Ποιος φοβάται τον καθρέφτη- Η απειλή της δυσμορφοφοβίας

Ποιος φοβάται τον καθρέφτη- Η απειλή της δυσμορφοφοβίας

Δρ Ευστράτιος Παπάνης, Ακαδημία των Πολιτών

Οι διασυνδέσεις του εγκεφάλου τους εξειδικεύονται στην ανίχνευση κάθε υποτιθέμενης αρνητικής λεπτομέρειας στο σώμα και αγνοούν τη συνολική εικόνα. Τα οπτικά νεύρα δίνουν μεγεθυμένες πληροφορίες σχετικά με τις ελάχιστες ανωμαλίες και δεν διακρίνουν εύκολα τη σωστή συμμετρία. Δέρμα, μύτη, μαλλιά, στήθος, στομάχι, μάτια, βάρος η διαρκής τους ενασχόληση. Κι όμως, οι υπόλοιποι δεν παρατηρούν οτιδήποτε μεμπτό ή τους βρίσκουν ακόμα και ελκυστικούς.

Δύο τοις εκατό του πληθυσμού θα αναπτύξει από την εφηβεία κιόλας τη φοβία της άσχημης μορφής και σταδιακά θα οδηγηθεί σε κατάθλιψη (σχεδόν 76% είναι το ποσοστό), σε ιδεοληψία, σε αυτοκτονική παραφιλολογία σε αγοραφοβία, σε απόσυρση, σε αποφυγή και σε αισθητή επιδείνωση της ποιότητας ζωής. Η κοινωνική ζωή θα διαλυθεί και οι επαγγελματικές ικανότητες θα συρρικνωθούν. Όσο για την ερωτική ζωή, θα γίνει ευνουχιστική για τους ίδιους, για τους συντρόφους ή θα κατακρημνιστεί. Όχι, δεν είναι επιφανειακοί, φιλάρεσκοι άνθρωποι. Αντίθετα, δεν τους αρέσει καθόλου η εικόνα που αντικρίζουν ή το ελάττωμα, που τρέμουν μήπως αποκαλυφθεί στους άλλους.

Παρά τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων πολύ λίγοι από αυτούς θα καταφέρουν να αναγνωρίσουν το νευρωσικό άγχος, το άδικο, ελεγκτικό υπερεγώ, το πιθανό ψυχολογικό τραύμα, τη νόσο της δυσμορφοφοβίας, που θα έπρεπε να τους στείλει κατευθείαν στον ψυχολόγο.

Ο καθρέφτης, ένας αδέκαστος κριτής, σε σημείο που η θέαση του εαυτού να γίνει δεύτερη φύση ή ο μεγάλος εχθρός, που πρέπει να απομακρυνθεί πάραυτα και τελεσίδικα. Αποκτούν τέτοια εμμονή με την εμφάνιση, ώστε κάθε επιφάνεια που αντανακλά το φανταστικό πλημμέλημα, το νερό, μια πόρτα με τζάμια, μπορεί να μεταβληθεί στο δήμιο, που θα επικυρώσει την αναντιστοιχία μεταξύ του ιδανικού και πραγματικού εαυτού.

Αρχικά επιχειρεί να αποκρύψει την κατά φαντασίαν μειονεξία κάνοντας χρήση των πιο περίπλοκων μυστικών της κοσμετολογίας, φορώντας ρούχα, που αποκρύπτουν τα τρωτά σημεία και καταφεύγοντας αργότερα σε πλαστικούς χειρουργούς, από τους οποίους είτε εξαρτάται είτε μένει ανικανοποίητη. Όμως εις μάτην, γιατί δεν υπάρχει τίποτα να διορθωθεί, παρά μόνον η χαμηλή αυτοεκτίμηση, ο ψυχαναγκασμός, η τελειοθηρία και ο ψυχικός φόρτος, που αυθαίρετα και αναιτιολόγητα επιβάλλει σε όσους θεωρεί δικούς της. Μερικές φορές υιοθετεί δραστικές μεθόδους: σπάει ελιές, σπυράκια, κόβει μαλλιά, αγοράζει ύποπτα, αυτοσχέδια μαντζούνια.

Αδυνατεί να δει φωτογραφίες, στις οποίες απεικονίζεται, και αν το πράξει διακρίνει τα ψεγάδια της. Δεν μπορεί να χειριστεί τη φθορά του χρόνου, την ηλικία, τα σημάδια στο δέρμα, το μήκος ή το πλάτος της μύτης, τον ήλιο που αφυδατώνει την επιδερμίδα. Τα ντουλάπια της αποθήκες καλλυντικών, μπουκαλάκια και σωληνάρια ταξινομημένα εμφατικά κατά μέγεθος, είδος, τιμή, χρώμα. Συγκρίνεται με μοντέλα, ηθοποιούς, τραγουδίστριες, μαθαίνει τα κουτσομπολιά και τις προσωπικές ιστορίες επιτυχίας, αναζητά στο διαδίκτυο πληροφορίες, γυμνάζεται πέραν του δέοντος, αλλάζει διαρκώς δίαιτες, παρακολουθεί τα τεκταινόμενα στις εκπομπές ομορφιάς, δοκιμάζει πολλά υποσχόμενα, θαυματουργά προϊόντα, απελπίζεται, φοβάται το ρεζίλεμα, την επίκριση, το σκώμμα, τον ανταγωνισμό. Μα το χειρότερο, αναπολεί τον εαυτό σε νεώτερη ηλικία, τότε που ο μεταβολισμός, το σφρίγος, η σαγήνη θώπευαν την αυτοπεποίθηση.

Αν προέρχεται από οικογένεια, που έδινε μεγάλη σημασία στη γνώμη των άλλων ή στην εξωτερική εμφάνιση, αλλά ακόμα κι αν είχε παραμεληθεί, το κοινωνικό άγχος επιτείνεται, μετατρέπεται σε πίκρα, εσωστρέφεια, ανάγκη για διαρκή επιβεβαίωση, εξασθένηση του εγώ. Τα ΜΜΕ και ο καταναλωτισμός προκαλούν την συναισθηματικά παραπαίουσα προσωπικότητα, προσθέτοντας αιτήματα κάλλους, ζωτικότητας σε κάθε ηλικία.

Πρόκειται για μια ύπουλη νεύρωση, που προοιωνίζει τη δυστυχία με τις ματαιόδοξες αιτιάσεις της.