Εκφοβισμός στον εργασιακό χώρο Ένας απλός οδηγός αναγνώρισης ανάρμοστων συμπεριφορών

Εκφοβισμός στον εργασιακό χώρο 

Ένας απλός οδηγός αναγνώρισης ανάρμοστων συμπεριφορών 

Ευστράτιος Παπάνης, Μόνιμος Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου 

Πολλά έχουν γραφτεί για τον εκφοβισμό στον εργασιακό χώρο και ακόμη περισσότερα για τα αίτια, που τον προκαλούν. 

Δεν θα επιχειρήσουμε ανασκόπηση της πλούσιας βιβλιογραφίας, επειδή οι πηγές της συμπεριφοράς αυτής είναι σύμφυτες με την ανθρώπινη φύση. 

Η εξουσία, δηλαδή η άσκηση επιρροής, είναι προϋπόθεση για την ύπαρξη κάθε ομάδας και η κατάχρηση της, πέρα από τις βαθυστόχαστες ψυχαναλυτικές ερμηνείες, μπορεί να αποδοθεί, σε γενικές γραμμές, στα εξής: 

1. Διεκδίκηση κοινών (και συνήθως ανεπαρκών) υλικών, οικονομικών, κοινωνικών, πολιτιστικών, ανθρώπινων πόρων.

2. Εγκαθίδρυση ζωτικού χώρου και διατήρηση κεκτημένων, παγιωμένη συγκρουσιακή κουλτούρα 

3. Ερωτικοί ανταγωνισμοί 

4. Έλλειψη δικαιοσύνης και διαμοιρασμός προνομίων 

5. Έλεγχος των θετικών και αρνητικών ενισχύσεων 

6. Ανασφάλεια ή έκθεση σε άγνωστο περιβάλλον 

7. Φόβος για κάθε τι νέο ή καινοτόμο 

8. Διατήρηση συμμαχιών 

9. Άλλοι συναισθηματικοί παράγοντες, μικροσυμφέροντα και κοινωνική αναγνώριση 

10. Έπαρση, εγωισμός, φιλαυτία 

11. Έλλειψη επικοινωνίας, μηχανισμοί άμυνας και κακώς προσδιορισμένα κίνητρα

12. Αρχές και αξίες τοπικής κοινότητας, που δεν προάγουν το κλίμα αξιοκρατίας και συλλογικότητας. 

Κάποιος μπορεί να συγκεντρώνει μερικά ή όλα από τα προαναφερθέντα, αλλά το μόνο σίγουρο είναι πως η κακή διαχείριση τους στον εργασιακό χώρο μπορεί να τον μετατρέψει το πεδίο σε κόλαση. 

Ο εκφοβισμός φυσικά μπορεί να εκπορεύεται και από κάτω προς τα πάνω, αλλά αυτό αποτελεί αντικείμενο άλλης μελέτης. 

Αν αναλογιστούμε ότι η ικανοποίηση από το επάγγελμα αντιστοιχεί στο μισό σχεδόν της ποιότητας ζωής, σε συνάρτηση πάντα με την ικανοποίηση από τις συντροφικές σχέσεις, καταλαβαίνει κανείς πόσο καίριο είναι να εντοπιστούν αυτές οι συμπεριφορές, ώστε να υπάρξει έγκαιρη προφύλαξη και αντιμετώπιση. 

Τι είναι εκφοβισμός στον εργασιακό χώρο 

Α. Η πλημμελής, η ανύπαρκτη ή η εσκεμμένα λανθασμένη εκπαίδευση του νέου εργαζομένου και η ανάθεση της προσαρμογής του σε αδιάφορο ή υστερόβουλο μέντορα. 

