν συμπτώματα εμμονής, άρνησης και κατάθλιψης. Η συνειδητοποίηση αργότερα πως τα προσωπικά δεδομένα, οι καταγεγραμμένες σκέψεις και οι επισκέψεις σε ιστοσελίδες δύσκολα μπορούν να διαγραφούν ή να χρησιμοποιηθούν με κακόβουλο τρόπο μπορούν να επιτείνουν κρίσεις πανικού. Και τελικά η διαρκής ενασχόληση με τις ομάδες κοινωνικής δικτύωσης προυποθέτει έναν εργώδη αγώνα δρόμου για κατάκτηση κάθε εξέλιξης στην τεχνολογία. Πολλοί χρήστες δήλωσαν πως προσπαθώντας να φανούν τεχνολογικά ενήμεροι και να ακολουθούν τις φευγαλέες μόδες του Facebook, βίωναν το επιπρόσθετο άγχος ότι θα εκληφθούν ως οπισθοδρομικοί από τους υπολοίπους. Αν και οι νεαρώτερες ηλικίες τα καταφέρνουν καλύτερα στην παρακολούθηση των τάσεων, εντούτοις η έλλειψη εμπειριών ζωής κάνουν τους μικρότερους χρήστες πιο ευάλωτους στην παραπλάνηση και πιο επιρρεπείς στην εξάρτηση από online δραστηριότητες, παιχνίδια, λοτταρίες και πορνογραφικό υλικό.

Οι νευρωσικές προσωπικότητες πολύ συχνά παρερμηνεύουν τα λόγια των υπολοίπων χρηστών, αδυνατούν να διακρίνουν τα αληθινά κίνητρα, μεγαλοποιούν και προσωποποιούν καταστάσεις, παγιδεύονται σε φαύλους κύκλους σκέψεων, επεξεργάζονται νοητικά και συναισθηματικά τα δρώμενα στο διαδίκτυο πολλή ώρα, αφού κλείσουν τον υπολογιστή και ενίοτε επιδεικνύουν αντικοινωνικές συμπεριφορές, κατακρίνοντας, κατηγορώντας και ονειδίζοντας χρήστες που εκφέρουν αντίθετες απόψεις. Διάφορες έρευνες συσχετίζουν τη χρήση του Facebook με συμπτώματα νευρικής ανορεξίας ή βουλιμίας, με επιδείνωση των καταθλιπτικών κρίσεων, με υπόθαλψη των εξαρτητικών συμπεριφορών, με επιθετικότητα και αδιαφορία για την πραγματική ζωή.

Τέλος, η διαδικτυακή απιστία, που συντελείται στο Facebook και σε άλλες κοινότητες έχει συσχετισθεί με αύξηση των διαζυγίων και των συγκρούσεων σε μια σχέση.

Σε κάθε περίπωση πρέπει να τονιστεί πως καμιά απολύτως μελέτη δεν συνδέει τη χρήση του Facebook με αιτιακό τρόπο με την εγκαθίδρυση αυτών των παθολογικών καταστάσεων, οι οποίες συνήθως προυπάρχουν και βρίσκουν πρόσφορο έδαφος εκδήλωσης στο διαδίκτυο. Όμως, παρά την έλλειψη ερευνητικών δεδομένων και διεπιστημονικών ερευνών, διερωτώμεθα κατά πόσο μια παρόμοια έκθεση σε ψυχολογικές περιπέτειες δεν θα αποδειχθεί μια βραδυφλεγής βόμβα για την ποιότητα ζωής και την υγεία των συνανθρώπων μας αυτών.