Τα λόγια που δεν ειπώθηκαν- Δραματοθεραπεία
Τα λόγια που δεν ειπώθηκαν
Δραματοθεραπεία (Μάθημα Έκτο)
Σημειώσεις του Ευστράτιου Παπάνη, Επίκουρου Καθηγητή Πανεπιστημίου Αιγαίου
Η θεραπεία μέσω της τέχνης κρίνεται ιδιαίτερα κατάλληλη για άτομα, που δεν αρέσκονται να εκφράζονται με λόγια, αλλά μπορούν μέσω της μουσικής, του πηλού, της ποίησης, της ζωγραφικής, της αφήγησης, του θεάτρου, του χορού, της φωτογραφίας, της μίμησης να εξωτερικεύουν τον ψυχικό τους κόσμο. Δεν απαιτούνται καλλιτεχνικές δεξιότητες, επειδή το αποτέλεσμα, που κρίνεται, δεν είναι τόσο το αισθητικό, αλλά οι συμβολισμοί, που περιέχονται στα έργα, στις κινήσεις στους εκφραστικούς τρόπους και οι συσχετισμοί τους με την προσωπικότητα, την ερμηνευτική και τη βιογραφία του θεραπευομένου. Η τέχνη πάντα ήταν η αλληγορία της ανθρωπότητας, το πρώτο στίγμα και η μαρτυρία της ύπαρξης σε ένα αδηφάγο περιβάλλον, που ήταν αδιάφορο για την προσωπική ταυτότητα.
Μέσω της τέχνης το πρόσωπο συνθέτει, όπως στα ψηφιδωτά, κομμάτι- κομμάτι, το πέρασμά του από τον κόσμο, σκηνοθετεί φανταστικές στιγμές και ονειροπολήσεις, που όμως για το ίδιο έχουν νόημα και συμπληρώνουν την πραγματικότητα, επαναπροσδιορίζει όσα έχουν συντελεστεί και προγραμματίζει τα μελλούμενα. Στη δραματοθεραπεία υλικό προς αναζήτηση μπορεί να αποτελέσει κάθε εμπειρία ή υποσυνείδητο βίωμα. Ατελέσφοροι έρωτες ξαναζωντανεύουν, δυσεπίλυτες οικογενειακές συγκρούσεις αναπαριστώνται, επαγγελματικές σχέσεις αποτυπώνονται σε νέα βάση. Ο πελάτης μπορεί με τη βοήθεια του θεραπευτή να αυτοσχεδιάσει, να ερμηνεύσει αποσπάσματα από θεατρικά έργα, να ταυτιστεί με ήρωες, που τον αφορούν, να εκδραματίσει και να αναζητήσει την κάθαρση.
Το είδος αυτό της θεραπείας δίνει στους συμμετέχοντες το άλλοθι της απόστασης, που επιτυγχάνεται με τα κοστούμια, τα προσωπεία, τους ρόλους, τη μεταφορά. Ο θεραπευτής δρα, ακριβώς όπως οι θεατές σε μια παράσταση: Αντανακλά τα συναισθήματα του πελάτη, αντιδρά στα επεισόδια, είναι ο καθρέφτης των όσων διαδραματίζονται επί σκηνής. Ταυτόχρονα ενεργεί ως διαμεσολαβητής, οριοθετώντας όταν χρειάζεται και διασφαλίζοντας την αυτονομία του ΄ηθοποιού’, μέσα σε ένα ασφαλές περιβάλλον.
Μπορείτε να κατανοήσετε τη λύτρωση που επέρχεται, όταν λόγια παγιδευμένα βρίσκουν την ατραπό της έκφρασης, όταν τραυματικές αναμνήσεις προβάρονται διαρκώς μέχρι να εξιχνιαστεί το άλγος, που προκαλούν, αγχογόνες περιστάσεις απαλύνονται, καθώς αναλύονται επιμελώς και δοκιμάζονται σε θεατρικά πλαίσια.
Στη δραματοθεραπεία πολύ συχνή είναι η χρήση του παραμυθιού, που απαλλαγμένο σχεδόν από κάθε πολιτισμική επιρροή και κοινωνική σύμβαση και με το προνόμιο της οικουμενικότητας στεφανωμένο, μπορεί να συνδυάσει το φανταστικό με το διδακτικό, να εξεγείρει αναμνήσεις από την παιδική ηλικία, να σταθεί ως παρηγοριά σε πόθους, φόβους, τρόμους, αναστολές. Αιώνια μάχη του καλού με το κακό τα παραμύθια παρέχουν πρόσφορο έδαφος για ταυτίσεις με αλώβητους, αδικημένους, χαρισματικούς, αλλά ευαίσθητους ήρωες, που ενώ επιλέγουν να πάσχουν, δικαιώνονται και βιώνουν στο έπακρο τα συναισθήματά τους, καθώς εμπλέκονται σε μύριες περιπέτειες μέχρι να άρουν όλα τα εμπόδια. Το εξωπραγματικό είναι ο από μηχανής θεός, που πάντα επεμβαίνει, όταν διασαλεύεται η ισορροπία.
Στα παραμύθια το καλό τέλος είναι σχεδόν δεδομένο και κάθε μέσο είναι στη διάθεση του ενσαρκωτή του, αρκεί για λίγο να αδιαφορήσει για τους τύπους και να αφεθεί στο μαγικό. Η μετάβαση στη σφαίρα του μυθικού, όπου επικρατεί ο ανιμισμός, η προσωποποίηση, οι μη αιτιοκρατικές αντιλήψεις, χαρίζουν στο θεραπευόμενο την επιθυμητή αποστασιοποίηση, που θα τον βοηθήσει να επανεξετάσει τα κίνητρα, τη συμπεριφορά και την κοσμοθεωρία του.
