Ηγεσία και Κοινωνικά Κινήματα
Ηγεσία και Κοινωνικά Κινήματα
Δρ Ευστράτιος Παπάνης, Πρόεδρος Ακαδημίας των Πολιτών
Η κοινωνική μεταβολή προκύπτει από τις ανάγκες και όχι από την ιδεολογία. Από την κοινωνική ανισότητα κι όχι από τη γενική φτώχεια. Η πολιτική σκέψη μορφοποιείται αργότερα, συνήθως από τον ηγέτη, για να στεγάσει στις θεωρίες και στις αναφορές της, ετερόκλητες απόψεις, ατομικές κοσμοθεωρίες, αλλά κυρίως την αντίληψη, τους στόχους και το σχεδιασμό του αρχηγού. Οι περισσότεροι ηγέτες δεν μοιάζουν με τους οπαδούς. Προέρχονται από την ανώτερη μέση τάξη, είναι μορφωμένοι, αρσενικού γένους, διακινδυνεύουν, προβλέπουν, διαθέτουν οικονομικούς πόρους ή τη δεξιότητα να ανευρίσκουν πηγές ενίσχυσης, έχουν ελέυθερο χρόνο και κοινωνικές διασυνδέσεις. Μα κυρίως έντονο εκπαιδευτικό κεφάλαιο και πάθος για όσα πρεσβεύουν, ακόμα κι αν είναι παράλογα.
Οι οπαδοί, δρουν υπό την επήρεια της ψυχολογίας της μάζας, δεν κατέχουν το γνωστικό υπόβαθρο, ώστε να συστηματοποιήσουν και να γενικεύσουν τις πεποιθήσεις τους, στενάζουν από τις μέριμνες της καθημερινότητας και βασίζονται στην προσωπική εμπειρία, που δεν μπορεί να συνοψίσει τις αποχρώσεις του συνόλου. Με χαρά παραχωρούν το δικαίωμα της εκπροσώπησής τους στον ηγήτορα, επιμερίζοντας την ευθύνη και το βάρος της λήψης αποφάσεων. Έτσι, αποπροσωποποιούνται, χάνονται μέσα στην ορμή του κινήματος και σταδιακά αποδέχονται την κατάληψη της εξουσίας από εκείνους, που μπορούν να σχεδιάζουν, να συνομιλούν με την υπόλοιπη κοινωνία, να ελέγχουν τα υποσυστήματα και τις δυναμικές της ομάδας τους, να εμπνέουν αφοσίωση, να προβλέπουν τα αποτελέσματα των ενεργειών τους.
Ο ηγετικός ρόλος συνήθως αλλάζει, καθώς το κίνημα ακμάζει ή παρακμάζει, αλλά στα τελικά του στάδια, πολύ λίγο ομοιάζει με την αρχική ιδεολογία, που παρακίνησε πολλούς στην ανάληψη πολιτικής ή επαναστατικής δράσης. Μοίρα κάθε κοινωνικής εναλλακτικής, που καταλαμβάνει την εξουσία, να αποκτά τα χαρακτηριστικά αυτής, ώστε να καθίσταται κατεστημένο και καταπιεστικό για πολλούς μόρφωμα.
Τα χαρακτηριστικά του ηγέτη και ιδιαίτερα το χάρισμα συνήθως αποδίδεται από τους οπαδούς ή την ιστορία πολύ αργότερα και ιδιαίτερα αν ο αγώνας για καταξίωση των μεταβολών, που ευαγγελίζεται, είναι νικηφόρος. Η ψυχολογία της έσω-ομάδας είναι καταλυτική, σύμφυτη με την ανάγκη της ανθρωπότητας να εξιδανικεύει τους αρχηγούς και να έλκεται από επικές πράξεις.
Ο ηγέτης ενορχηστρώνει την κινητικότητα των κοινωνικών ομάδων, κατευθύνει τη δράση, συνομιλεί με τα ΜΜΕ, πείθει, εφευρίσκει επιχειρήματα, διασυνδέει την επιμέρους ιδεολογία με τα εθνικά και συλλογικά οράματα, ανακαλύπτει κοινά σημεία ανάμεσα σε παγκόσμια και τοπικά γεγονότα, αλλά πρωτίστως επιστρατεύει το συναίσθημα, για να εξυπηρετήσει λογικούς στόχους και προοπτικές.
Οι σκοποί του κινήματος υπερβαίνουν το άτομο, τον ανθρωπισμό, το συγκεκριμένο, το περιστασιακό και οι συνέπειες, πολλές φορές δημιουργούν αθώα και ανύποπτα θύματα, που ποτέ δεν ρωτήθηκαν, εάν ασπάζονται την ιδεολογία, τη ριζοσπαστική σκέψη, το καινοτόμο και το ιδανικό.
Η δυνατότητα του ηγέτη να διαμορφώνει αξίες και να αμφισβητεί άλλες αποτελεί το πιο επικίνδυνο όπλο.
Ο ηγετικός ρόλος συνήθως αλλάζει, καθώς το κίνημα ακμάζει ή παρακμάζει, αλλά στα τελικά του στάδια, πολύ λίγο ομοιάζει με την αρχική ιδεολογία, που παρακίνησε πολλούς στην ανάληψη πολιτικής ή επαναστατικής δράσης. Μοίρα κάθε κοινωνικής εναλλακτικής, που καταλαμβάνει την εξουσία, να αποκτά τα χαρακτηριστικά αυτής, ώστε να καθίσταται κατεστημένο και καταπιεστικό για πολλούς μόρφωμα.
Τα χαρακτηριστικά του ηγέτη και ιδιαίτερα το χάρισμα συνήθως αποδίδεται από τους οπαδούς ή την ιστορία πολύ αργότερα και ιδιαίτερα αν ο αγώνας για καταξίωση των μεταβολών, που ευαγγελίζεται, είναι νικηφόρος. Η ψυχολογία της έσω-ομάδας είναι καταλυτική, σύμφυτη με την ανάγκη της ανθρωπότητας να εξιδανικεύει τους αρχηγούς και να έλκεται από επικές πράξεις.
Ο ηγέτης ενορχηστρώνει την κινητικότητα των κοινωνικών ομάδων, κατευθύνει τη δράση, συνομιλεί με τα ΜΜΕ, πείθει, εφευρίσκει επιχειρήματα, διασυνδέει την επιμέρους ιδεολογία με τα εθνικά και συλλογικά οράματα, ανακαλύπτει κοινά σημεία ανάμεσα σε παγκόσμια και τοπικά γεγονότα, αλλά πρωτίστως επιστρατεύει το συναίσθημα, για να εξυπηρετήσει λογικούς στόχους και προοπτικές.
Οι σκοποί του κινήματος υπερβαίνουν το άτομο, τον ανθρωπισμό, το συγκεκριμένο, το περιστασιακό και οι συνέπειες, πολλές φορές δημιουργούν αθώα και ανύποπτα θύματα, που ποτέ δεν ρωτήθηκαν, εάν ασπάζονται την ιδεολογία, τη ριζοσπαστική σκέψη, το καινοτόμο και το ιδανικό.
Η δυνατότητα του ηγέτη να διαμορφώνει αξίες και να αμφισβητεί άλλες αποτελεί το πιο επικίνδυνο όπλο.
Σχόλια