Β. Η εκμάθηση κακών πρακτικών από παλαιότερους συναδέλφους και η επιτηδευμένη καλλιέργεια χαλαρού κλίματος, ώστε να υποπέσει σε σφάλμα 

Γ. Η ηθελημένη απόκρυψη ή διαστρέβλωση πληροφοριών με σκοπό την έκθεση του νέου εργαζομένου στα μάτια των πελατών, των συναδέλφων ή των προϊσταμένων

Δ. Ο γενικός και αόριστος προσδιορισμός των αρμοδιοτήτων, που έχει ως συνέπεια είτε την υπεραπασχόληση του νέου ή την παράβλεψη και αμέλεια σημαντικών καθηκόντων του

Ε. Οι ασαφείς κανονισμοί και διαδικασίες 

Στ. Η διαρκής επίκληση δεοντολογικών κανόνων που αποτρέπουν την πράξη ή εφαρμόζονται επιλεκτικά 

Ζ. Η αυθαίρετη κατανομή των ενισχύσεων και η υποκειμενική εφαρμογή στερήσεων ή ποινών 

Η. Οι κακώς προσδιορισμένοι στόχοι, οι κρυφές ιεροτελεστίες, η κουλτούρα συνωμοσίας, οι αφανείς διαδικασίες και η συγκρουσιακή επικοινωνία, που μπορεί να περιλαμβάνει ύβρεις, κολακεία, υποτίμηση, κήρυγμα, επίδειξη, ψεύδος, μισή αλήθεια, προσωπικούς χαρακτηρισμούς. 

Θ. Η υποκρισία και οι παραπλανητικές προθέσεις 

Ι. Η υπερσυγκέντρωση εξουσιών 

Κ. Η παράβλεψη του κανονιστικού πλαισίου και η προτροπή για παρανομία. 

Λ. Η στέρηση ευκαιριών κατάρτισης, προαγωγής και προσωπικής ανάπτυξης 

Μ. Η υπερβολική μη αμειβόμενη εργασία και τα ελαστικά ωράρια, που καθορίζονται χωρίς νομοθετικό πλαίσιο ή καθυστέρηση δεδουλευμένων

Ν. Η ανυπαρξία συμπεριφοριστικής και ολόπλευρης αξιολόγησης με κριτήρια γνωστά στον εργαζόμενο. 

Ξ. Η οικειοποίηση της δουλειάς και του μόχθου του άλλου

Ο. Παρακολούθηση υπαλλήλων χωρίς να λαμβάνουν γνώση 

Π. Μεταφορά δυναμικών και συσχετισμών από άλλα έξω-εργασιακά πλαίσια στη δουλειά 

Ρ. Δημιουργία υποσυστημάτων και υπό-ομάδων, που σφετερίζονται τη νομή της εξουσίας και των πόρων

Οι παραπάνω συμπεριφορές είναι ενδεικτικές και 

εντάσσονται στο πλαίσιο μιας νοσηρής κουλτούρας 

Ο εργαζόμενος πρέπει να προστατεύεται από τους θεσμούς, τους νόμους και τους ξεκάθαρους κανονισμούς και όχι από το φιλότιμο ή το μεράκι των εργαζομένων ή των ανώτερων. 

Η ανέλιξη του δέον να περιγράφεται εναργώς από διαδικασίες, κανόνες, μετρήσιμα κριτήρια ποιότητας και να μην στηρίζεται σε λαϊκίστικες υποσχέσεις εργατοπατέρων και άλλων ζιζανίων, που λυμαίνονται τους επαγγελματικούς χώρους. 

Η ψυχολογία, η συμβουλευτική και το coaching έχουν πολλά να συνεισφέρουν στην εξισορρόπηση των αντιθέσεων και τη διαχείριση των συγκρούσεων. Η εποπτεία, η διδασκαλία ηγετικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων και οι τεχνικές διαπραγματεύσεων σε συνδυασμό με την εκμάθηση επίλυσης προβλημάτων είναι προαπαιτούμενα ενός σύγχρονου εργασιακού περιβάλλοντος. 

Επειδή τα συστήματα, ακόμα κι αν δεν απειλούνται εξωτερικά, πολλές φορές καταρρέουν από την ανισορροπία των μερών, που τα απαρτίζουν