Η επαγγελματική προσαρμογή του νέου εκπαιδευτικού

Η επαγγελματική προσαρμογή του νέου εκπαιδευτικού

Ειρήνη-Μυρσίνη Παπάνη, MA, Υποψήφια Διδάκτωρ Παν. Μακεδονίας

Η αντίληψη ότι ο νέος εκπαιδευτικός είναι ικανοποιητικά εξοπλισμένος από τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο και, ως εκ τούτου, έτοιμος να εισέλθει στην αρένα της τάξης για να μεταλαμπαδεύσει τις γνώσεις του είναι όχι μόνο λανθασμένη, αλλά και επικίνδυνη τόσο για τον ίδιο όσο και για την επίδοση των μαθητών του. Στην πραγματικότητα, η ένταξη του νέου εκπαιδευτικού στο σχολικό περιβάλλον είναι μια από τις πιο δύσκολες και αγχογόνες φάσεις της επαγγελματικής του πορείας, κατά τη διάρκεια της οποίας η αυτοεκτίμησή του μπορεί να τρωθεί ανεπανόρθωτα. Ενδεικτικό είναι ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής παρατηρείται έντονα το φαινόμενο μεγάλο ποσοστό νέων εκπαιδευτικών να εγκαταλείπουν το επάγγελμά τους κατά τον πρώτο χρόνο εξάσκησης του.

Πολλοί μελετητές στο εξωτερικό χρησιμοποιώντας ως εργαλεία έρευνας την παρατήρηση, το ερωτηματολόγιο και τη συνέντευξη και βασιζόμενοι κυρίως στη θεωρία του Maslow που υποστηρίζει ότι για να ικανοποιηθούν οι υψηλότερες στην ιεραρχία ανάγκες, όπως η αυτοεκτίμηση και η αυτοπραγμάτωση, πρέπει πρώτα να εξασφαλιστεί η κάλυψη των χαμηλότερων, όπως το αίσθημα της ασφάλειας και της σιγουριάς, προσπάθησαν να εντοπίσουν και να περιγράψουν τα αρχικά εξελικτικά στάδια στην επαγγελματική πορεία του εκπαιδευτικού, ώστε να σχεδιαστούν οι κατάλληλοι τρόποι ενδυνάμωσής του. Σε γενικές γραμμές, τα στάδια αυτά μπορούν να περιγραφούν ως εξής:

1o: το στάδιο που έπεται των σπουδών και προηγείται της διδασκαλίας, κατά το οποίο δεν υπάρχει ακόμη επίγνωση των εκπαιδευτικών ανεπαρκειών. Ο εκπαιδευτικός, ιδεαλιστής και ρομαντικός, είναι αισιόδοξος και γεμάτος ελπίδες ότι θα καταφέρει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του επαγγέλματος με επιτυχία

2o: το στάδιο κατά την είσοδο του νέου εκπαιδευτικού στο επάγγελμα, το λεγόμενο «στάδιο της επιβίωσης», κατά το οποίο οι δυσκολίες κάνουν απροσδόκητα την εμφάνισή τους αιφνιδιάζοντας τον εκπαιδευτικό, ο οποίος αναλώνεται κυρίως σε θέματα ελέγχου της τάξης. Καταγίνεται αγωνιωδώς με την πειθαρχία των μαθητών και μάλιστα στρέφεται προς παραδοσιακές μεθόδους διδασκαλίας, κάθε φορά που παρουσιάζονται προβλήματα στον τομέα αυτό. Η αναγκαστική αναπαραγωγή δασκαλοκεντρικών μοντέλων, που προέρχεται από την προσπάθεια για επιβολή και διατήρηση της τάξης, προκαλεί αναστάτωση και συναισθήματα ματαίωσης στον εκπαιδευτικό, ο οποίος βλέπει τις προσδοκίες του και τις αρχικές του φιλοδοξίες για καινοτόμα και μαθητοκεντρική διδασκαλία να ακυρώνονται. Διακατέχεται περισσότερο από την ανάγκη να νιώσει ο ίδιος επαρκής και ικανός, παρά να ασχοληθεί ουσιαστικά με τις ανάγκες των μαθητών.

3^ο: ως επακόλουθο της προηγούμενης φάσης επέρχεται η απογοήτευση και η απαισιοδοξία. Ο νέος εκπαιδευτικός αποξενώνεται από τους μαθητές του και πιθανόν από τους συναδέλφους του. Το αίσθημα ανεπάρκειας και ανασφάλειας κρατά πάντα την πόρτα της τάξης του κλειστή, ώστε να αποφευχθούν πιθανές κακές κριτικές συναδέλφων. Κατά το στάδιο αυτό παρατηρείται διαρροή εκπαιδευτικών, σπάνιο φαινόμενο στην Ελλάδα, αλλά πολύ συχνό στο εξωτερικό

4^ο: το στάδιο κατά το οποίο ο εκπαιδευτικός, στην προσπάθειά του να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του επαγγέλματος και αφού έχει ξεπεράσει το αρχικό σοκ, εμπλέκεται πιο δυναμικά και αποφασιστικά σε διαδικασίες αναστοχασμού, αξιολογεί ο ίδιος το έργο του δίνοντας ανατροφοδότηση στον εαυτό του, γίνεται πιο ευρηματικός, κάνει απολογισμό επιτυχημένων και αναποτελεσματικών πρακτικών.

5^ο: ο εκπαιδευτικός, έχοντας πια εξοικειωθεί και αποκτήσει αυτοπεποίθηση, είναι σε θέση να εστιάσει περισσότερο στις ανάγκες των μαθητών παρά στις δικές του. Αντλεί εργασιακή ικανοποίηση, η οποία πηγάζει από την αποτελεσματικότητα των παιδαγωγικών του επιλογών και την αποδοχή των μαθητών του. Η προσκόλληση στα σχολικά εγχειρίδια περιορίζεται, το κλίμα της τάξης γίνεται πιο ευχάριστο και καλύπτονται πολλές άλλες ανάγκες των μαθητών, πέρα των γνωστικών.