Δραματοθεραπεία (Μάθημα Έκτο)
Σημειώσεις του Ευστράτιου Παπάνη, Επίκουρου Καθηγητή Πανεπιστημίου Αιγαίου
Η θεραπεία μέσω της τέχνης κρίνεται ιδιαίτερα κατάλληλη για άτομα, που δεν αρέσκονται να εκφράζονται με λόγια, αλλά μπορούν μέσω της μουσικής, του πηλού, της ποίησης, της ζωγραφικής, της αφήγησης, του θεάτρου, του χορού, της φωτογραφίας, της μίμησης να εξωτερικεύουν τον ψυχικό τους κόσμο. Δεν απαιτούνται καλλιτεχνικές δεξιότητες, επειδή το αποτέλεσμα, που κρίνεται, δεν είναι τόσο το αισθητικό, αλλά οι συμβολισμοί, που περιέχονται στα έργα, στις κινήσεις στους εκφραστικούς τρόπους και οι συσχετισμοί τους με την προσωπικότητα, την ερμηνευτική και τη βιογραφία του θεραπευομένου. Η τέχνη πάντα ήταν η αλληγορία της ανθρωπότητας, το πρώτο στίγμα και η μαρτυρία της ύπαρξης σε ένα αδηφάγο περιβάλλον, που ήταν αδιάφορο για την προσωπική ταυτότητα.
Μέσω της τέχνης το πρόσωπο συνθέτει, όπως στα ψηφιδωτά, κομμάτι- κομμάτι, το πέρασμά του από τον κόσμο, σκηνοθετεί φανταστικές στιγμές και ονειροπολήσεις, που όμως για το ίδιο έχουν νόημα και συμπληρώνουν την πραγματικότητα, επαναπροσδιορίζει όσα έχουν συντελεστεί και προγραμματίζει τα μελλούμενα. Στη δραματοθεραπεία υλικό προς αναζήτηση μπορεί να αποτελέσει κάθε εμπειρία ή υποσυνείδητο βίωμα. Ατελέσφοροι έρωτες ξαναζωντανεύουν, δυσεπίλυτες οικογενειακές συγκρούσεις αναπαριστώνται, επαγγελματικές σχέσεις αποτυπώνονται σε νέα βάση. Ο πελάτης μπορεί με τη βοήθεια του θεραπευτή να αυτοσχεδιάσει, να ερμηνεύσει αποσπάσματα από θεατρικά έργα, να ταυτιστεί με ήρωες, που τον αφορούν, να εκδραματίσει και να αναζητήσει την κάθαρση.
Το είδος αυτό της θεραπείας δίνει στους συμμετέχοντες το άλλοθι της απόστασης, που επιτυγχάνεται με τα κοστούμια, τα προσωπεία, τους ρόλους, τη μεταφορά. Ο θεραπευτής δρα, ακριβώς όπως οι θεατές σε μια παράσταση: Αντανακλά τα συναισθήματα του πελάτη, αντιδρά στα επεισόδια, είναι ο καθρέφτης των όσων διαδραματίζονται επί σκηνής. Ταυτόχρονα ενεργεί ως διαμεσολαβητής, οριοθετώντας όταν χρειάζεται και διασφαλίζοντας την αυτονομία του ΄ηθοποιού’, μέσα σε ένα ασφαλές περιβάλλον.
Μπορείτε να κατανοήσετε τη λύτρωση που επέρχεται, όταν λόγια παγιδευμένα βρίσκουν την ατραπό της έκφρασης, όταν τραυματικές αναμνήσεις προβάρονται διαρκώς μέχρι να εξιχνιαστεί το άλγος, που προκαλούν, αγχογόνες περιστάσεις απαλύνονται, καθώς αναλύονται επιμελώς και δοκιμάζονται σε θεατρικά πλαίσια.
Στη δραματοθεραπεία πολύ συχνή είναι η χρήση του παραμυθιού, που απαλλαγμένο σχεδόν από κάθε πολιτισμική επιρροή και κοινωνική σύμβαση και με το προνόμιο της οικουμενικότητας στεφανωμένο, μπορεί να συνδυάσει το φανταστικό με το διδακτικό, να εξεγείρει αναμνήσεις από την παιδική ηλικία, να σταθεί ως παρηγοριά σε πόθους, φόβους, τρόμους, αναστολές. Αιώνια μάχη του καλού με το κακό τα παραμύθια παρέχουν πρόσφορο έδαφος για ταυτίσεις με αλώβητους, αδικημένους, χαρισματικούς, αλλά ευαίσθητους ήρωες, που ενώ επιλέγουν να πάσχουν, δικαιώνονται και βιώνουν στο έπακρο τα συναισθήματά τους, καθώς εμπλέκονται σε μύριες περιπέτειες μέχρι να άρουν όλα τα εμπόδια. Το εξωπραγματικό είναι ο από μηχανής θεός, που πάντα επεμβαίνει, όταν διασαλεύεται η ισορροπία.
Στα παραμύθια το καλό τέλος είναι σχεδόν δεδομένο και κάθε μέσο είναι στη διάθεση του ενσαρκωτή του, αρκεί για λίγο να αδιαφορήσει για τους τύπους και να αφεθεί στο μαγικό. Η μετάβαση στη σφαίρα του μυθικού, όπου επικρατεί ο ανιμισμός, η προσωποποίηση, οι μη αιτιοκρατικές αντιλήψεις, χαρίζουν στο θεραπευόμενο την επιθυμητή αποστασιοποίηση, που θα τον βοηθήσει να επανεξετάσει τα κίνητρα, τη συμπεριφορά και την κοσμοθεωρία του.
Σχόλια