Βαβέλ

Βαβέλ

Ευστράτιος Παπάνης, Επίκουρος Καθηγητής Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Αιγαίου

Σε κάθε διαφωνία ο καθένας από τους συνομιλητές θεωρεί ανά πάσα στιγμή ότι κατέχει την αλήθεια και κατά συνέπεια έχει το δίκιο με το μέρος του.

Η σχέση αλήθειας και δικαιοσύνης, παρόλα αυτά, δεν είναι αναγκαστικά αιτιακή, δεδομένου ότι η πρώτη περιγράφει με λογικούς όρους και αρχές μια πρόταση ή κατάσταση, ενώ η δεύτερη αναφέρεται σε ζητήματα ηθικής και κοινωνικής τάξης και εξορθολογίζει τις σχέσεις των ανθρώπων, μέχρι να επιτευχθεί μια κοινώς αποδεκτή  ισορροπία. Με λίγα λόγια αυτός που κατέχει μια αλήθεια δεν έχει κατ´ ανάγκη δίκαιο.

Όμως, οι διαφωνούντες πιστεύουν πως είναι χρέος τους ή ζήτημα τιμής ή επιρροής να πείσουν τον αντίπαλο για την ορθότητα των απόψεών του, αγνοώντας ότι:

-Δεν υπάρχει μία αλήθεια, επομένως και ο συνομιλητής κατέχει μια άλλη, αλλά εξίσου έγκυρη αντίληψη περί αυτής

-Η αλήθεια του καθενός φωτίζει διαφορετικό κομμάτι μιας αντικειμενικής πραγματικότητας και επισκιάζει τα υπόλοιπα. Μετατρέπεται έτσι σε ένα είδος εθελούσιας τυφλότητας, αν δεν ενωθεί με τις εμπειρίες αλήθειας του συνομιλητή

-Καμία περιγραφή αλήθειας δεν μπορεί να είναι πειστική, αν δε χρησιμοποιούνται πανομοιότυποι κώδικες επικοινωνίας, με ίδιες βιωματικές καταβολές, αν τα επιχειρήματα εκπορεύονται από προσωπικές αναφορές, εάν δε συνδέονται λογικά μεταξύ τους ή εάν προκύπτουν από μερική μόνο γνώση των δεδομένων ή εσκεμμένη απόκρυψή τους.

-Οι συνθήκες και οι περιστάσεις δημιουργούν δικά τους, μοναδικά και μη επαναλήψιμα τεκμήρια αλήθειας

-Οι συνομιλητές τις περισσότερες φορές επικεντρώνονται λανθασμένα στο ειδικό αποσυνδέοντας το από το πλαίσιο, μέσα στο οποίο αποκτά νόημα.

-Κάθε αλήθεια εμποτίζεται από τα κίνητρα αυτού που την διατυπώνει, τα οποία λανθασμένα τις περισσότερες φορές και με προβολικό τρόπο μαντεύονται από το συνομιλητή.

-Στις καθημερινές συνομιλίες, πριν καν εδραιωθεί η εγκυρότητα μιας αλήθειας, οι συνέπειές της χρησιμοποιούνται ως  αντεπιχειρήματα στα λόγια του άλλου.

-Στις ανθρώπινες σχέσεις ίδια αίτια προκαλούν διαφορετικά αποτελέσματα και η ιστορικότητα των συμπεριφορών κάποιου δεν προοιωνίζει, παρά μόνο ως ένδειξη, τη μελλοντική του αντίδραση.

-Κάθε άποψη, που εκφέρεται, αν και είναι πολυπαραγοντική, ως προς τους λόγους που την σχημάτισαν και αποτελεί πηγή χαοτικών πιθανών αποτελεσμάτων, εντούτοις παρουσιάζεται ως δογματική, σαφής και ερμηνευτικά απόλυτη, με σκοπό να καθηλώσει τον αντίπαλο.

-Οι συνομιλητές, κατά την αντιπαράθεση, ακροβατούν μεταξύ γενικού και μερικού, ανάμεσα στο λογικό και το συναισθηματικό, την κριτική των λόγων και την προσβολή της πηγής του μηνύματος και επαναφέρουν ως αποδείξεις στοιχεία και παραδείγματα, που δεν σχετίζονται αναλογικά με το προς συζήτηση θέμα.

Δυστυχώς, οι άνθρωποι με μεγάλη δυσκολία επικοινωνούν, επειδή τις περισσότερες φορές επιθυμούν απλά να παρουσιάσουν τον εαυτό τους επικαλούμενοι προσχηματικά την αναζήτηση της αλήθειας..

Το απλούστερο μοντέλο επικοινωνίας για επίλυση προβλημάτων (κι όχι για αυτοπροβολή ή για θεωρητική, ατέρμονη συζήτηση) περιλαμβάνει:

1.    Ορισμό των εννοιών, όρων και παραμέτρων του ζητήματος. Διασάφηση του σκοπού και των προσδοκιών από τη συζήτηση

2.    Συμφωνία για τη σπουδαιότητα του προβλήματος για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη

3.    Παρουσίαση όλων των δεδομένων, των αιτιών, που τα προκαλούν και των συνεπειών τους στον καθένα. Τα στοιχεία αυτά πρέπει να μεταφραστούν σε συμπεριφορές κι όχι σε χαρακτηρισμούς ή αξιωματικές κρίσεις

4.    Ερμηνεία των συναισθημάτων, που συνοδεύουν τα γεγονότα αυτά

5.    Παρουσίαση ρεαλιστικών λύσεων και κόστους (συναισθηματικού και πρακτικού) κατά την εφαρμογή τους.

6.    Διαπραγμάτευση και πιθανοί συμβιβασμοί από τον καθένα

7.    Επιλογή της λύσης με πολλαπλασιαστικό και μακροπρόθεσμο όφελος για όλους

8.    Ενημέρωση όλων των ατόμων που μπορούν να συντείνουν στην επίλυση του προβλήματος